έμπνευση είναι μια φάρσα
που την έχουν επινοήσει οι ποιητές
για να φαντάζουν σπουδαίοι
Jean Anouilh

Αν και η “έμπνευση” είναι ένας μύθος που καλλιέργησε τον καλλιτεχνικό ελιτισμό, εντούτοις είναι μερικές φορές που η ανάγκη της ποιητικής έκφρασης εμφανίζεται σε περίεργες στιγμές.  Σε τέτοιες δύσκολες προσωπικές προέκυψε και η τρίτη ποιητική συλλογή του Αχιλλέα Κατσαρού «οδός βράχων ανατολικά» (έχουν προηγηθεί οι «Ιχνηλάτες ανέμων», (2013), «Η χειρουργική των έσω ουρανών“, Ars Poetica, 2014 για την οποία είχαμε δημοσιεύσει μία κριτική στο παρελθόν).

Στην ουσία πρόκειται για μία ποιητική σύνθεση με δώδεκα (12) άτιτλα ποιήματα. Το ύφος της συλλογής είναι ελαφρώς διαφορετικό από τη «χειρουργική». Συνθέσεις που “σπάνε” σε δίστιχα ή τρίστιχα ή μονόστιχα, μικρότερες σε έκταση, πιο “κοφτές” και πιο “απότομες”. Εσωτερικά τα ποιήματα διακρίνονται από μια μουντή, πένθιμη θα λέγαμε, εικονοπλασία πλημμυρισμένη από εύληπτους συμβολισμούς.

Ωστόσο, εμφανής είναι η ποιητική εξέλιξη του δημιουργού από την προηγούμενή του έκδοση. Η νεώτερη συλλογή του είναι ωριμότερη στιχουργικά, πιο λιτή μα ταυτόχρονα εξάγεται πλούτο συναισθημάτων δίχως υπερβολές ή βερμπαλισμούς. Ο αρχαίος πολιτισμός διατηρεί το χαρακτήρα του κονιάματος του κατσαρικού οικοδομήματος, αλλά είναι πλουσιότερος σε συμβολισμούς.

Η ποίηση του Κατσαρού είναι υπαρξιακή. Εκπέμπει μια μελαγχολία χαμού στο σύνολό της. Ακόμα και τα φωτεινά χρώματα της εικαστικής του εντείνουν το συναίσθημα του πόνου και της μοναξιάς. Ακόμα κι αν εξέλειπαν οι σημειώσεις του ποιητή για την αιτία και η αφιέρωση στον πατέρα του, ένα συναίσθημα πένθους -άμεσα αντιληπτό- κυριαρχεί.

Ο εικαστικός σουρεαλισμός του Κατσαρού συνδυάζεται με την υπαρξιακή προσέγγιση και τη λύπη με μία χαρακτηριστική αίσθηση λυρισμού. Έτσι, στην ουσία η συλλογή του γίνεται ένας λυρικός σουρεαλιστικός επιτάφιος, που όχι προκαλεί συναισθήματα θλίψης, αλλά δημιουργεί τις συναισθηματικές συνθήκες που προκαλούν στοχασμό στον αναγνώστη. Η τρυφερότητα γίνεται οδύνη και μετουσιώνεται σε μία ποιητική συλλογή, μετρημένη, δίχως συναισθηματικές εξάρσεις.

Διακρίνονται επιρροές από τον Εγγονόπουλο, τον εικαστικό Εγγονόπουλο όχι τον ποιητή. Όλα τα εικονικά θρύμματα της κατσαρικής ποίησης μοιάζουν να βγαίνουν από πίνακες του Νίκου Εγγονόπουλου ή θα μπορούσαν να απεικονιστούν με το θραυσματικό σουρεαλιστικό ύφος του ποιητή-ζωγράφου.

Η πυραμίδα (τάφος), τα κυπαρίσσια, το κόκκινο (του αγώνα για ζωή) και το μαύρο (του χαμού), το ρόδι (της χαράς και της αναγέννησης) το φέρετρο, ο Κέρβερος, η εμφάνιση της δολοφονημένης Υπατίας λειτουργούν ως σύμβολα με το δικό τους συναισθηματικό φορτίο ως σημαίνοντα. Άλλωστε, στην ποιητική του Κατσαρού καμία λέξη δεν περισσεύει, καμία λέξη δεν επαναλαμβάνεται. Η επιλογή και η τοποθέτησή τους στο στίχο, μόνο τυχαίες δεν είναι.

Σε όλη την ποιητική σύνθεση διακρίνουμε στοιχεία με μυθολογική ή ιστορική προέλευση (Ερυθρά, Παρθενώνας, λωτός κλπ) να αγκαλιάζουν σύγχρονες εικόνες. Με υπερρεαλιστικές ρίζες συνδέονται συνειρμικά μεταξύ τους ολοκληρώνοντας το ποιητικό κάδρο του πένθους. Η μετωνυμική χρήση λέξεων με τη συνειρμική συνάφεια, εμπλουτίζουν το σουρεαλιστικό ύφος μέσα στο υπαρξιακό κλίμα («το τσάι σου έγινε κύβος λευκός», βλ. κύβος ζάχαρης, για να συνδεθεί το άχνισμα του τσαγιού με ένα… ρόδι). Διακρίνεται μία ευελιξία στην εικονοπλασία καθώς με βάση και την υπερρεαλιστική παράδοση οι θρυμματισμένοι στίχοι δημιουργούν μικρές εικόνες που συνδέονται μεταξύ τους με ελαστικότητα.

Χαρακτηριστικό του υπερρεαλισμού -μεταξύ άλλων- είναι η συνειρμική σύνδεση εικόνων (άλλοτε ως σύμβολα, άλλοτε πηγάζουσες από το υποσυνείδητο, άλλοτε ως απλή εικονοπλασία ή ως μέρος μιας αφηγηματικής γραφής). Και σήμερα, στην εποχή της εικόνας, η σουρεαλιστική εικαστική και συνειρμική θραυσματικότητα, αποκτά άλλη σημασία. Μοιάζει ως μία ποιητική απάντηση στον καταιγισμό των εικόνων, επενδύοντας στο συναίσθημα και προκαλώντας ερεθίσματα στοχασμού.

Ας μη λησμονούμε δε πως «η ποίηση είναι το καταφύγιο της γλώσσας. Στον φαινομενικά αδράστειο γλωσσικό τηλεβόθρο, η ποίηση είναι ο ευνοϊκότερος συνομιλητής του Ανθρώπου. Στην εποχή της εικόνας, μόνο αυτή στέκεται με κριτική διάθεση στο λόγο. Γιατί η ποίηση είναι η κρίση της γλώσσας. Δεν ισοπεδώνει, αλλά εγείρει γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων, αγκαλιάζει διαλέκτους, γεννά εικόνες, ζωγραφίζει συναισθήματα. Σε μια απρόσωπη ασύρματη κοινωνία, μόνο εκείνη μπορεί να συνδέσει τα συναισθήματα και να χαλάσουμε το τέρας». Και η ποιητική του Κατσαρού με την μεταμοντέρνα υπερρεαλιστική τόλμη της και το υπαρξιακό της υπόβαθρο μοιάζει να λειτουργεί ως απάντηση στο αίνιγμα της εποχής μας.

τοβιβλίο “κατεβάστε” τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα» από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr