«Αυτός που γράφει τα Ενθυμήματα, είναι ο παλιός Ακροναυπλιώτης, ο διανοούμενος της κομμουνιστικής Αριστεράς, ο μαχητικός υπερασπιστής της κριτικής και της ανανέωσης˙ είναι ο κληρονόμος ή ο συγκεραστής μίας διπλής παράδοσης: του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και της κομμουνιστικής ανανέωσης, είναι αυτός που γεννήθηκε στη μικρή Ζάκυνθο, ως Πορφύρης Κονίδης, ως παιδί των γονιών του, και πέθανε ως Κ. Πορφύρης, ως παιδί των μεγάλων ιδεών, των σκληρών αντιφάσεων και των υπεράνθρωπων αγώνων του εικοστού αιώνα», λέει  στο tvxs.gr ο ιστορικός και και υπεύθυνος εκδόσεων του Μουσείου Μπενάκη Δημήτρης Αρβανιτάκης.

Ads

Ο ίδιος συμμετέχει ως ομιλητής στη διήμερη συνάντηση που πραγματοποιείται σήμερα και αύριο στη Ζάκυνθο με αφορμή τα 50 χρόνια από τον πρόωρο θάνατό του, που οργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογός του «Ερωτόκριτος». Για τον «μυθικό και τον πραγματικό Πορφύρη» μιλάει ο Τίτος Πατρίκιος, που είχε συμπορευτεί μαζί του στα χρόνια της “Επιθεώρησης Τέχνης” του ιστορικού περιοδικού της Αριστεράς.

Πως θα περιγράψει ο Δ. Αρβανιτάκης τη σχέση του με τη γενέτειρα του; Στην ομιλία του με τίτλο «Από τον Πορφυρή Κονίδη στον Κ. Πορφύρη: Ένα μεγάλο ταξίδι;» 

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στη συνολική παραγωγή του Πορφύρη, ο επτανησιακός πολιτισμός κατέχει θέση εμβληματική. Ο Πορφύρης, μελετώντας την τοπική ιστορία, τις προσωπικότητες, τις πολιτικές ιδέες και τη λογοτεχνία του Ιονίου, επιχείρησε να κατανοήσει τους μηχανισμούς παραγωγής των ιδεών και των ανθρώπων, να κατανοήσει τους μηχανισμούς των κοινωνιών και τη δυναμική των ιδεών».

Ads

Όμως ο Πορφύρης υπήρξε παιδί περισσότερων πατεράδων, λέει ο ιστορικός. «Μαζί με την αναμφισβήτητη επιρροή του μαρξισμού, υπήρξε κληρονόμος μίας παράδοσης που ερχόταν από τον Επτανησιακό ριζοσπαστισμό και τη φιλελεύθερη δημοκρατική παράδοση μέσα στην οποία μεγάλωσε στο νησί του, στις δεκαετίες του 1910 και του 1920. Στα φοιτητικά του χρόνια είναι πια κομμουνιστής. Το 1933 συλλαμβάνεται και δικάζεται με το Ιδιώνυμο, στη Ζάκυνθο, με την κατηγορία της απόπειρας δημιουργίας κομμουνιστικής οργάνωσης. Από κει και μετά, η ζωή είναι η ζωή των κομμουνιστών του Μεσοπολέμου: Ακροναυπλία, απόδραση, Κατοχή και παρανομία, Απελευθέρωση, παρανομία το 1947, Μακρόνησος, καταδίκη τρις εις θάνατον, μετατροπή της ποινής σε ισόβια, φυλακές και απελευθέρωση το 1952 με τα μέτρα του Πλαστήρα. Ακολουθούν τα χρόνια της «χαμένης άνοιξης», χρόνια ελπίδας για μία κοινωνία, που θα υπερβεί τον διχασμό του Εμφυλίου, που θα έχει δημοκρατικές προοπτικές». 

Σε σχέση με το τι αποτυπώνεται στις μελέτες του ο Δημήτρης Αρβανιτάκης απαντά: «Στις μελέτες του, εκείνο που κυρίως αποτυπώνεται είναι οι απόπειρες των μαρξιστών διανοουμένων για μία νέα ανάγνωση της ιστορίας, της ελληνικής εν προκειμένω, η οποία θα συντελούσε σε μία διαφορετική πρόσληψη του εθνικού: μία πρόσληψη που θα υπονόμευε την κυρίαρχη εθνική ρητορεία και θα πριμοδοτούσε το κοινωνικό, θέτοντας ως θεωρητική (ιδεολογική, στην ουσία) προϋπόθεση τη διαδικασία απελευθέρωσης των υπάλληλων κοινωνικών στρωμάτων». 

image

Ένας ανθρωπότυπος, μέσα στην ιστορία του κομουνιστικού κινήματος

«Αυτός, λοιπόν, ο οργανικός διανοούμενος της Αριστεράς, αυτός ο «Επτανήσιος ευπατρίδης», όπως τον αποκαλούσαν χαριτολογώντας οι σύντροφοι της Επιθεώρησης Τέχνης, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Τίτου Πατρίκιου, αυτός ο «επτανήσιος λόγιος», όπως τον αποκαλούσε φιλικά ο Γιώργος Πετρής, ήταν μαζί και ένας Ακροναυπλιώτης: κι αυτό υπήρξε ένας ανθρωπότυπος, μέσα στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος», λέει ο Δ. Αρβανιτάκης αναλύοντας την πολύ ιδιαίτερη προσέγγιση και την προσωπικότητα του Κ.Πορφύρη η οποία περιγράφεται ανάγλυφα στον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε στο ιστορικό περιοδικό της Αριστεράς «Επιθεώρηση Τέχνης» διεκδικώντας σθεναρά την ανεξαρτησία του από πολιτικές γραμμές.

«Όταν την άνοιξη του 1955 ορίστηκε από το κόμμα να αναλάβει την αρχισυνταξία του περιοδικού, αντιμετωπίστηκε με πολλές επιφυλάξεις. Αλλά, αυτές γρήγορα εξανεμίστηκαν, μιας και ο παλιός Ακροναυπλιώτης διέψευσε την εικόνα του μονολιθικού κομματικού στελέχους και ήταν εκείνος που στήριξε την τάση αυτονομίας του περιοδικού απέναντι σε όλες τις προσπάθειες του κόμματος να επιβάλει τη γραμμή της ορθοδοξίας. Ο Πορφύρης, μέχρι το τέλος του περιοδικού, αντιτάχθηκε στην πρακτική της κομματικής χειραγώγησης του πνευματικού κόσμου της Αριστεράς». 

Ο Απρίλης του 1967, με την άγρια μορφή της δικτατορίας, έβαλε τέλος στη ζωή της Επιθεώρησης Τέχνης και ο Μάιος έβαλε τέλος στη ζωή του Πορφύρη.