Το 2013 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το βιβλίο «Η ιστορία ενός στρατιώτη, (1918-1922) Μια συγκλονιστική μαρτυρία για τις ελληνικές εκστρατείες». Το βιβλίο που επιμελήθηκε ο Φίλιππος Δρακονταειδής φέρει όνομα συγγραφέα, Χρήστος Καραγιάννης. Σύμφωνα με τα όσα γράφει ο επιμελητής της έκδοσης για το εύρημα και τη χρήση του «το κείμενο που παραδίδεται στην παρούσα έκδοση προέρχεται από τον Χρήστο Καραγιάννη, μετά από προσαρμογές». Μιλώντας στο tvxs.gr,  ο εγγονός του Χρήστου Καραγιάννη, Χρίστος Παπαδάκης, καταγγέλλει ότι το ημερολόγιο στην έκδοση αυτή είναι «εντελώς παραλλαγμένο» και υποστηρίζει ότι κακώς φέρει το όνομα του παππού του. Τι απαντά ο εκδοτικός οίκος.

Ads

«Εγώ ήμουν 19 χρονών όταν πέθανε ο παππούς μου και τον είχα ζήσει μπορώ να πω αρκετά καλά. Ήταν πατέρας της μητέρας μου.  Εκ νεότητας μου όμως και παρόλο που δεν είναι στα χαρτιά γραμμένο το όνομά του εγώ επέμενα να λέγομαι Χρίστος Παπαδάκης – Καραγιάννης θέλοντας να τιμήσω και το όνομα της οικογένειας της μητέρας μου, ειδικά γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Ήθελα όπως σας ανέφερα και πριν να κάνω μια καλή έκδοση του ημερολογίου. Είχα κάνει μια μελέτη η οποία είχε τρία σκέλη. Το πρώτο ήταν να γίνει μια επιμέλεια στο πρωτότυπο κείμενο, το δεύτερο να εμπλουτιστεί με κείμενα που αναφέρονταν στην ιστορία και την προσωπικότητα του Χρήστου Καραγιάννη καθώς και με φωτογραφικό υλικό και το τρίτο ήταν, επειδή το επάγγελμά μου είναι ζωγράφος, να κοσμηθεί το βιβλίο με διάφορα σχέδια που να θυμίζουν το χωριό του και την περιοχή του. Αυτή την προσπάθεια την πρόλαβε μια έκδοση από τις εκδόσεις Κέδρος που έγινε την άνοιξη του 2013. Ο Φίλιππος Δρακονταειδής ο οποίος έχει κάνει την επιμέλεια της έκδοσης αναφέρει στον πρόλογό του ότι βρήκε αυτό το βιβλίο – την έκδοση του 1976 – σε ένα «κονιορτοβριθές παλαιοπωλείον» χωρίς εξώφυλλο, το οποίο κανονικά φέρει τη φωτογραφία του Χρήστου Καραγιάννη η οποία υπάρχει από τα χρόνια του στρατιωτικού του βίου και υπάρχει και στις δυο κανονικές εκδόσεις» λέει στο tvxs.gr, ο Χρίστος Παπαδάκης.

«Όταν πήρα στα χέρια μου την έκδοση του Κέδρου με το όνομα Χρήστος Καραγιάννης και με τον τίτλο «Η ιστορία ενός στρατιώτη» το άνοιξα με μεγάλη αγωνία για να δω αν πρόκειται όντως για το πραγματικό κείμενο, γιατί ο Φίλιππος Δρακονταειδής δεν είχε έρθει σε καμία συμφωνία με κανέναν από την οικογένεια ή τους απογόνους ή τους ανθρώπους που γνώριζαν τον Καραγιάννη. Αναφέρει μάλιστα ότι τα τοπωνύμια τα οποία καταγράφει ο Καραγιάννης για την περιοχή του δεν υπάρχουν πλέον. Αυτό είναι αναληθές διότι σε ολόκληρη τη Βοιωτία, αν ρωτήσεις που είναι το Στεβενίκο, ξέρουν όλοι ότι είναι η σημερινή Αγία Τριάδα. Μάλιστα ένας φίλος του βιβλιοπώλης από τη Λιβαδειά τον βοήθησε να πάει στη στρατολογία και να βρει το στρατιωτικό δελτίο του Καραγιάννη. Πράγματι το βρήκε και το παραθέτει στο βιβλίο του. Είναι φύση αδύνατο ο φίλος του ο βιβλιοπώλης στη Λειβαδιά να μη γνώριζε ότι το Στεβενίκο είναι η Αγία Τριάδα.

Το θέμα που προκύπτει δεν είναι γιατί ο Φίλιππος Δρακονταειδής και ο Κέδρος εξέδωσαν ένα βιβλίο, ένα ημερολόγιο χωρίς την άδεια της οικογένειας. Αρκεί το ημερολόγιο να είχε τηρηθεί στην πρωταρχική του μορφή. Το ημερολόγιο είναι παντελώς παραλλαγμένο. Δεν έχει καμία σχέση ούτε με το ύφος, ούτε με το ήθος του ανθρώπου Καραγιάννη. Ουσιαστικά έχει ξαναγραφτεί από την αρχή. Έχουν κρατηθεί μόνο κάποια στοιχεία. Αναρωτιέται ευλόγως κανείς γιατί το έκανε αυτό ο Φίλιππος Δρακονταειδής. Υπάρχει μία εξήγηση. Από μαρτυρίες ανθρώπων που γνωρίζουν πολύ καλά την κατάσταση συνέβη το εξής. Θα το πω όπως το αισθάνομαι. Πράγματι ο Φίλιππος Δρακονταειδής βρήκε το ημερολόγιο και ίσως πράγματι το βρήκε χωρίς εξώφυλλο. Ίσως. Εμείς οι καλλιτέχνες γνωρίζουμε ότι η έμπνευση είναι μια άπιαστη, μερικές φορές, νεράιδα. Χάνεται. Κάποιες φορές για πολλά χρόνια. Πρέπει να είμαστε πολύ πείσμονες για να την ξανακερδίσουμε. Πολλές φορές στεγνώνουμε. Εγώ δεν θέλω να κρίνω αν υπάρχει ή όχι έμπνευση στον συγγραφέα.

Ads

Πάντως είναι γεγονός ότι ο Φίλιππος Δρακονταειδής εντυπωσιάστηκε από τη γραφή του Καραγιάννη και ξανάγραψε το βιβλίο από την αρχή, αγνοώντας το όνομα του. Σα να είχε βρει κάποια αποσπάσματα του ημερολογίου από τα οποία επηρεάστηκε κι έγραψε ένα δικό του βιβλίο. Δεν γνώριζε ότι υπάρχει κάποιος που θα μπορούσε να ενδιαφερθεί γι’ αυτό το πρόσωπο. Άρα αισθάνθηκε ότι είχε την άνεση να φτιάξει ένα δικό του έργο κι όταν το παρουσίασε στις εκδόσεις Κέδρος εκείνοι το αποδέχτηκαν. Όμως επιμελητές του έργου γνώριζαν την ύπαρξη του ημερολογίου του Χρήστου Καραγιάννη κι όταν το διάβασαν ενημέρωσαν την διεύθυνση για την πραγματική κατάσταση. Ότι δηλαδή το βιβλίο υπάρχει και θα υπάρξει πρόβλημα στην έκδοσή του. Αυτό είναι σαφές κι αδιαμφισβήτητο ότι έχει γίνει. Έχει συζητηθεί εκτενώς στον Κέδρο και δεν το γνωρίζω από μία μόνο πηγή αλλά από πολλές πηγές ταυτόχρονα. 

Ο Φίλιππος Δρακονταειδής επέμενε στην άποψή του ότι είναι δικό του έργο. Μέχρι τότε δεν εμφανιζόταν κάποιος Καραγιάννης. Μετά από πιέσεις των επιμελητών του Κέδρου αναγκάστηκε να ανασκευάσει. Δημιούργησε έναν πρόλογο που απλώς βασίζεται στον πρόλογο του Καραγιάννη και εδώ αρκεί να παραθέσω ότι αν ένας αναγνώστης διάβαζε μόνο τον πρόλογο στα δυο βιβλία θα καταλάβαινε αυτομάτως την διαφορά και του ύφους του συγγραφικού και του ήθους. Εδώ λοιπόν γίνεται το μεγαλύτερο ατόπημα. Θα ήταν ίσως αποδεκτό να βάλει το όνομά του σε αυτό το έργο το οποίο το έχει συγγράψει ο ίδιος και να αναφέρει ότι επηρεάστηκε από κάποιο ημερολόγιο ενός αγράμματου τσοπάνη, του Χρήστου Καραγιάννη. Τη στιγμή όμως που το βιβλίο εκδίδεται με όνομα συγγραφέα Χρήστος Καραγιάννης εδώ σημαίνει ότι υπάρχει παράλλαξη μιας κατάθεσης, ενός ημερολογίου. Δεν είναι καν προϊόν μυθοπλασίας. Δεν είναι κάποιο έργο, ένα μυθιστόρημα που μπορεί και κάποιος άλλος να το παραλλάξει. Πρόκειται για ημερολόγιο, για προσωπική κατάθεση. Αυτό δεν μπορούμε να το πειράξουμε καθόλου. Κι αν κάνουμε επιμέλεια θα την κάνουμε με πάρα πολύ μεγάλη σύνεση. Έτσι λοιπόν ο Φίλιππος Δρακονταειδής ως επιμελητής, υποτίθεται, του έργου του Καραγιάννη βάζει το όνομα Χρήστος Καραγιάννης και εκδίδεται το βιβλίο.

Άμεσα εγώ ως απόγονος και ως έχων τα πνευματικά δικαιώματα ήρθα σε επαφή με τον Φίλιππο Δρακονταειδή και με τους υπεύθυνους των εκδόσεων Κέδρος τον κ. Παπαθανασόπουλο και την κ. Λεμπέση. Αρχικώς παραδέχτηκαν το ατόπημα και προσπαθήσαμε να βρούμε μια συμβιβαστική λύση, την οποία τελικά, ενώ έπρεπε να την προτείνουν εκείνοι, την πρότεινα εγώ. Η συμβιβαστική λύση ήταν ίσως και αυτή που θα έδινε το πιο δυνατό έργο. Ο Φίλιππος Δρακονταειδής δουλεύοντας αυτό το βιβλίο έκανε και κάποια έρευνα αναφορικά με τα τοπωνύμια των μαχών, τους αξιωματικούς που αναφέρει ο Καραγιάννης – πότε αποστρατεύτηκαν, αν σκοτώθηκαν, αν δεν σκοτώθηκαν. Αυτή η έρευνα θα μπορούσε να ενσωματωθεί στο πραγματικό ημερολόγιο, να γίνει μια επιμέλεια στο κείμενό του που να συνδυάζει τη δική μου εμπειρία και των επιμελητών του Κέδρου και να κοσμηθεί με σχέδια και φωτογραφίες από την προσωπική ζωή του Χρήστου Καραγιάννη που αγνοούσαν ο Κέδρος και ο Φίλιππος Δρακονταειδής.

Αρχικώς αποδέχτηκαν την πρόταση. Αλλά όταν το βιβλίο άρχισε να κινείται γρήγορα και δυνατά στο χώρο πήραν πίσω το λόγο τους και διέκοψαν κάθε επαφή μαζί μου απότομα. Το θέμα είναι ότι αν κάποιος δεν διαβάσει και τα δυο κείμενα δεν μπορεί να αισθανθεί ακριβώς αυτό που έχει συμβεί. Πολύ θα θεωρήσουν ότι υπάρχουν σε κάποια σημεία κάποιες αλλαγές. Κατ’ αρχήν έχει αφαιρεθεί περίπου το μισό, για να μην πω τα 3/5, του βιβλίου και μάλιστα οι πιο συγκινητικές, οι πιο ανθρώπινες στιγμές. Το βιβλίο αναφέρεται μόνο στις μάχες και σε αυτές με έναν τρόπο που δεν συνάδει με τον τρόπο αφήγησης του Καραγιάννη. Εκεί που έχει γίνει όμως το μεγάλο κακό είναι στην προσωπικότητα του Καραγιάννη. Ενδεχομένως, και με θάρρος θα το πω, ο Φίλιππος Δρακονταειδής προβάλει τη δική του προσωπικότητα στο πρόσωπο του Καραγιάννη. Ο Καραγιάννης ήταν ένας ηθικός άνθρωπος. Ποτέ δεν έβριζε, ποτέ δεν βλαστημούσε, ήταν τιμιότατος και μάλιστα δεν ήταν φιλοπόλεμος. Ήταν πατριώτης αλλά όχι φιλοπόλεμος. Υπάκουε πάντα στο καθήκον, όποτε όμως μπορούσε να σώσει τον εχθρό, να φερθεί καλά στους αντιπάλους το έκανε και μάλιστα τις περισσότερες φορές αντιπάλευε τους συμπολεμιστές του που ήθελαν κάτι διαφορετικό. Αντιθέτως ο Φίλιππος Δρακονταειδής τον παρουσιάζει ως έναν αιμοδιψή που εκείνος πάντοτε σκοτώνει και μάλιστα στο κείμενό του μέσα διαμορφώνει κι ένα ιδιαίτερο κλίμα ώστε να φορτιστούμε περισσότερο συγκινησιακά έναντι του εχθρού τον οποίο με πολύ ίσως σκληρό ή και χυδαίο τρόπο σκοτώνει ο Καραγιάννης. Υπάρχουν πλήθος αποσπάσματα που αν τα παραλληλίσεις βλέπεις τη διαφορά».

Μερικά αποσπάσματα που σημειώνει o κ. Χρίστος Παπαδάκης:

«9 Σεπτέμβρη. Σήμερα πρωί πρωί μας επισκέφτηκαν τα εχθρικά αεροπλάνα και μας καθήλωσαν μία ώρα. Αλλά τα αντιαεροπορικά πυροβόλα έδρασαν, όπου ένα από τα βομβαρδιστικά εχθρικά χτυπήθηκε σοβαρά και έπεσε στη λίμνη Αχινός, στο έδαφός μας. Μόλις προσγειώθηκαν οι δυο αεροπόροι βάλανε φωτιά στο αεροσκάφος και πέσανε στη λίμνη, με την κολύμβηση να περάσουν στην άλλη ακτή. Δυστυχώς όμως, τους πρόλαβαν άνδρες δικοί μας του μεταγωγικού και τους σκότωσαν. Εξακριβώσαμε το βαθμό τους, τη φυλή τους. Ο ένας ήταν Γερμανός αξιωματικός, ο άλλος Βούλγαρος λοχίας» Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918 – 1922 (σελ. 30)

«Οι δυο αεροπόροι πρόλαβαν και βγήκαν από το αεροσκάφος, του έβαλαν μάλιστα φωτιά να το κάψουν. Εμείς πεταχτήκαμε σαν ελατήρια και τους κυνηγήσαμε. Έτρεχαν κι εκείνοι, τους χτυπούσαν όμως οι μεταγωγικοί από την άλλη όχθη. Γύρισαν προς το μέρος μας, φώναξα: «παραδοθείτε», δεν στάθηκαν, πυροβόλησα και τους σκότωσα. Εξακριβώσαμε το βαθμό τους και τη φυλή τους: ο ένας ήταν Γερμανός αξιωματικός, ο άλλος Βούλγαρος λογίας. Και ο Γερμανός, ήταν όμορφος, είχε το λαιμό του, σα χαϊμαλί, τη φωτογραφία του γιου του σε μενταγιόν. Ο Βούλγαρος ήταν αξύριστος, νέος όμως. Ψυχορραγούσε και ψιθύριζε «Κριστιάν». Χριστιανός ήταν, μα ο Χριστός τον είχε εγκαταλείψει. Τον έλεγαν Ιβάν Μπερκόφ. Θυμάμαι το όνομά του» Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918 – 1922), (σελ. 52 και 53)

«Σε κάποιο σημείο βλέπω να συγκεντρώνονται οι στρατιώτες και σαν περιμένουμε μέρα με τη μέρα και ώρα με την ώρα μια καλή είδηση. Τρέχω κι εγώ και πηγαίνω στη συγκέντρωσή τους. Τι να δω και τι να μάθω; Είδα να στέκεται στο μέσον όλων ένας συνάδελφός μας ένα καλοδεμένο παλληκάρι και να λέει πράγματα που δεν λέγονται από λογικό άνθρωπο. Κλαίει, γελάει, χορεύει, φωνάζει, σηκώνει τη στολή του. Ήταν ένας σωστός τρελός. Είχε τρελαθεί ο δυστυχής από τα χόρτα που είχε φάει. Μέσα στα τόσα άγνωστα χόρτα, που είχε βράσει στην καραβάνα του, είχε και το τρελόχορτο. Όλοι οι ανόητοι γύρω του γελούν αντί να τον λυπηθούν και να κλαίνε» Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918 – 1922 (σελ.88)

«Τα χόρτα όμως δεν μας βγήκαν σε καλό. Γιατί αφού τα φάγαμε και τα ευχαριστηθήκαμε ανάλατα και αλάδωτα, είδαμε έναν συνάδελφο να σηκώνεται και να λέει πράγματα που δεν λέγονται από λογικό άνθρωπο. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά χόρευε, φώναζε, έκλαιγε, γελούσε, έδειχνε τα απόκρυφα μέρη, είχαμε μείνει με το στόμα ανοιχτό. Ο δυστυχής ανάμεσα στα χόρτα που είχε μαζέψει, είχε βράσει και τρελόχορτο, που τον είχε αποκάνει. Κι αντί να τον λυπηθούμε, βάζαμε τα γέλια και τον ενοχλούσαμε» Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918 – 1922), (σελ. 101)

«Δεν θέλω να κάνω τον συγγραφέα που έλαβα το θάρρος και την τόλμη και εσημείωσα λεπτομερώς όλες τις στρατιωτικές περιπέτειες, διότι δυστυχώς ήμουν ένας αμόρφωτος και αγράμματος αλλά έτσι μου πέρασε από το φτωχό μυαλό μου να φροντίσω και να φορτωθώ επιπλέον απ’ όλα τα απαραίτητα βάρη μου και τόσα άλλο δεφτέρια και τετράδια. {…} Είχα 4 αδελφάδες οι 3 ήταν πρεσβύτερες η μία ήτο μετά από μένα. Μόλο που ήμουν μικρός αγαπούσα τα γράμματα και το επέμενα στο συγχωρεμένο πατέρα μου να με έστελνε στον Καλούδη, το δάσκαλο του χωριού μας για να μάθω γράμματα, αλλά η απάντηση του ασυγχώρητου πατέρα μου ήταν ότι εσύ είσαι το δεξί μου χέρι. {…} Όταν έγινα 12 χρονώ άρχισε να σκέφτομαι αλλιώς και να ζηλεύω τα άλλα συγχωριανά μου παιδιά που διάβαζαν όλα έξω από το χωριό στα αλώνια μεγαλοφώνως. {…} Μάλιστα λίγα παιδιά που  με συναντούσανε με συμπαθούσανε και μου δώσανε ένα μικρό βιβλιαράκι με λίγες γραμμές και μέσα στο μικρό βιβλιαράκι αυτό ήταν γραμμένα τα 24 γράμματα της ελληνικής γλώσσας, όπου τα ίδια συνομήλικα και συμπαθητικά παιδιά του σχολείου μου, μου έδειξαν τα 24 γράμματα και μου είπανε ότι αυτά τα μεγάλα γράμματα είναι τα κεφαλαία. Στο δάσκαλο τον Καλούδη του χωριού μας έστελνα διάφορα μικρά πουλάκια που έπιανα κάθε μέρα πάνω στις κορυφές των βουνών για να τα βάζει στο κλουβί και για να αποκτήσω την εύνοιά του μήπως κατάφερνε τον πατέρα μου και με στείλει κι εμένα σχολείο. Δυστυχώς όμως ο μακαρίτης ο πατέρας μου ήταν ανένδοτος. Η απάντησή του ήταν, τι να τα κάνω τα πρόβατα. Κι έτσι άρχισα μόνος μου συλλαβίζοντας και γράφοντας και κάθε βιβλίο και κάθε κομματάκι χαρτί που έβρισκα, έσκυβα το έπαιρνα με ευλάβεια και χαρά. Στο στρατιωτικό βίο ως κληρωτός και ακόμη και στους πολέμους έσερνα στη ράχη μου τετράδια και διάφορα βιβλία για να φτάσω σε κάποιο βαθμό μορφώσεως και τελειότητος» Από τον πρόλογο του βιβλίου «Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918 – 1922»

«Εγώ γράφομαι Χρήστος Καραγιάννης του Ιωάννη, κλάση του 1915. {…}Από μικρός ήμουν για τα πρόβατα μόνο, δεν πήγαινα σχολείο. «Είσαι το δεξί μου χέρι», έλεγε ο πατέρας μου, «το αριστερό είναι οι τέσσερις αδερφές σου. Με το αριστερό χέρι δεν μπορώ να κάνω τίποτα, γι’ αυτό πάνε στο σχολείο μήπως τα πράγματα τους έρθουν δεξιά στη ζωή τους και βολευτούν. {…}Έστηνα ξόβεργες εκεί που φύλαγα τα πρόβατα και έπιανα πουλάκια, τα πήγαινα στο δάσκαλο, Καλούδη τον έλεγαν. {…}Κάθισε λοιπόν και μου έγραψε την αλφαβήτα με κεφαλαία και μικρά, σε ένα τόσο δα τετράδιο, μου έδωσε κι ένα απολειφάδι μολυβιού και μου είπε να έχω πάντα το τετράδιο στην τσέπη μου, να γράφω ένα ένα τα γράμματα για να τα μάθω, ύστερα θα μου έλεγε για τις συλλαβές και για τις λέξεις. Όταν ο πατέρας μου με βρήκε, την πρώτη φορά, σκυμμένο πάνω από το τετράδιο να γράφω φράσεις, λογάριασε πως δεν είχα το νου μου στα πρόβατα, μου πήρε το τετράδιο, αλλά δεν με ένοιαζε, επειδή μου είχε μείνει το μολύβι. Με τον καιρό, βρήκα χαρτιά να γράφω, βρήκα και άλλο μολύβι, καλύτερο. Και ο πατέρας μου με συγχώρησε. Πέθανε το 1913, στις 20 Μαρτίου, ημέρα Τετάρτη. Συγχωρεμένος να είναι» Από τον πρόλογο του βιβλίου «Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918 – 1922)»

Η απάντηση των εκδόσεων Κέρδος στο tvxs.gr

Ο κύριος Παπαδάκης (Καραγιάννης) έχει στη διάθεσή του ενθυμήματα του προγόνου του Χρήστου Καραγιάννη, τα οποία είναι βέβαιο ότι αποτελούν σημαντικό συμπλήρωμα πρωτογενούς πηγής για την ανάδειξη της έγγραφης μαρτυρίας του στρατιώτη Χρήστου Καραγιάννη κατά την περίοδο 1918-1922. Αυτά τα τεκμήρια, αν είχαν τύχει δημοσίευσης, θα μπορούσαν να προβάλουν τη σημασία της έγγραφης μαρτυρίας και να αναδείξουν ακόμα περισσότερο την αξία της.
 
Όσον αφορά τη δημοσίευση της έγγραφης μαρτυρίας, ισχύουν κανόνες σεβασμού της πρωτογενούς πηγής ώστε να εξασφαλίζονται οι εξής προϋποθέσεις: 1. Επιμέλεια του κειμένου και 2. σχολιασμός.
 
Η επιμέλεια του κειμένου στηρίζεται στην αποτύπωσή του με γνώμονα την συνοχή λόγου και ύφους. Υπό αυτή την έννοια, οι περιορισμένες παρεμβάσεις δεν αποτελούν αλλοίωση. Υποχρέωση του επιμελητή είναι να αναφέρει τους λόγους και τα κριτήρια τέτοιων παρεμβάσεων. Αυτό έχει γίνει στην έκδοση που κυκλοφορεί (σελ. 16) και δεν έχει τύχει αρνητικών παρατηρήσεων από την κριτική, ενώ – αντιθέτως – έχει επαινεθεί. Επιπλέον, η επιμέλεια οφείλει να προσαρμόζει το κείμενο, δηλαδή να αφαιρεί παλινωδίες και να καλύπτει ελλείψεις οφειλόμενες στην αρχική πολυγράφηση της συγκεκριμένης πηγής.
 
Ο σχολιασμός είναι το σπουδαιότερο σκέλος της επιτυχούς παρουσίασης τέτοιας μαρτυρίας, αφενός επειδή, λόγω της παρέλευσης χρόνου, τα γεγονότα και τα πρόσωπα της εποχής δεν είναι πλέον επαρκώς γνωστά και αφ’ ετέρου επειδή κάθε σχόλιο προσφέρει πρόσθετη εγκυρότητα στο αξιόλογο περί ου ο λόγος κείμενο. Στην προκειμένη περίπτωση, το κείμενο έχει εμπλουτιστεί με 170 υποσημειώσεις, πολλές από τις οποίες είναι μακροσκελείς και αποτελούν απόδειξη επιμελούς εργασίας και χρήσης πολύτιμων αποτελεσμάτων έρευνας σε σειρά αρχείων και στην σχετική ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία.
 
Αν υπάρχει θέμα κατοχής και χρήσης του κειμένου, η ενδελεχής έρευνα του επιμελητή και του εκδοτικού οίκου έχει καταλήξει στη μοναδική και δεσμευτική για κάθε μέρος απόδειξη της άδειας εμφάνισης του κειμένου εκ μέρους του μέχρις αυτής της στιγμής εκδότη του, ο οποίος το εκμεταλλεύεται από το 1977 ως σήμερα (βλ. σχετική αναφορά). Έγινε μάλιστα σεβαστή η επιθυμία του εκδότη να μην υπάρξει έκδοση όμοια με την δική του.
 
Ο επιμελητής, όσο και ο εκδοτικός οίκος, θα ήταν ευτυχείς αν, σε πιθανή έκδοση με την μορφή σύντομου σημειώματος, γινόταν χρήση των διαθεσίμων ενθυμημάτων, τα οποία βρίσκονται στα χέρια του κυρίου Παπαδάκη (Καραγιάννη), κατά δήλωσή του, η οποία βεβαίως δεν αμφισβητείται.
 
Το κείμενο του στρατιώτη Χρήστου Καραγιάννη αποτελεί τεκμήριο ιστορικής και κοινωνικής εξέλιξης, οπότε πάσα συνεννόηση προς ανάδειξη και προβολή του σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα ενθυμήματα, θα προσφέρει οφέλη στην ελληνική κοινωνία, η οποία σεμνύεται για την παρακαταθήκη τέτοιων ανθρώπων.
 
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ