Η ζωή μέσα στο φυσικό περιβάλλον αποτέλεσε βασικό πυλώνα της λογοτεχνίας. Ενδεδυμένη με θρύλους η Αρκαδία έφτιαξε τον δικό της μυθολογικό κύκλο. Θεοί γεννήθηκαν εκεί και λατρεύτηκαν μέσα από την ποίηση. 

Ads

Ο μυθικός τόπος ήταν χαμένος μέσα στην αχλή του ήρεμου δασικού τοπίου όπου ζούσαν νύμφες και ο Παν, όπου τα ποτάμια ήταν μικροί τοπικοί θεοί. Δεν είναι τυχαίο που οι ορφικοί και οι στωικοί τον ανέδειξαν τον Πάνα ως θεό του σύμπαντος και προσωποποίηση των δυνάμεων της φύσης.

Αυτό το αρκδικό τοπίο (κι ας μην αναφέρεται ρητά) φέρνει στη σύγχρονη λογοτεχνία και η νέα συλλογή αφηγημάτων της Αθηνάς Τιτάκη «ερωτικά σαφές» (Μανδραγόρας, 2016).

image

Ads

Η Τιτάκη μεταφέρει τον αναγνώστη σε μία μαγική διάσταση, στο μαγικό κόσμο των αρχαίων νυμφών όπου τα στοιχεία της φύσης ζωντανεύουν και εξανθρωπίζονται δημιουργώντας έναν λυρικό και παραμυθένιο χώρο αργών κινήσεων και ηρεμίας. Ο μυθικός όμως αυτός κόσμος δεν είναι παρά μία αλληγορία στον γοργά κινούμενο σύγχρονο κόσμο της αυταπάτης ελέγχου της φύσης και της «πολεμικής» καταπίεσης (οικονομικής ή κυριολεκτικής) που υφίσταται οι σημερινές κοινωνίες.

Στον αντίποδα του πολύβοου άστεως και των πολεμικών συρράξεων ή βουητού των πονεμένων ανθρώπων, ήχοι της φύσης γεμίζουν την αφηγηματική σκηνή σε μία συνεχή – αργή – κίνηση. Οι μεταφορές και οι προσωποποιήσεις με τις συνειρμικές εναλλαγές εικόνων δημιουργούν μία ρευστότητα που ενισχύει την αίσθηση της κίνησης που γεννούν οι ίδιες οι λέξεις. Τούτη η ροή όμως έρχεται σε αντίθεση με το χρόνο που μοιάζει σταματημένος σε αποκομμένα κινηματογραφικά πλάνα, που εγκαταλείφθηκαν από το «μοντάζ».

Η ποιητικότητα της γλώσσας, γεμάτη με λογοτεχνικά, χρώματα και κίνηση διαστέλλουν την αλληγορική χροιά της αφήγησής της και μεταφέρουν μακριά από το παρόν τον νου και τα συναισθήματα του κοινού γεννώντας νέα. Οι μεγάλες σχετικά περίοδοι σε ασύνδετο σχήμα ή παρατακτική σύνδεση μαζί με την ελεγχόμενη χρήση επιθέτων λειτουργούν σαν δίχτυ που εγκλωβίζει τον αναγνώστη στο μυθικό κόσμο της Τιτάκη.

Οι δε προσωποποιήσεις και οι μεταφορές διανθίζουν τη γραφή της και μαγνητίζουν τον αναγνώστη. Ήπιες σουρεαλιστικές πνοές εντείνουν τη λυρικότητα των αφηγημάτων γοητεύοντας και ενισχύουν τον ελεγειακό χαρακτήρα των πεζογραφημάτων. Μοιάζει σαν η δημιουργός να βρίσκει τη διέξοδό της στη μαγεία του φυσικού τοπίου. Μέσα στα ελεγειακά της πλάνα, η ηρεμία και η ξενοιασιά αποτελούν γνήσια αρκαδικά στοιχεία (οι αρκαδιστές ταυτίζουν την ευτυχία και την ανεμελιά με τη ζωή στη φύση), σε πλήρη αντίθεση προς το βιωμένο παρόν του αναγνώστη.

Στην πραγματικότητα, ξεπερνώντας τον πεζογραφικό χαρακτηρισμό των συνθέσεων της συλλογής, η Τιτάκη εντάσσεται στον πυρήνα της «ποίησης της περιφέρειας». Πλήθος εικόνων του μυθικού αρκαδικού τοπίου αναγεννώνται στα αφηγήματα. Εικόνες όμως βιωμένες· όχι σαν εξωτικό στοιχείο που αποζητά ο λογοτέχνης του άστεως στη φύση, μα σαν μία βαθιά σχέση της δημιουργού με το περιβάλλον, μία σχέση σχεδόν ερωτική.

Ο αρκαδικός χαρακτήρας της συλλογής ενισχύεται ακόμα και από τη διάκριση της συλλογής σε τέσσερις ενότητες που παραπέμπουν στα τέσσερα αρχέγονα στοιχεία της κοσμολογίας (νερό, φωτιά, αέρας, φως) και τις επιστολές προς τα αντίστοιχα στοιχεία της συγγραφέως. Πρόκειται για τα τέσσερα στοιχεία που – σύμφωνα με τις αρχαίες φιλοσοφικές αρχές (Πυθαγόρας, Εμπεδοκλής, Άραβες αριστοτελιστές) και μυθολογίες (Βαβυλώνα, Ελλάδα, Κίνα) – οικοδόμησαν τον κόσμο ως υλικά στοιχεία με υπερκόσμιες δυνάμεις ή υλικές δομές μίας άυλης θεότητας.

Μολονότι η αρκαδική ποίηση ταυτίστηκε στο διάβα των αιώνων με τη βουκολική ποίηση, η Τιτάκη αξιοποιεί το μαγικό κόσμο των νυμφών και μέρους των χαρακτηριστικών της αρκαδικής λογοτεχνίας, μέσα σε μία αφηγηματική αλληγορία προς το σύγχρονο κόσμο.

Το βιβλίο