Έκανα ένα ταξίδι που διήρκεσε τρία χρόνια. Άρχισε κατά λάθος σχεδόν. Είχα ξεκινήσει για την Αμερική για να παρακολουθήσω τις πρώτες μέρες της προεκλογικής μάχης Ομπάμα-Μακέιν, τον Σεπτέμβριο του 2008. Αλλά έπεσα πάνω στα ερείπια της Γουολ στριτ. Τις πρώτες ώρες μετά την πτώχευση της Λίμαν, όταν όλοι είχαν στα χείλη κρεμασμένο το ίδιο ερώτημα: Ζούμε το νέο 1929; Το μέλλον μας θα είναι μια επανάληψη της τραγωδίας που παίχθηκε την δεκαετία του 30;”. Ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη για το “Ημερολόγιο της Κρίσης”.

Ads

“… Στα τέλη εκείνου του μοιραίου Σεπτέμβρη, επέστρεψα στην Ελλάδα κι έπεσα πάνω στα ράσα ενός αγιορείτη καλογέρου. Η χώρα ζούσε αμέριμνη σε άλλο σύμπαν, το ρολόι της- το ρολόι της πολιτικής και το ρολόι των μίντια, επίσης- δεν είχε κανέναν συγχρονισμό με το παγκόσμιο ρολόι. Ήταν σαν όλα όσα συνέβαιναν γύρω μας να τα βλέπαμε στο σινεμά- κι έπειτα γυρνώντας σπίτι να ξαναπιάναμε τις συνήθεις κουβέντες, ο Εφραίμ, ο Βουλγαράκης, ο Ρουσόπουλος, οι δημοσκοπήσεις, τα σκάνδαλα, οι εκλογές. Παρασύρθηκα κι εγώ. Mea culpa.

Συνέχισα, ωστόσο, να ταξιδεύω. Χωρίς σχέδιο, από ένστικτο. Ακολουθούσα τα κύματα του οικονομικού τσουνάμι κι έσπευδα με μια κάμερα, σε κάθε ακτή όπου τα κύμματα είχαν ξεσπάσει. Στην Ισλανδία, που πτώχευσε τον Οκτώβριο του 2008. Την Ουγγαρία, ένα μήνα αργότερα. Την Ρουμανία, την άνοιξη του 2009. Στην Ισπανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, πολλές φορές. Και- ξεχωριστά- στο Ντουμπάι, που κήρυξε στάση πληρωμών στα τέλη Νοεμβρίου του 2009 σπάζοντας την πιο τρελή βιτρίνα της ανθρώπινης απληστίας που στόλισε ποτέ ανθρώπινο χέρι. Η στάση πληρωμών στο Ντουμπάι ήταν σαν ο πυροβολισμός του αφέτη, που ελευθέρωσε την κυνοδρομία των αγορών κατά της Ελλάδας, πρώτα, των άλλων χωρών της ευρωζώνης στην συνέχεια.

Ήταν ένα ταξίδι σε ένα απέραντο τοπίο ανθρώπινης δυστυχίας, γεμάτο τσακισμένες ζωές και όνειρα που είχαν πέσει συντρίμμια. Ένας αμερικανός ανταποκριτής στο Μπουένος Άυρες του 2002, μου περιέγραφε την Αργεντινή μετά την χρεοκοπία της: πώς έβλεπε τους ανθρώπους να περπατούν στους δρόμους με ένα βλέμμα χαμένο, κατατονικοί, αποσβολωμένοι, «σαν να τους είχες χτυπήσει μ ένα σφυρί στο κεφάλι». Συνάντησα εκατοντάδες τέτοιους ανθρώπους στους δρόμους ή στα σπίτια τους, που αφηγούνταν σε διαφορετικές γλώσσες την ίδια ιστορία διάψευσης.

Ήταν, παράλληλα, κι ένα ταξίδι στον κόσμο των ιδεών. Τις ιδέες του Washington consensus, τις αυταπάτες της παντοδύναμης, αυτορυθμιζόμενης αγοράς, που κυριάρχησαν στον κόσμο τα τελευταία 35 χρόνια και τον οδήγησαν στην άβυσσο, αλλά και ιδέες, θεωρίες, ψευδοθεωρίες ή προπαγανδιστικά σχήματα που έβγαιναν από τα παλιά σεντούκια και προσπαθούσαν να εξηγήσουν ότι μας συνέβαινε, να οργανώσουν την αντίληψή μας, να επηρεάσουν την αντίδρασή μας.

Τον περασμένο Αύγουστο, καθώς πλησίαζε η τρίτη επέτειος από το μεγάλο κραχ, είχα την ιδέα να ξανακάνω αυτή τη διαδρομή, των χιλιάδων χιλιομέτρων, να ξαναδώ τις ταξιδιωτικές σημειώσεις μου, να τις βάλω σε μια τάξη, να ξαναδιαβάσω εκατοντάδες συνεντεύξεις, να ενώσω τις κουκίδες. Να ψάξω για ένα νόημα στο χάος της αβεβαιότητας, μέσα στο οποίο νιώθουμε όλοι να βουλιάζουμε. Έτσι προέκυψε αυτό το βιβλίο: το ημερολόγιο της κρίσης. Ένα εκ των υστέρων ημερολόγιο. Ή ένα προσχέδιο ιστορίας της πρώτης εποχής μετά την Πτώση.

Δεν είναι, προφανώς, ένα θεωρητικό εγχειρίδιο περί Κρίσης. Δεν έγραφα έχοντας στο μυαλό μια έτοιμη, σοφή θεωρία, την οποία έπρεπε να επιβεβαιώσω, αφηγούμενος γεγονότα ή παραθέτοντας στατιστικές. Κατέγραφα, απλώς, όσα είδα και άκουσα, αυτά τα τρία χρόνια. Μια προσωπική περιπλάνηση στον πραγματικό και τον ιδεατό κόσμο της κρίσης, συλλέγοντας μικρές και μεγάλες ιστορίες, προσωπικά και ιστορικά δράματα και, ταυτόχρονα, προσπαθόντας να καταλάβω, ταξιδεύοντας από πόλη σε πόλη, από κρίση σε κρίση, βλέποντας τις βεβαιότητες να κλονίζονται και τις ερμηνείες να διαψεύδονται.

Ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι- χωρίς το δικό μου επαγγελματικό προνόμιο να μετακινούμαι στον χώρο της καταστροφής- έκαναν αυτά τα χρόνια ανάλογες διαδρομές, έζησαν ανάλογες περιπέτειες, έψαχναν στα συντρίμμια για μια εξήγηση. Αυτούς είχα στο μυαλό μου, όσο έγραφα- όχι γιατί έχω την οριστική απάντηση να τους δώσω, αλλά για να τους δώσω μια αφορμή να συνεχίσουν το ταξίδι.”.

“Το ημερολόγιο της κρίσης” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, στις 14 Νοεμβρίου 2011.