Ο Χρήστος Χαρτοματσίδης είναι ένας άοκνος χειριστής του λόγου που διαρκώς εκπλήσσει με την ποικιλία του ύφους και της μεταπήδησης από το θέατρο στο πεζό και στην ποιητική μετάφραση.

Ads

Κινούμενος μεταξύ παραλόγου και συμβολισμών καταφέρνει να προκαλέσει συναισθηματικά το κοινό και διεγείρει συνειρμούς με κριτική διάθεση προς το κοινωνικό παρόν και παρελθόν.

Έτσι δεν μας εκπλήσσει η νέα του συλλογή διηγημάτων «μπαρ “οι νεράιδες”» (Μανδραγόρας, 2016), που είναι γεμάτη με αλληγορίες με μία γραφή ελκυστική που συνάμα διατηρεί όλη τη θεατρικότητά της.
Η συλλογή κινείται σε ένα μεταφυσικό πεδίο για την αποκάλυψη και την υλοποίηση του “Σχεδίου” στους ανθρώπους. Μα οι άνθρωποι μοιάζουν όχι απλά να μην καταλαβαίνουν το χάρισμα ή το Σχέδιο, αλλά συχνά και να το τιμωρούν είναι αναζητούν τρόπους να το εκμεταλλευτούν προς ίδιον όφελος. Γιατί το Σχέδιο αποκαλύπτεται χωρίς προειδοποίηση συνταράσσοντας τα κοινωνικά στερεότυπα και τις πεποιθήσεις των ανθρώπων.

Τούτου και οι μεταφυσικές αποκαλύψεις είναι και ο λεπτός ειρμός που συνδέει τα διηγήματα της συλλογής. Προφήτες, θεραπευτές, νεράιδες οι θεραπευτές από μακρινά μέρη παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή προειδοποιώντας τους ανθρώπους και προσπαθώντας να δείξουν έναν άλλο δρόμο για να σωθούν. Σε αυτό τον συνδετικό πυρήνα, ομόκεντρα τα διηγήματα αναπτύσσονται στη γεωγραφική έκταση κατά βάση της Θράκης με σημεία αναφοράς στη Γεωργία, το πρώην ανατολικό μπλοκ και την Βουλγαρία, από όπου ο διηγηματογράφος αντλεί προσωπικές και κοινωνικές μνήμες. Το υπερφυσικό ως ομόκεντρος άξονας συνδέεται με το κοινωνικό παρόν και παρελθόν ασκώντας ταυτόχρονα κριτική σε αντιλήψεις και καταστάσεις.

Ads

image

Ο Χαρτοματσίδης αξιοποιεί όλες τις αφηγηματικές τεχνικές. Από τη μίμηση με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση έως το διάλογο και μεικτούς τρόπους με περιγραφές και σχόλια ή εγκιβωτισμούς. Η αφήγηση του συχνά διακόπτεται από σύντομες αναδρομικές εξιστορήσεις που ενισχύουν την πλοκή. Ωστόσο, αυτό που ξεχωρίζει είναι ακριβώς η διηγηματογραφική ζωντάνια με τη φυσικότητα του λόγου που διακρίνει τον συγγραφέα.

Το α’ ενικό γραμματικό πρόσωπο, με την αμεσότητα που δημιουργεί η διήγηση του συμμετέχοντος αφηγητή, μεταφέρει τον αναγνώστη στο πεδίο δράσης. Ο μικροπερίοδος λόγος, με την φυσικότητα της προφορικότητας, ευνοεί τόσο τη γρήγορη κίνηση του μύθου όσο και τη συνειρμική αλληλουχία της αφήγησης. Την ίδια στιγμή, η εσωτερική εστίαση, κατά την οποία ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα, εντείνει την αγωνία και ενισχύει το βάθος της πλοκής, καθώς η εσωτερική οπτική γωνία, που δίνει την προοπτική του προς την ιστορία, μεταφέρει μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του.

Αντίστοιχα το γ’ πρόσωπο από μηδενική εστίαση (κατά την οποία ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, ων έξω από τη δράση) ή εσωτερική (κατά την οποία γνωρίζει όσα και τα πρόσωπα, ως συμμετέχων) επιτρέπει την προσέγγιση της ψυχολογίας των ηρώων συμπληρώνοντας έτσι το παζλ του υπερφυσικού. Και τα συχνά σύντομα εγκιβωτισμένα σχόλια του αφηγητή, επενδεδυμένα με ειρωνεία, ενισχύουν τη ζωντάνια της εξιστόρησης. Λειτουργούν ως εξωτερικές παρεμβάσεις που αναδύουν ένα άρωμα ψευδοδιαλόγου με τον αναγνώστη.

Και βέβαια η ύπαρξη και μόνο του υπερκόσμιου Σχεδίου και τόσων μαγικών δυνάμεων αποτελεί από μόνη της μία ειρωνική αντιμετώπιση του συγγραφέα προς την αναζήτηση μάγων, θεραπευτών και προφητών, που θα σώσουν τον κόσμο από την μία ή την άλλη καταστροφή, φυσική ή οικονομική.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ειρωνεία του -με δάνεια από την κωμωδία και την παρωδία- όχι μόνο προσφέρει μία διηγηματογραφική φρεσκάδα, μα ταυτόχρονα υποστηρίζει τη συγγραφική οικονομία, μακριά από τη συνήθη καταγγελτική/κριτική πεζογραφία. Η σύζευξη των -υπερτοπικών- λαϊκών δοξασιών και του -διαχρονικού- κοινωνικού αποτυπώματος προσδίδει μία υπερβατική “ακτινογραφία” στην ανάγκη των ανθρώπων να πιστέψουν στο εξωανθρώπινο.

Μα εκτός από τις λαϊκές σωτηριολογικές αντιλήψεις, έμμεσα ο συγγραφέας σχολιάζει τις κάθε λογής συνωμοσιολογίες που μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Γιατί ακριβώς η αναζήτηση του Χρήστου Χαρτοματσίδη είναι οι ανθρώπινες αδυναμίες και η αναζήτηση στο υπερκόσμιο της σωτηρίας τους κι όχι στις δικές τους μεθοδικές ενέργειες που θα προστατεύουν διά της προετοιμασίας από φυσικές ή άλλες καταστροφές. Η αναζήτηση ερμηνειών σε συνωμοσίες κι όχι στην αυτοκριτική ή την επιστήμη/λογική.