Η αρχαιοελληνική παράδοση πάντοτε αποτελούσε πηγή έμπνευσης. Οι μύθοι προσφέρουν στην ποίηση μία ανεξάντλητη αποθήκη υλικού. Λειτουργούν συμβολικά και διατηρούν τη μοναδική ιδιότητα της άμεσης πρόσληψης από τον αναγνώστη, καθώς διαθέτουν ένα ιδιότυπο περιεκτικό νοηματικό περιεχόμενο που λειτουργεί ως αντικειμενική και πανανθρώπινη αναφορά. Την ίδια στιγμή έχουν και ένα ισχυρό συναισθηματικό φορτίο, λόγω ακριβώς τους συμβολισμού τους.
 
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο κινείται και η μόλις εκδοθείσα ποιητική συλλογή της Ανδρονίκης Δημητριάδου “Πέτρα και Ευαγγέλιο” (Vakxikon.gr, 2015). Μολονότι η ποιήτρια κινείται επί έτη στο χώρο της ποίησης με μεταφράσεις παρακολουθώντας τη σύγχρονη ποιητική παραγωγή, τούτη είναι η πρώτη της συλλογή.

Ads

Ο τίτλος της συλλογής συνδέει το αιώνιο με την ελπίδα. Η πέτρα ως σύμβολο του χρόνου αποτελεί τον τιτλικό σύνδεσμο της ποιητικής ανάπλασης της αρχαιότητας με την ελπίδα της χαρμόσυνης αγγελίας. Από μία άλλη οπτική η “πέτρα” είναι το σκληρό αντικείμενο ως υπαρξιακός συμβολισμός του τέλους σε αντίθεση προς το ρευστό κόσμο, ενώ το “ευαγγέλιο” η άυλη σύνδεση του θνητού κόσμου με την ελπίδα και το μέλλον, η συνέχεια από κάτι που φεύγει και αλλάζει.
Η συλλογή κινείται στο πλαίσιο των υπαρξιακών προβληματισμών από το μοιραίο και τη μοναξιά μέχρι τη σκοτεινιά των καιρών μας. Η δημιουργός προβληματίζεται για το θάνατο, την αδυναμία, τη διάλυση και τη μοναξιά. Δεν ηθικολογεί. Αναζητά την κάθαρση και την ελπίδα. Η τρυφερότητα δένεται με την απαισιοδοξία, η αγωνία με το βουβό θρήνο. Με ποιητικές ταχυδακτυλουργίες μαγεύει τον αναγνώστη συνδέοντας την αρχαία παράδοση με τις σύγχρονες ατομικές και κοινωνικές εμπειρίες (χωρίς να μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την ποιητική της ως κοινωνική). Ακροβατεί με μυθικά και θρησκευτικά σύμβολα (Περσεφόνη, Ελένη, Μαρία, Κασσάνδρα, Σταυρός, ο Ελαιώνας, η κόλαση κλπ).
 
Στη νεοελληνική ποίηση κατά ένα επαναλαμβανόμενο πρότυπο ανακυκλώνεται η κλασσική μυθολογία. Δεν είναι λίγοι οι δημιουργοί που εμπνέονται από αρχαίους μύθους. Πρόκειται για έναν ιδιότυπο διάλογο του σύγχρονου κόσμου με τον αρχαίο πολιτισμό που ξεκινά ήδη από την Αναγέννηση. Όπως σημειώνει και ο Σεφέρης καθώς «ο μύθος είναι κοινή αίσθηση, ο ποιητής έχει στη διάθεσή του ένα φορέα ζωντανό, μια συναισθηματική ατμόσφαιρα έτοιμη, όπου μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα για να πλησιάσει τους γύρω του ανθρώπους· όπου μπορούσε ο ίδιος να διατυπωθεί. Μια λέξη μπορεί να ξυπνήσει στις ψυχές έναν ολόκληρο κόσμο φόβου ή ελπίδας». Οι αρχαίοι μύθοι (γνωστοί ή άγνωστοι στο ευρύ κοινό) αποτελούν μια ανεξάντλητη ύλη καθώς μετασχηματίζονται ποιητικά και αποκτούν νέους συμβολισμούς στο εκάστοτε παρόν.

Στην περίπτωση όμως  της Ανδρονίκης Δημητριάδου, η αρχαιότητα δεν υιοθετείται ως μία πινακοθήκη ανθρώπων και λέξεων, αλλά ως ένα βασικό σημείο αναφοράς μετατόπισης του χρονικού πεδίου στη μεταμοντέρνα τέχνη. Και τούτο δε γίνεται με έναν επιφανειακό τρόπο ούτε απλά η αρχαιοελληνική παράδοση λειτουργεί ως έμπνευση ή ως ένας ακόμα συμβολισμός.

Οι ποιητικές δημιουργίες της Δημητριάδου δεν αποτελούν απλά μία αναφορά στο “ένδοξο παρελθόν” (με την εθνικιστική χροιά). Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται η ποιητική της. Δεν εκμεταλλεύεται απλά μύθους. Η αρχαιότητα αναστηλώνεται ως δομικό στοιχείο της ποιητικής συλλογής και αναπλάθεται μέσα από τη σύγχρονη γλώσσα της ποιήτριας στο νεοελληνικό παρόν. Στην ουσία η Δημητριάδου επανεισάγει ποιητικά όλο τον αρχαίο κόσμο, από τις τελετές, τις τοπογραφίες μέχρι και τις λαϊκές αντιλήψεις.

Ads

Ο αρχαίος κόσμος αποκτά έναν μετωνυμικό χαρακτήρα, καθώς συμπλέκεται εικονοπλαστικά με το απαισιόδοξο παρόν. Η μεταμοντέρνα επαναδιαπραγμάτευση της αρχαιότητας στην ποιητική της Δημητριάδου έρχεται σε αντίθεση με το ηρωικό πρότυπο που καλλιέργησαν οι ποιητές του Κ΄ αιώνα. Συνδέεται άμεσα με υπαρξιακές αναζητήσεις, το θάνατο, τη μελαγχολία του χαμού και της μοναξιάς.
 
Ο στίχος διατηρεί όλο το γλωσσικό και εικονοπλαστικό πλούτο της μεταμοντέρνας ποιητικής. Στίχοι ελεύθεροι, κοφτοί και σύντομοι, όπως ακριβώς και οι εικόνες. Άλλωστε, ο ελεύθερος στίχος δεν καθιστά τον ποιητή ελεύθερο. Η ελευθεροστιχία ήταν μια επανάσταση απέναντι στην “πεθαμένη” φόρμα φέρνοντας στην επιφάνεια τη μουσικότητα στην εσωτερική δομή. Έδωσε έμφαση στο πραγματικό νόημα των λέξεων βάσει του βαθύτερου συναισθηματικού φορτίου τους. Ο ελεύθερος στίχος ανέδειξε το συναισθηματικό και νοηματικό πλούτο της γλώσσας, αδιαφορώντας για την επιφανειακή αρμονία. Υποχρεώνει τον ποιητή να τιθασεύσει το λόγο μέσα από το λυρισμό των λέξεων ή την δόμηση της εικόνας που μεταφέρει το μήνυμά του συναισθηματικά.
Ο λεξιλογικός πλούτος των συνθέσεων της ποιήτριας αιχμαλωτίζει το συναίσθημα του αναγνώστη. Λέξεις με ιδιαίτερο φορτίο που προκαλούν τις αισθήσεις, τη λογική, που διεγείρει όχι μόνο το συναίσθημα μα και -έμμεσα- το στοχασμό. Άλλωστε, η ποίηση πάντα στοχάζεται.
 
Η Ανδρονίκη Δημητριάδου εγκαταλείπει την παράδοση μεταχείρισης της αρχαιότητας ως ποιητικό συμβολισμό. Μεταπλάθει με τη βεβαιότητα του καλλιτέχνη την αρχαία παράδοση και οικοδομεί το υπαρξιακό πλαίσιο ενός καταρρέοντος κόσμου. Το «Πέτρα και Ευαγγέλιο» εκφράζει μια νέα αντίληψη ποιητικού διαλόγου των σύγχρονων -ατέρμονων- υπαρξιακών αναζητήσεων με την αρχαία κληρονομιά. Αποφεύγει το βερμπαλισμό με τη μιμητική αρχαιολάγνα εισροή όρων στις συνθέσεις της. Δημιουργεί μία υπαρξιακή γέφυρα μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.
τοβιβλίο
 
“Kατεβάστε” τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα» από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr