Ως νοσταλγία ορίζεται ο πόνος ή o ανικανοποίητος πόθος για επιστροφή στον οίκο (την εστία). Η Επιστροφή περιγράφει την επάνοδο στην προγονική εστία ενός βετεράνου, μοναχικού αρχαιολόγου, διωκόμενου από τα ΜΜΕ για ελάσσονες ατασθαλίες κατά την δημόσια διαδρομή του, μέχρι την τελική σύγκρουση” ο συγγραφέας Μιχάλης Μοδινός, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη για τη δημιουργική πορεία της συγγραφής -από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο – του βιβλίου του “Επιστροφή”, εκδ. Καστανιώτη, που τιμήθηκε πρόσφατα με το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη Ακαδημίας Αθηνών [2011].

Ads

Η εστία, υπαρκτή όσο και το ίδιο το Πήλιο, η ανθρωπογεωγραφία του οποίου με απασχολεί ιδιαιτέρως σ’ αυτό το μυθιστόρημα, απετέλεσε και το έναυσμα για την συγγραφή του.

Ούτως ή άλλως, και στα άλλα μυθιστορήματά μου (Χρυσή Ακτή, O Μεγάλος Αμπάϊ και Η Σχεδία, επίσης από τις εκδόσεις Καστανιώτη), οι τόποι (Βρυξέλλες, Κρήτη, Δυτική Αφρική, Νείλος, Παρίσι) συνιστούσαν όχι απλώς το πλαίσιο του μύθου αλλά κεντρικούς αφηγηματικούς ήρωες. Έτσι κι εδώ. Μόνο που ο «οίκος» είναι κάτι περισσότερο από  το άθροισμα των ντουβαριών του. Είναι οι άνθρωποι και τα φαντάσματά τους, οι ιστορίες τους, οι μνήμες και η γεωγραφία του περιβάλλοντος τόπου. Στις απαρχές της συγγραφής της Επιστροφής βρίσκεται ένα υπαρκτό πρόσωπο, ο Απόστολος Ζηρός, ένας μακρινός θείος που τον θεωρώ πνευματικό μου πατέρα,  -Αλεξανδρινός, κοσμοπολίτης, με πολυτάραχη ζωή-, και ο οποίος επιστρέφοντας στα καθ’ ημάς ανασκεύασε το συγκεκριμένο  σπίτι – μουσείο κάπου στο Νότιο Πήλιο, δανείζοντας στοιχεία της προσωπικότητάς του στους  μυθιστορηματικούς μου ήρωες.

Η Επιστροφή ολοκλήρωσε, μάλλον ακούσια, μια τριλογία φυγής. Αρχικός τίτλος του βιβλίου επρόκειτο να είναι Η Ανθρώπινη Περιπέτεια, αλλά ο εκδότης μου τον θεώρησε ιδιαίτερα φιλόδοξο και μάλλον δοκιμιακού χαρακτήρα, οπότε επικράτησαν ωριμότερες σκέψεις. Ο εξοστρακισμένος από τον δημόσιο χώρο κεντρικός μου ήρωας  πραγματεύεται σε όλη του τη ζωή  την έννοια και τις μορφές της ανθρώπινης  περιπέτειας (νομαδισμός, μεταναστεύσεις, φυγές, προδοσίες, ταξίδια, μετεγκαταστάσεις, εξερευνήσεις) και τα γενεσιουργά αίτιά τους, (από την υπερνίκηση της πλήξης και την περιέργεια ως τον έρωτα και την αναζήτηση αισθητικά αρτιότερων, πλέον φιλόξενων τόπων διαβίωσης).

Και αν το θεωρητικό του έργο  παραμένει ανολοκλήρωτο, η   ζωή του συνιστά μια καθαρόαιμη ανθρώπινη περιπέτεια. Ανασκάπτοντας τα ερείπια των αναμνήσεών του θα τοποθετήσει στα νεανικά του χρόνια -στα μονά κεφάλαια του βιβλίου- τα πρωταρχικά αίτια της τωρινής του διαπόμπευσης, με τους έρωτες, την καθοριστική για την μετέπειτα ζωή του οικογένεια Μακρή, τους απραγματοποίητους πόθους και τους αναπόφευκτους συμβιβασμούς.

Παράλληλα, στα ζυγά κεφάλαια του βιβλίου, ο «χορός» των γερόντων του χωριού περιγράφει «αντικειμενικά» το δράμα του νόστου ανασυστήνοντας τον δημόσιο χώρο και εμμένοντας στα πραγματικά περιστατικά σε ενεστώτα χρόνο και  πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Τόσο οι μνήμες όσο και το εξελισσόμενο παρόν θα συγκλίνουν προς την κεντρική σύγκρουση και την τελική κάθαρση.

Από ‘κει και πέρα, υπάρχουν οι εμμονές μου, που εν μέσω της δραματικής κρίσης που βιώνει ο τόπος αποκτούν επικαιρικό χαρακτήρα: Η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η άνευ όρων ανάπτυξη, η οικολογική κατάρρευση της ελληνικής περιφέρειας, η χρεωκοπία, ο  αποσαθρωμένος και αντιπαραγωγικός δημόσιος βίος, θα λειτουργήσουν ως πλαίσια αναφοράς για την συγκρότηση μιας τεμαχισμένης έστω ζωφόρου της νεοελληνικής ιστορίας.

Εντέλει η επιστροφή στην Ιθάκη θα αποδειχθεί το εφαλτήριο για μια νέα ανθρώπινη περιπέτεια. Ο Οδυσσέας δεν γύρισε  για να μείνει αλλά για να προετοιμάσει το επόμενο ταξίδι. Θέλησα έτσι να δώσω ένα διαχρονικό μήνυμα συμπόνιας (κατά την τολστοϊκή έννοια)  και λύτρωσης, αν και η δράση τοποθετείται στο γκριζωπό παρόν. Ο πρόσκαιρα ηττημένος ήρωας θα  επανεκκινήσει για μιαν άλλη «Χρυσή Ακτή».