«Τις ημέρες αυτές διάβασα το Δάφνις και Χλόη. Είναι τόσο όμορφο, ώστε κάθε φορά που το διαβάζει κανείς δοκιμάζει και μια νέα έκπληξη […] Δεν υπάρχει μια μέρα σκοτεινιασμένη, με συννεφιά και υγρασία. Ο ουρανός είναι πάντα καταγάλανος, το αγέρι γλυκό και το χώμα φιλόξενο, για να σε δεχτεί πάνω του γυμνό […] Πρέπει να γράψει κανείς ολόκληρο βιβλίο για να δείξει όλες τις αρετές του έργου. Καλό θα ήταν να το διαβάζουμε μια φορά τον χρόνο. Πάντα θα έχουμε να μάθουμε ή να νιώσουμε κάτι από τη δροσιά της σπάνιας ομορφιάς του» Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε

Η επιρροή του Δάφνις και Χλόη στην τέχνη*
 
Το μυθιστόρημα αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι επηρέασε τους δημιουργούς όλων των κάδων της τέχνης. Από την ημέρα που ανακαλύφθηκε μέχρι σήμερα ζωγράφοι, γλύπτες, μουσικοί, θεατράνθρωποι, ποιητές και σκηνοθέτες δημιούργησαν έργα εμπνευσμένοι από την ιστορία αγάπης των δύο παιδιών, ενισχύοντας με τον τρόπο τους την αιωνιότητα που τους χάρισε ο Λόγγος. Είναι αδύνατο να παραθέσει κανείς όλα τα σχετικά έργα, θα μπορούσαμε όμως να αναφέρουμε ενδεικτικά μερικά από αυτά.

Το 1535 ο Paris Bordone, το 1743 ο Francois Boucher, το 1817 ο Louis Hersent, το 1824 ο Francois Louis Francais, το 1882 η Elizabeth Jane Gardner, το 1900 ο Pierre Bonnard, το 1901 ο victor Borisov-Musatov, το 1912 ο Leon Bakst, το 1930 o Konstantin Somov και πολλοί άλλοι ζωγράφοι αποτύπωσαν με τον δικό τους τρόπο τις φυσιογνωμίες των δύο εραστών σε πίνακες που κοσμούν τις προθήκες των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου. Το 1952 ο Marc Chagall επισκέφθηκε δύο φορές την Ελλάδα για να εμπνευστεί και να φιλοτεχνήσει με 42 λιθογραφίες τη γαλλική συλλεκτική έκδοση του Δάφνις και Χλόη που κυκλοφόρησε το 1961. Το ζευγάρι αποτυπώθηκε επίσης στο μάρμαρο από πολυάριθμους γλύπτες όπως ο Ulisse Cambi, o Jean-Baptiste Carpeaux, o Jean-Pierre Cortot, o Jean-Joseph Perraud, o Raymond Gayard κ.ά..
 
Το 1747 ο Joseph Bodin de Boismortier δημιούργησε την όπερα τριών πράξεων Daphnis et Chloe Pastorale. Την περίοδο 1774-1776 ο Jean-Jacques Rousseau ξεκίνησε να γράφει τη δική του ομώνυμη όπερα, την οποία όμως δεν κατάφερε να ολοκληρώσει γιατί τον πρόλαβε ο θάνατος. Τέλος, το 1860 ο Jacques Offenbach, βασισμένος στο ίδιο θέμα, έγραψε μια μονόπρακτη όπερα που έφερε και πάλι τα ονόματα των δύο εραστών.

Το 1912 ο Maurice Ravel συνέθεσε το γνωστό μπαλέτο Daphnis et Chloe, το οποίο γνώρισε τη μεγαλύτερη επιτυχία του με τη χορογραφία του Michel Fokine και σκηνικά και κουστούμια σχεδιασμένα από τον Leon Samoilovitch Bakst για τα ρωσικά μπαλέτα Sergei Diaghilev. O Ravel αργότερα συνέθεσε και μια ομώνυμη σουίτα.
 
Το 1931 ο Ορέστης Λάσκος σκηνοθέτησε την ιστορική ταινία Δάφνις και Χλόη, που έχει κι αυτή τις δικές της πρωτιές, καθώς είναι η δεύτερη βωβή ταινία του ελληνικού κινηματογράφου και συγχρόνως το πρώτο «γυμνό» του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.
 
Οι τολμηρές για την εποχή σκηνές είχαν ως αποτέλεσμα να κατηγορηθεί και ο Λάσκος από πολλούς ως δημιουργός «πορνογραφήματος». Άλλη μια καινοτομία της ταινίας είναι ότι, ενώ μέχρι τότε ο φακός έμενε πάντα σταθερός κατά τη λήψη, στο έργο αυτό για πρώτη φορά κινείται. Επίσης χρησιμοποιήθηκε πανχρωμικό φιλμ, το οποίο είχε τη δυνατότητα να αποδώσει περισσότερες αποχρώσεις του μαυρόασπρου σε σχέση με το ορθοχρωμικό.

Τα πρωτοποριακά αυτά γυρίσματα της ταινίας οφείλονται εν μέρει και στον κωνσταντινουπολίτη οπερατέρ Δημήτρη Μεραβίδη, ο οποίος στα πρώτα του βήματα είχε μαθητεύσει στο Παρίσι, στα στούντιο των αδελφών Lumiere. Εκτός από τη σκηνή των Νυμφών, που γυρίστηκε στη λίμνη Βουλιαγμένη της Κορινθίας, τα υπόλοιπα γυρίσματα έγιναν την Αγιάσο της Λέσβου και το ζευγάρι υποδύθηκαν η καλλίγραμμη ελληνοαμερικανίδα χορεύτρια κλασικού μπαλέτου Λούση ή Λουκία Ματλή και ο ερασιτέχνης ηθοποιός Έντισον Βήχος, με το ψευδώνυμο Απόλλων Μαρσύας. Το 1966 η ιστορία των δύο παιδιών γυρίστηκε ξαν΄, αυτή τη φορά σε σκηνοθεσία της Μίκας Ζαχαροπούλου και μουσική του Νότη Μαυρουδή.

Στο βιβλίο του Eckermann Συνομιλίες με τον Γκαίτε (μετάφραση Δ. Δημοκίδης, εκδ. Printa 2014), το οποίο θεωρείται από πολλούς ένα από τα σημαντικότερα έργα της γερμανικής λογοτεχνίας, βλέπουμε τον ποιητή, μυθιστοριογράφο, θεωρητικό της τέχνης και πανεπιστήμονα Γκαίτε να μιλάει με εξαιρετικό θαυμασμό για το βουκολικό αυτό έργο.
 
Στις 20 Μαρτίου 1831 ο ποιητής (Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε) του Φάουστ, λέει στον Eckermann τα εξής:

«Τις ημέρες αυτές διάβασα το Δάφνις και Χλόη. Είναι τόσο όμορφο, ώστε κάθε φορά που το διαβάζει κανείς δοκιμάζει και μια νέα έκπληξη. Είναι γεμάτο από καθαρότατο φως. Θαρρεί κανείς πως βλέπει παντού εικόνες του Ερκουλάνου, που βοηθούν τη φαντασία μας καθώς το διαβάζουμε. Το μέτρο που κλείνει μέσα του ολόκληρο το έργο μού φάνηκε θαυμάσιο. Δύσκολα μπορεί να βρει κανείς υπαινιγμό για πράγματα έξω από το θέμα, που θα μας έσπρωχναν έξω από τον ευτυχισμένο κύκλο. Κι όμως, μέσα στο αυστηρό αυτό μέτρο ξεδιπλώνεται ένας ολόκληρος κόσμος! Βοσκοί, κηπουροί, κουρσάροι, πρωτευουσιάνοι, σκλάβοι και αφεντάδες. Υπάρχουν ακόμα και οι βαθμίδες της ανθρώπινης ζωής. Από τη γέννηση μέχρι τα γηρατειά. Οι διάφορες εικόνες που φέρνουν μαζί οι εποχές περνούν μία μία μπροστά από τα μάτια μας […] Δεν υπάρχει μια μέρα σκοτεινιασμένη, με συννεφιά και υγρασία. Ο ουρανός είναι πάντα καταγάλανος, το αγέρι γλυκό και το χώμα φιλόξενο, για να σε δεχτεί πάνω του γυμνό […] Πρέπει να γράψει κανείς ολόκληρο βιβλίο για να δείξει όλες τις αρετές του έργου. Καλό θα ήταν να το διαβάζουμε μια φορά τον χρόνο. Πάντα θα έχουμε να μάθουμε ή να νιώσουμε κάτι από τη δροσιά της σπάνιας ομορφιάς του».

Το εντυπωσιακό είναι ότι χίλια εννιακόσια περίπου χρόνια μετά τη συγγραφή του  το έργο του Λόγγου εξακολουθεί να σαγηνεύει τους αναγνώστες και να εμπνέει τους καλλιτέχνες.
 
To 2015 o άγγλος ποιητής Nigel Humphreys βγήκε τυχαία σε ένα παλαιοπωλείο μια έκδοση του 1670 του Δάφνις και Χλόη σε μετάφραση του George Thornley. Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, που θέλησε να το αποδώσει για άλλη μια φορά, σε ποιητικό όμως λόγο. Με το βιβλίο του The Love Song of Daphnis and Chloe μετέφερε τη διαχρονική αυτή ιστορία αγάπης στους αναγνώστες του 21ου αιώνα, διατηρώντας τη γοητεία, τον ρομαντισμό και το χιούμορ της πρωτότυπης εκδοχής.
 
Το μεγάλο ενδιαφέρον που προκάλεσε το εν λόγω μυθιστόρημα στον κόσμο των γραμμάτων αποτυπώνεται εν μέρει στο βιβλίο που δημοσίευσε το 1989 ο Giles Barber στο Λονδίνο με τίτλο Daphnis and Chloe: The Markets and Metamorphoses of an Unknown Bestseller, όπου κατέγραψε πεντακόσιους και πλέον τίτλους μεταφράσεων και μελετών που κατάφερε να εντοπίσει.

Εντυπωσιασμένη κι εγώ, όπως όλοι όσοι ήρθαν σε επαφή με αυτό, θέλησα να το συστήσω σε όσους δεν το διάβασαν αλλά και να το ξαναθυμίσω στους ήδη μυημένους. Φαντάζομαι πως από το 1989 μέχρι σήμερα θα έχει αυξηθεί κατά πολύ ο εν λόγω κατάλογος. Νιώθω ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που μου δόθηκε η ευκαιρία να του προσθέσω κι εγώ δύο τίτλους: την πρώτη μετάφραση του Δάφνις και Χλόη στα τουρκικά το 2014 και την απόδοσή του για άλλη μια φορά στη νεοελληνική γλώσσα με το παρόν βιβλίο.
 
Ιώ Τσοκώνα
 

*Απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου Δάφνις και Χλόη. Μια ιστορία αγάπης, Λόγγος, Εισαγωγή – μετάφραση: Ιώ Τσοκώνα, Εκδόσεις Μεταίχμιο – 2017.

Tvxs- Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη

Η υπόθεση διαδραματίζεται σε μία παραλία της Λέσβου, όπου δύο βοσκοί υιοθετούν κι ανατρέφουν μαζί δύο έκθετα παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι. Τα παιδιά φορούν πολλά κοσμήματα, δείγμα της καταγωγής τους. Οι θετοί τους γονείς τους δίνουν τα ονόματα Δάφνις και Χλόη. Όταν μεγαλώνουν τα παιδιά, αναλαμβάνουν τη βοσκή των κοπαδιών. Αυτό που κυριαρχεί στην αφήγηση είναι το παραμύθι δύο ωραίων παιδιών, που μέσα σε μια μαγευτική φύση ανακαλύπτουν σιγά σιγά τα μυστήρια του έρωτα.