Σε μια εποχή έξαρσης του στοχευμένου τρόμου η τρομοκρατία αποτελεί ίσως μία λέξη πολύ κοινή στο δημόσιο λόγο. Από την οικονομική τρομοκρατία (των ισχυρών εθνών και των κυρίαρχων μίντια) μέχρι την ιμπεριαλιστική τρομοκρατία (που καταγράφηκαν σε Ιράκ και Αφγανιστάν ή σήμερα από το ISIS) αποτελεί ένα θέμα συνεχώς στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων με αναφορές σε εθνικοαπελευθερωτικές συγκρούσεις ή παράνομες πολιτικές ομάδες.

Ωστόσο, θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι η τρομοκρατία εμφανίζεται στους Νεώτερους Χρόνους (τυπικά απαντάται πρώτη φορά μετά τη Γαλλική Επανάσταση κατά την ομώνυμη περίοδο εκκαθαρίσεων πολιτικών αντιπάλων της Επανάστασης). Είναι ένα θέμα που κάθε τόσο επανέρχεται με διάφορες εξάρσεις στο ιστορικό παρόν και αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο best seller, καθώς εντοπίζεται στις απαρχές ακόμα του ανθρώπινου είδους.

Σε ένα τέτοιο επίπεδο -μεταξύ υλικής και συμβολικής βίας, υλικής κι άυλης τρομοκρατίας και τρομοκράτησης- κινείται και το νέο δοκίμιο του βραβευμένου ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Μπλάνα, «Παγκόσμια Ιστορία της Τρομοκρατίας» (vakxikon.gr, 2015).

Ο συγγραφέας επιστρατεύει την Ιστορία και την Ψυχολογία και περιδιαβαίνει τα σκοτεινά σοκάκια της φιλοσοφίας με οδηγό του τον τρόμο του ανθρώπου. Ξεπερνώντας τη σύνδεσή της με παρούσες πολιτικές ακρότητες, ανιχνεύει την παρουσία της στην ανθρώπινη Ιστορία και την εντοπίζει στο σύνολο της ανθρώπινης πολιτικής δραστηριότητας.

Με γλώσσα ρέουσα και συνειρμική ο δοκιμιογράφος φωτίζει θέματα που συχνά προσπερνάμε ως ανούσια. Προσεγγίζει ένα τόσο πολυσυζητημένο θέμα με ιδιαίτερη νηφαλιότητα κι ευστοχία προσπερνώντας το δέντρο κι αναζητώντας το δάσος στην ανθρώπινη ψυχή. Δεν εγκωμιάζει τη βία ως “μαμή”, αλλά τη βλέπει ως ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Δε τη θεοποιεί ούτε την επικροτεί. Στωικά παρακολουθεί το δρόμο προς την τρομοκρατία με μία αδιόρατη απέχθεια. Αρνείται την αναγκαιότητά της όπως και κάθε τρομοκρατική πράξη (υλική ή άυλη). Αρνείται τη λογική ότι «ο άνθρωπος είναι κούτσουρο στην πυρκαγιά ενός θεού ή μιας ιδέας ή ενός έθνους».

Το δοκίμιο ξεκινά από την ελληνική και προχριστιανική μυθολογία καταδεικνύοντας τις αρχαιότατες ρίζες της τρομοκρατίας έως τις βρετανικές δημόσιες τιμωρίες-εκτελέσεις και τα βασανιστήρια, από τους ασσασίνους (που ως όρος το assassin δεν ταυτίζεται με το murderer καθώς υποδηλοί στα αγγλικά τον τρομοκράτη-πολιτικό δολοφόνο) έως  την εγκαθίδρυση κατάστασης πανικού και μόνιμης “έκτακτης ανάγκης” στις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο Δυτικό Κόσμο με παράλληλη περιστολή αστικών, πολιτικών κι ανθρωπίνων δικαιωμάτων (επ’ αφορμή τρομοκρατικών επιθέσεων βλ. Patriot Act, Αντιτρομοκρατικό Νόμο, κουκουλονόμο κλπ)

Η τρομοκρατία είναι σύμφυτη με το ανθρώπινο είδος και συνδέεται με την ανάγκη φυγής ή το φόβο της φυγής, ανάλογα με τη θέση του ατόμου στην “αρένα” (θεατής, θύμα, θύτης ή διοργανωτής). Η Βία και το Κράτος, άλλωστε, συνόδευαν το Δία στην τιμωρία του Προμηθέα. Είναι ένα πανάρχαιο πολιτικό φαινόμενο που καταγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη, τους μύθους των Ελλήνων (τι άλλο ήταν άλλωστε ο μυθικός Μινώταυρος αν όχι τρομοκρατία στην ηττημένη Αθήνα;), εγκαθιδρύθηκε στη ρωμαϊκή αρένα και συνέχισε στην προπαγάνδα και τη φυσική βία του Μεσαίωνα και του Νεωτερισμού.

Συνδέεται με τον όχλο και την πίστη (θρησκευτική ή πολιτική είναι αδιάφορο, αλλά όλα τελικά στρέφονται στην εξουσία). Η λογική της τρομοκρατίας βρίσκεται κατά το Μπλάνα όχι μόνο στην άσκηση βίας ή το θέαμά της (αρένα), αλλά ακόμα και στην αφήγησή της (χάρτινη αρένα) με στόχο τη συναισθηματική κατάκτηση και τρομοκράτηση του αναγνώστη (προφητείες, προπαγανδιστική ιστόρευση και ιστορία).

Έτσι η τρομοκρατία συνδέεται άμεσα με τη μαζική προπαγάνδα/κατήχηση, τον έλεγχο του όχλου (από την Αποκάλυψη του Ιωάννη έως την πρώτη έντυπη έκδοση το 1499 για τις βιαιότητες του Βλαντ Τσέπες). Άλλωστε, η τρομοκρατία συνδέεται με αυτό που έχει ανάγκη ή επιθυμεί η κυρίαρχη τάξη στρεφόμενη προς τον έλεγχο του όχλου (κυριαρχία της θρησκείας και κοσμική εξουσία, ελεύθεροι εμπορικοί δρόμοι, διατήρηση κατακτήσεων κλπ).

Όπως σημειώνει κι ο δοκιμιογράφος είναι μία μη επιστημονική μελέτη της τρομοκρατίας. Το μικρό αυτό βιβλίο δεν έχει καμία σχέση ούτε με την επιστήμη ούτε με την επιστημονική μελέτη της τρομοκρατίας. Τρομοκρατία είναι αυτό που κάνουν οι άνθρωποι στους ανθρώπους επειδή είναι άνθρωποι. Δηλαδή, επιμένει να μην τρομοκρατείται από τη λογική της λογικής και συγκροτημένης ανάλυσης του ζητήματος, πιστεύοντας ακράδαντα πως μόνον έτσι μπορεί να έχει κάποια ελπίδα να ζήσει τη ζωή του (όσο τον αφήσουν οι τρομοκράτες αντιτρομοκράτες) σαν δική του ζωή.

τοβιβλίο

* Κατεβάστε τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα» από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr