Σε μία εποχή που η μνήμη σε θάβεται επετειακές τηλεοπτικές εκπομπές και την ίδια στιγμή αναδύεται το λησμονημένο σώμα του φασισμού και του ολοκληρωτισμού κάθε είδους, η Ελευθερία Μπέλμπα με τη νέα της ποιητική συλλογή «η ερμηνεία της ελευθερίας» (κέδρος, 2016), στρέφεται στο παρελθόν για να προβάλει την ανάγκη συνειδητοποίησης του χρέους για την προάσπιση της ελευθερίας.

Ads

Με μία υβριδική στιχουργική η ποιήτρια επιστρέφει το κοινό στα κολαστήρια της χούντας ανασταίνοντας τη μνήμη των βασανιστηρίων (αν ποτέ ξεχάστηκαν). Ένας συνδυασμός πεζοποιημάτων και πρόζας ορίζει τον υβριδικό χαρακτήρα της ψυχολογίας της.

Ο ρυθμός του στίχου στηρίζεται στην ελευθερία του λιτού αφηγηματικού λόγου. Η έκφραση της Μπέλμπα παραμένει αντιποιητική μέσα στο έντονα το ζωολογικό ύφος συνάδοντας με τη νατουραλιστική εξιστόρηση των βασανιστηρίων. Οι σύντομες περίοδοι κι ο ακατάστατος διαχωρισμός των στίχων διαμορφώνουν το ρυθμό και συμβάλλουν στον έλεγχο της συναισθηματικής έντασης. Οι απότομες εισαγωγές στίχων περιγράφουν τα βασανιστήρια και συγκλονίζουν. Το συναίσθημα διαστέλλεται με τις μεταφορές μέσα στη λιτή προφορικότητα.

Και την ίδια στιγμή οι καταγραφές αντίστασης και σύγκρουσης δημιουργούν ένα επικό περιβάλλον για τα πάθη της δημοκρατίας και την “αναστολή” των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μαρξιστικές θέσεις ερμηνείας και η ανάγκη σύγκρουσης με το καθεστώς τίθενται σε διαλεκτική/αντιθετική σχέση με τις τακτικές της στρατοκρατίας.

Ads

image

Μα η ποιήτρια δεν ξεχνά ότι ο εξανδραποδισμός κάλυπτε όλο το φάσμα του κοινωνικού βίου. Ρουφιάνοι πρόθυμοι και ασφαλίτες με στρατονόμους συλλάμβαναν αδιακρίτως αντιστασιακούς και συγγενείς, από κάθε χώρο μα κυρίως αριστερούς (μία και είχαν ήδη έτοιμο φάκελο από την εποχή του Εμφυλίου). Και δεν μας επιτρέπει να λησμονήσουμε ούτε την ασυλία που απόλαυσαν όλοι αυτοί μετά την κατάρρευση του καθεστώτος θυμίζοντας τη μη καταδίκη των βασανιστηρίων και στην απουσία πλήρους εκκαθάρισης.

Η ποιητική σύνθεση της Μπέλμπα δεν αποτελεί μία επετειακή ανακίνηση της ιστορίας. Τίθεται σε ένα παρόν όπου η συνθηματολογική εξομοίωση των πολιτικών παθών του παρελθόντος και του παρόντος οδηγεί στη λήθη της βιαιότητας του παρελθόντος και οδηγεί σε εκούσιες εκπτώσεις στη δημοκρατία και στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών.

Μας θυμίζει όμως, ταυτόχρονα, πως για να έρθει η ελευθερία, απαιτείται σύγκρουση δίπλα στη θεωρητική ερμηνεία. Μα πάντα η ελευθερία ζητά ως αντίβαρο αίμα. Και η ίδια η σύγκρουση με τους ανελεύθερους ολοκληρωτικούς μηχανισμούς οδηγεί στη συνειδητοποίηση του χρέους.

Όταν τα συνθήματα ισοπεδώνουν το παρόν με το παρελθόν εξομοιώνοντας τον ολοκληρωτισμό της χούντας με τις όποιες υπαναχώρησης της δημοκρατίας, η Μπέλμπα με ωμότητα δείχνει τι ήταν στην πραγματικότητα ο στρατοκρατικός φασισμός και τονίζει την πάση θυσία υπεράσπισης της δημοκρατίας, παρά τα όσα κατά καιρούς καταμαρτυρούμε κατά των πολιτικών ελίτ.