Το αμερικανικό μπάσκετ προωθεί το μύθο του American Dream. Τη δυνατότητα διεξόδου δηλαδή από τη φτώχεια και μια σκληρή ζωή γεμάτη δυσκολίες. Αυτό δεν είναι πλέον μια «μεγάλη αλήθεια», ακόμη κι αν στο παρελθόν υπήρξε. Οι πιθανότητες είναι με το μέρος ή αλλιώς ευνοούν αυτούς που έχουν ένα καλό και σίγουρο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. 

Ads

Μια διαφήμιση του NBA δείχνει ένα νεαρό μαύρο αγόρι σε ένα όμορφο, τακτοποιημένο υπνοδωμάτιο να κοιτάζει τη σημαία της αγαπημένης του ομάδας μπάσκετ, των New York Knicks. Φοράει μια φανέλα του Porzingis, ενός Λετονού παίκτη που υπέγραψε στους Knicks το 2015 για 6,5 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. «Ήταν το όνειρό μου, από τότε που ήμουν παιδί», ακούγεται η φωνή πίσω από τα πλάνα της διαφήμισης. «Σήκωσα μια μπάλα του μπάσκετ και ποτέ δεν κοίταξα πίσω. Στο τέλος, αν δουλέψεις σκληρά, όλα είναι δυνατά – ακόμη κι αν προέρχεσαι από ένα μικρό χωριό της Λετονίας». 

Η Αμερική πάντα αγαπά μια ιστορία επιτυχίας και το μπάσκετ έχει άφθονες: Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, Νιγηριανός που γεννήθηκε στην Ελλάδα, παιδί μεταναστών και χωρίς χαρτιά και ο ίδιος, ξεκίνησε δουλεύοντας ως πωλητής στους δρόμους. Έμαθε να παίζει μπάσκετ το 2007. Μια δεκαετία αργότερα είναι ένας από τους κορυφαίους παίκτες του NBA. Ο Ισαΐα Τόμας, ένας από τους πιο κοντούς παίκτες στην ιστορία του NBA, μόλις 1.75 μέτρα είναι υποψήφιος για το βραβείο του «πολυτιμότερου παίκτη» του 2017. Ο LeBron James, γεννημένος από μια ανύπαντρη μητέρα, μεγάλωσε σε μια οικογένεια που τον υιοθέτησε και τελικά επέστρεψε στην πατρίδα του στο Οχάιο για να παίξει στους Cleveland Cavaliers. Τους οδήγησε στο πρώτο τους πρωτάθλημα στο NBA το 2016, βάζοντας έτσι τέλος στα 50 «πέτρινα χρόνια» της ομάδας χωρίς τίτλο. 

Τι θα πει NBA…

Το NBA έχει 30 ομάδες και υποομάδες με συνολική αξία 37,4 δις. δολάρια. Αυτό το ποσό είναι μεγαλύτερο από το ΑΕΠ του Μάλι, της Σενεγάλης και της Μπουρκίνα Φάσο μαζί. Ο Ντέιβιντ Στερν, πρόεδρος του NBA από το 1984 έως το 2014, υιοθέτησε μια στρατηγική που έκανε το πρωτάθλημα του μπάσκετ ιδιαίτερα δημοφιλές. Παρουσίαζε τους παίκτες ως μεγάλα αστέρια και πρόβαλε το κοινωνικό τους υπόβαθρο. Αύξησε το ετήσιο κέρδος των ομάδων από περίπου 170 εκατομμύρια δολάρια στις αρχές της δεκαετίας του ’80 σε 5,2 δισ. δολάρια το 2016. Τα έσοδα του NBA από τα τηλεοπτικά δικαιώματα που είναι και η κύρια πηγή των εσόδων του, άγγιξαν τα 24 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε εννιά χρόνια. 

Ads

Το NBA το παρακολουθεί και το μιμείται σε όλο τον πλανήτη. Προβάλει το αμερικανικό όνειρο της αξιοκρατίας, όπως το ορίζει η πολυεθνική αθλητικών ειδών Nike στα σλόγκαν της: «Εμφανίσου από το πουθενά», «Εκεί που σε προσδιορίζουν οι πράξεις σου, όχι η εμφάνιση και οι πεποιθήσεις σου», «Η μπάλα πρέπει να αναπηδά το ίδιο για όλους». Η κεφαλαιοποίηση της Nike ύψους 110 δισ. δολαρίων χρωστά πολλά στο μπάσκετ. Μπορεί όμως ακόμη ένα παιδί που γεννήθηκε σε μια φτωχή γειτονιά να φτάσει στην κορυφή του NBA;

Είναι υπαρκτό το American Dream του NBA;

Όπως γράφει η Le Monde Diplomatique, σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2010 στην Διεθνή Επιθεώρηση της Κοινωνιολογίας των Σπορ, το 66% των μαύρων και το 93% των λευκών παικτών προέρχονται από ένα «ευνοϊκό κοινωνικό υπόβαθρο». Αυτό επιβεβαιώθηκε και από μια μελέτη του 2013, η οποία σύμφωνα με τον στατιστικολόγο Σεθ Στέφενς Νταβίντοβιτς δείχνει ότι «κατά μέσο όρο η κινητήριος δύναμη που ξεκινά από την πείνα βαρύνει λιγότερο από τα πλεονεκτήματα των παιδιών που προέρχονται από τις υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Οι μαύροι παίκτες του NBA έχουν κατά 30% λιγότερες πιθανότητες από το μέσο μαύρο άντρα να έχουν γεννηθεί από μη έγγαμη μητέρα ή έφηβη μητέρα». 

Σύμφωνα με τον Νταβίντοβιτς, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο επηρεάζει την ικανότητα ανάπτυξης ιδιοτήτων, όπως η επιμονή, η αυτορρύθμιση, η εμπιστοσύνη καθώς και τα φυσικά χαρακτηριστικά, όπως το ύψος, την επιδεξιότητα, τη σωματική δύναμη και τα αντανακλαστικά: «Τα φτωχά παιδιά στη σύγχρονη Αμερική εξακολουθούν να έχουν υποβαθμισμένη διατροφή που κρατάει πίσω την ανάπτυξή τους. Έχουν μεγαλύτερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και χαμηλότερο βάρος κατά τη γέννηση. Πρόσφατες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η φτώχεια στη σύγχρονη Αμερική αναστέλλει την ανάπτυξη του ύψους». 

Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο eLife το 2016, δείχνει ότι οι Αμερικανοί αναπτύσσονται με ταχύτερους ρυθμούς κατά πλάτος, παρά κατά ύψος, ενώ μεταξύ του 1914 και του 2014, ο μέσος όρος ύψους του μέσου Αμερικανού άντρα έπεσε από την τρίτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στην 37η θέση. Επίσης δείχνει ότι οι ΗΠΑ είχαν τη μικρότερη ανάπτυξη σε σχέση με το ύψος από οποιαδήποτε άλλη πλούσια χώρα, εξαιτίας της αυξανόμενης ανισότητας και της επιδείνωσης της διατροφής του πληθυσμού της. Στο NBA, αν και οι πιο κοντοί παίκτες διακρίνονται λόγω της σημασίας τους σε θέσεις κλειδιά του σύγχρονου παιχνιδιού, το καθοριστικό κριτήριο παραμένει το ύψος. Ο Νταβίντοβιτς υποστηρίζει: «εκτιμώ ότι κάθε επιπλέον ίντσα σχεδόν διπλασιάζει τις πιθανότητες να κάνετε καριέρα στο NBA». 

Ο Kevin Séraphin των Indiana Pacers, λέει: «Ο μπαμπάς μου ήταν οδηγός περονοφόρου και η μαμά μου ήταν διαχειριστής καταστημάτων. Δεν ήμασταν ποτέ φτωχοί, τουλάχιστον όχι τόσο φτωχοί, αλλά ποτέ δεν ήμασταν και πλούσιοι. Δεν έχει να κάνει με το κοινωνικό υπόβαθρο. Απλά πρέπει να παίξεις σκληρά και να κερδίζεις τους συμπαίκτες σου στην προπόνηση. Αυτό είναι όλο». Ο Séraphin, γεννημένος στη γαλλική Γουιάνα, είναι ένας από τους 11 Γάλλους υπηκόους στο ΝΒΑ. Οι Γάλλοι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ξένη εθνικότητα μετά τους Καναδούς. Το 2016, 113 από τους 450 παίκτες ήταν αλλοδαποί. Οι περισσότεροι Γάλλοι στο ΝΒΑ, συμπεριλαμβανομένων των Tony Parker, Nicolas Batum και Rudy Gobert, είναι παιδιά αθλητών υψηλού επιπέδου. Το 2016, το 50% των παικτών του ΝΒΑ είχε τουλάχιστον έναν γονέα επαγγελματία αθλητή σε σύγκριση με το λιγότερο από 20% που είναι το αντίστοιχο ποσοστό στο αμερικανικό ποδόσφαιρο. «Αυτά τα βασικά στατιστικά εξηγούν τη ‘μεγάλη γεννητική κλήρωση’», σύμφωνα με τον Τζορτζ Έντι, που αποτελεί τη φωνή του αμερικανικού μπάσκετ στη γαλλική τηλεόραση για πάνω από 30 χρόνια. 

Μάθε εδώ για την ζωή του κορυφαίου μπασκετμπολίστα του NBA, Μάικλ Τζόρνταν.

Από τα γκέτο στο NBA

Για εκατομμύρια νεαρούς Αμερικανούς που ονειρεύονται καριέρα στο μπάσκετ και το βλέπουν ως ένα τρόπο για να ανέβουν την κοινωνική σκάλα αλλά οι οποίοι δεν γεννήθηκαν εντός της αθλητικής αριστοκρατίας, δεν είναι πλέον αρκετό να δουλέψουν σκληρά. Στις φτωχογειτονιές του Σικάγο πολλοί νέοι δείχνουν επιμονή σε αυτό το μάταιο όνειρο. Όμως τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Από το γήπεδο που χρησιμοποιεί η ερασιτεχνική ομάδα Chicago Stars, «πήραν τα στεφάνια για να σταματήσει να έρχεται κόσμος εδώ, επειδή αυτό ενθαρρύνει το έγκλημα». Δυστυχώς το γηπεδάκι βρίσκεται στα «σύνορα» δυο περιοχών που ελέγχουν δυο διαφορετικές συμμορίες. Αυτή είναι η κατάσταση στο Σικάγο. «Πολλοί νέοι βλέπουν μια σταδιοδρομία στον αθλητισμό ως έναν πιθανό δρόμο διαφυγής από το υψηλό ποσοστό της βίαιης εγκληματικότητας του Σικάγο. Στην πόλη έγιναν 762 φόνοι το 2016, ενώ μαζί στο Λος Άντζελες και τη Νέα Υόρκη έγιναν 600», λέει ο Τέρενς Χουντ, ιδρυτής και προπονητής των Chicago Stars.

Ο Χουντ έχει αφιερώσει τη ζωή του στο μπάσκετ για να «κρατήσει τα παιδιά μακριά από τη βία των συμμοριών και άλλες αρνητικές επιρροές». Αυτό το καλοκαίρι, οι παίκτες του θα συμμετέχουν σε μερικά από τα 200 camps που διοργανώνονται από τη Nike  ή σε κάποια που χρηματοδοτούν η Adidas και η Under Armor, καθώς και σε τουρνουά που διοργανώνονται από εμπορικά σήματα που υποστηρίζουν επαγγελματίες παίκτες. Πηγαίνει τους νεαρούς παίκτες του εκεί για να τους δουν οι ανιχνευτές των κολεγιακών ομάδων. Η Nike και η Adidas διοργανώνουν camps και τουρνουά. Θέλετε δωρεάν παπούτσια, μπλουζάκια, κάλτσες κλπ; Ωραία αλλά δεν είστε οι μόνοι. Υπάρχει λοιπόν χρέωση για τη συμμετοχή στα camps. Μόνο η εγγραφή στην ομάδα κοστίζει 700 δολάρια. Συν τα έξοδα ταξιδιού. Για πολλές οικογένειες το κόστος είναι δυσβάστακτο. Ο Χουντ διοργανώνει εράνους πόρτα – πόρτα στη γειτονιά για να μαζέψει τα λεφτά και να στείλει τους αθλητές του. 

Πρέπει να γεννηθείτε με τους απαραίτητους πόρους για να τα καταφέρετε να γίνεται επαγγελματίας αθλητής; «Με πονάει να το παραδεχτώ, αλλά θα έλεγα πως, ναι», λέει ο Χουτ. «Το κοινωνικό υπόβαθρο είναι τα πάντα. Σε κάθε περίπτωση οι περισσότεροι καλοί παίκτες από τις φτωχογειτονιές δεν έχουν τη νοοτροπία για την επιτυχία. Για να επιβιώσεις στο γκέτο πρέπει να είσαι εγωιστής και να παίρνεις αποφάσεις που αφορούν το τώρα. Αλλά το να επιβιώσεις στο ΝΒΑ είναι μια μακροπρόθεσμη επιχείρηση». 

Ο στόχος του Χουντ είναι να δώσει στους παίκτες του μια ευκαιρία να φανούν, έτσι ώστε ένα κολέγιο να τους προσφέρει μια υποτροφία. Για το λόγο αυτό πρέπει οι παίκτες του να επιδεικνύουν ατομική αριστεία και επιθετικότητα στο γήπεδο αλλά να παίρνουν και υψηλούς βαθμούς στο σχολείο. «Αυτό έχει αλλάξει σε σχέση με τον δικό μου καιρό: Τώρα πρέπει να είσαι καλός μαθητής και παράλληλα καλός αθλητής. Αν δεν έχετε καλούς βαθμούς, αυτό μπορεί να σας εμποδίσει να πάρετε μια υποτροφία. Συνέβη στο γιο μου». 

Ο Magic Johnson, μέλος της Dream Team του 1992, έχει γράψει ότι οι πιθανότητες να καταφέρει κανείς να φτάσει στο NBA είναι ελάχιστες. Το 2016, μόλις το 0,01% από τους 500.000 μαθητές γυμνασίου – αθλητές τα κατάφερε. 

Ο Χουντ συναντά εκατομμυριούχους παίκτες του μπάσκετ στα camps. «Ίσως δεν προέρχονται όλοι από τα γκέτο, αλλά κάποιοι προέρχονται. Παιδιά όπως ο Jabari Parker και ο Antoine Walker φοβούνται να επιστρέψουν εδώ. Βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο. Οι άνθρωποι τους μισούν για τα χρήματά τους, γιατί δεν δίνουν τίποτα πίσω στη γειτονιά». Ο Χουντ πιστεύει ότι «οι παίκτες είναι σαν μαριονέτες. Πάντα υπάρχει ένας τύπος από το NBA που τους λέει ποια παπούτσια θα φορέσουν και τους βάζει να ρίξουν μερικά σουτ μαζί με τα παιδιά. Εμφανίζονται μόνο στο τέλος παρ’ ότι το camp γίνεται στο όνομά τους. Αντιπροσωπεύουν ένα εμπορικό σήμα. Μια επιχείρηση. Δεν ξεγελούν κανέναν».