Δεν είμαι σίγουρη αν είναι σύμπτωμα των καιρών ή της ηλικίας. Δεν ξέρω αν το νιώθω μόνο εγώ ή αν είναι μια γενικευμένη αίσθηση που την μοιράζονται και άλλοι. Δεν ξέρω ακόμα αν είναι απλά αποτέλεσμα της σύγχρονης τεχνολογίας όπου οι εικόνες και οι ειδήσεις διαδίδονται ταχύτατα και ολοζώντανα με γλαφυρές αλλά και φρικαλέες εικόνες στην τηλεόραση, στον υπολογιστή, στο κινητό ή το τάμπλετ. Το μόνο που ξέρω με βεβαιότητα  είναι ότι τα όσα συμβαίνουν γύρω μας – εντός και εκτός της χώρας – μου φαίνονται καθημερινά όλο και πιο αποτρόπαια, όλο και πιο ειδεχθή. Η σκληρότητα και η βία που με αγγίζει καθημερινά ως μίασμα ρυπαρό – έστω και έμμεσα – έχει εισβάλλει στη ζωή μου και φοβάμαι ότι έχει αλλοιώσει τον ίδιο τον πυρήνα της ύπαρξης μου. Νιώθω ψυχικά κακοποιημένη αλλά και ανίσχυρη να αντισταθώ στην τόση κακία, στην τόση βία στην τόση σκληράδα και απανθρωπιά.

Ads

Γνωρίζω ότι ακούγομαι πιθανά αφελής. Γνωρίζω επίσης τις ανθρωπολογικές, κοινωνιολογικές και ιστοριογραφικές θεωρίες που λένε ότι πάντα έτσι ήταν τα πράγματα, αν όχι και χειρότερα, ότι η ανθρωπότητα ανέκαθεν αντιμετώπιζε διαφόρων ειδών μάστιγες, πολέμους, λιμούς και καταποντισμούς. Όλοι γνωρίζουμε ότι η σκληρότητα του ανθρώπου και η  δυνατότητα του για βία και καταστροφή δεν έχει όρια. Είναι αρκετό να ρίξει κανείς μια γρήγορη ματιά στην ιστορία ή στην τέχνη και τη λογοτεχνία ακόμα για να το συνειδητοποιήσει αυτό και για να βεβαιωθεί ότι η σύγχρονη σκληρότητα και βία του ανθρώπου δεν είναι ούτε καινούργια ούτε μοναδική. Αυτη η εκλογίκευση και η θεωρητικοποίηση δεν με βοηθάει ιδιάιτερα στο να αισθανθώ καλύτερα ή αισιόδοξα. Το ότι τον Μεσαίωνα η Ιερά Εξέταση έκαιγε στην πυρά τους αιρετικούς δεν κάνει λιγότερο φρικιαστική την εικόνα των γυναικών που λιθοβολούνται μέχρι θανάτου για εγκλήματα τιμής σημέρα, ούτε η ύπαρξη σκλάβων από την αρχαιότητα κάνει ευκολότερη την αποδοχή των σύγχρονων πρακτικών δουλεμπορίας.

Αρκεί μια απλή «βόλτα» στο διαδίκτυο ή ένα δελτίο ειδήσεων για να ανακατευτεί το στομάχι μου αλλά και για να αναρωτηθώ σε ποιόν βαθμό είμαι και γω υπεύθυνη για όλα αυτά που ακούω και βλέπω. Σε ποιό βαθμό η αδράνεια μου ή ο βολικός εφησυχασμός μου έχει συμβάλλει έστω και λίγο στις μικρές και μεγάλες καθημερινές κτηνωδίες που διαπράττουμε ο ένας στον άλλον. Κτηνωδίες κρατικές, κτηνωδίες προσωπικές, κτηνωδίες καθημερινές. Αλλά έστω και στα καθ’ ημάς να επικεντρωθώ, στα τεκταινόμενα στη χώρα αυτή «οπου ανθεί φαιδρά η πορτοκαλέα», το μόνο που βλέπω είναι μια ολοένα και σκληρότερη πραγματικότητα, μια σταθερά αυξανόμενη υπόκωφη βία, μια γενικευμένη και σχεδόν αποδεκτή ασπλαχνιά και αγριότητα. Εργοδότες βασανίζουν οικονομικούς μετανάστες που έχουν στη δούλεψή τους, οροθετικά άτομα εξευτελίζονται, ζώα θανατώνονται για διασκέδαση με το πιο φρικτό τρόπο, γυναίκες και παιδιά κακοποιούνται ποικιλότροπα, ομοφυλόφιλοι δέχονται επιθέσεις όχι μόνο φραστικές αλλά και σωματικές, αλλοδαποί διώκονται και υβρίζονται ή τραυματίζονται και σκοτώνονται, ηλικιωμένοι, ανάπηροι, ψυχικά και πνευματικά ασθενείς, άστεγοι, ναρκομανείς βιώνουν συχνά την πιο αδυσώπητη και άτεγκτη αγριότητα… Και όλα αυτά με την ανοχή και την συνενοχή του κράτους και ολόκληρης της κοινωνίας.

Φταίει η ανθρώπινη φύση; Μπορεί. Φταίει η οικονομική κρίση, η γενικότερη κοινωνική εξαχρείωση, οι απαράδεκτα σκληρές και άδικες πολιτικές λιτότητας; Είναι πιθανό. Φταίει η έλλειψη κοινωνικού κράτους πρόνοιας, παιδείας και δικαιοσύνης; Επίσης. Η μισαλλοδοξία, η κρατική βία, ο ρατσισμός, ο άκρατος και ακροδεξιός εθνικισμός, ο θρησκευτικός και ιδεολογικός δογματισμός; Μάλλον και αυτά.

Ads

Αλλά όπως και νάναι και όσο κι αν η σκληρότητα και η βία ειναι απόλυτα συνυφασμένες με την ιστορία της ανθρωπότητας από απαρχής κόσμου εγώ δεν θα πάψω να πιστεύω ότι θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι και αλλιώς – «ιδανικά πλασμένα». Αλλά καθώς τα διδάγματα της ιστορίας αλλά και η σύγχρονη εποχή με διαψεύδουν τόσο, μα τόσο, παταγωδώς, δεν έχω σε τίποτα άλλο να ελπίζω παρά μόνο στη λυτρωτική επίδραση του «αγαθού» που πάντα ψάχνω να ανακαλύψω στους ανθρώπους, στην Τέχνη και στον πολιτισμό. Και να προσπαθώ, ως προσωπική αλλά και πολιτική στάση και πράξη, στη δική μου ύπαρξη – όσο μηδαμινής σημασιας και να είναι αυτή μέσα στο γενικό σύστημα – να μην επιτρέπω, όσο γίνεται, να διεισδύει η σκληράδα, η κάθε μορφή βίας ή ειδεχθούς μισαλλοδοξίας και να το εκφράζω αυτό με κάθε μέσο που μου προσφέρεται.