Ο βραβευμένος και για το ποιητικό και για το μεταφραστικό του έργο, ποιητής Στρατής Πασχάλης, συνεργάζεται και πάλι με τον ΙΑΝΟ σε δύο κύκλους σεμιναρίων για την ποίηση. Το «Πρώτο βήμα στην ποίηση» απευθύνεται σε όσους θέλουν να βελτιώσουν την ποιητική γραφή τους, ή ακόμα σε όσους θέλουν απλώς να μάθουν μυστικά της ποιητικής τέχνης, χωρίς φιλοδοξία συνέχειας αλλά με τη δίψα της βαθύτερης γνωριμίας με το ποιητικό κείμενο μέσω της γραφής του, “πάντα με βάση τη μέθοδο της εμπειρικής-βιωματικής σχέσης με το υλικό μας”, όπως τονίζει ο διδάσκων. Το “Δεύτερο βήμα στην ποίηση” είναι για όσους θέλουν να πάνε ακόμη πιο πέρα. Συνέντευξη στη Νόρα Ράλλη

Ads

Εξάλλου, η εξέλιξη της γραφής δεν τελειώνει ποτέ. Επίσης, και στις δύο περιπτώσεις θα εκδοθεί από τον ΙΑΝΟ μια μικρή, λιτή Ανθολογία, φτιαγμένη από τα καλύτερα ποιήματα όσων συμμετέχουν στα σεμινάρια, πλαισιωμένα από ένα κείμενο του Στρατή Πασχάλη, γραμμένο ειδικά για κάθε τεύχος, διανθισμένο με κείμενα για την Ποίηση από τους συμμετέχοντες-ποιητές, λακωνικά βιογραφικά, καθώς και με φωτογραφίες τους, που να δίνουν έναν πιο έγκυρο και πιο εμπνευσμένο τόνο στο σύνολο.

Εργαστήριο βιβλίου ΙΑΝΟΣ – Μεγάλος διαγωνισμός από το tvxs.gr

Όσο για τον ίδιο τον εμπνευστή αυτής της προσπάθειας, τον Στρατή Πασχάλη, δεν χρειάζεται να έχει ασχοληθεί κάποιος με την ποίηση για να τον ξέρει, καθώς ο ίδιος έχει κυκλοφορήσει πέρα από τις 10 ποιητικές του συλλογές, ανθολογίες ποίησης και πεζογραφίας, μυθιστόρημα, έμμετρο παραμύθι και δεκάδες μεταφράσεις. Για το έργο του έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, δύο φορές με το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού Διαβάζω, καθώς και με το Βραβείο Θεατρικής Μετάφρασης Μάριος Πλωρίτης.

«Η αλλαγη βρίσκεται μέσα μας». «Ο κίνδυνος είναι να χάσουμε την ανθρωπιά μας»

«Έχετε δηλώσει πως “ανακαλύψατε” την ποίηση στη Δευτέρα Γυμνασίου, με αφορμή… την Άνοιξη. Τώρα στο φθινόπωρο που διανύουμε και καθώς η “Άνοιξη” για τη χώρα μάλλον όλο και απομακρύνεται και όσοι τη χρησιμοποιούν είναι για τις εκλογές που θα γίνουν το Μάϊο και όχι για την πόιηση, αν ήσαστε σήμερα παιδί Δευτέρας Γυμνασίου, θα σας δινόταν η ίδια “ευκαιρία” πιστεύετε;»

Και τότε, δεν είχε έρθει ακόμα η «Άνοιξη» για την Ελλάδα. Και ξαφνικά, ήρθε! Λίγο καιρό μετά… Η Άνοιξη είναι πάντα μια ισχυρή πιθανότητα. Πιστεύω ότι θα μου είχε δοθεί η ευκαιρία και σήμερα. Με άλλο τρόπο ίσως. Δεν είμαι απαισιόδοξος άνθρωπος. Η έκλαμψη πάντα μπορεί να προκύψει. Βρίσκεται μέσα μας σε αδράνεια. Ποτέ δεν βρίσκεται έξω από μας. Έξω από μας βρίσκεται η αφορμή. Κι αυτή αστράφτει απλά κι απροσδόκητα. Απροσδόκητα συμβαίνει κι η Ποίηση. Το απροσδόκητο είναι πάντα η ελπίδα. Ακόμα και το αρνητικό απροσδόκητο είναι μια ευκαιρία για το αιφνίδιο ξύπνημα. Το ξύπνημα της Άνοιξης…

«Σε αντίστοιχες περιόδους κρίσης και αναταραχής του παρελθόντος, οι ποιητές ήταν στην πρώτη γραμμή. Πώς να ξεχάσουμε  – ενδεικτικά αναφέρω – τους Μανώλη Αναγνωστάκη, Ρίτσο, Σεφέρη, Ελύτη και ίσως ακόμη τη φράση του Α. Σεκελιανού στην κηδεία του Κ. Παλαμά, δίνοντας το πνεύμα ομόθυμης παρουσίας του λαού εκεί: «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα»… Σήμερα, η χώρα (με ό,τι αυτό σημαίνει) “εγκαταλείπει” τους ποιητές της ή οι ποιητές της τη χώρα;»

Η ποίηση ως παρέμβαση; Άλλοι ποιητές παρεμβαίνουν στην επικαιρότητα, άλλοι, όπως ο Καβάφης, στη διαχρονικότητα. Είναι θέμα συγκυρίας. Πρέπει η ποίηση και η γλώσσα της να συμπέσουν με τη ζωή, τα δράματα και τα ήθη της. Ο κίνδυνος σήμερα είναι να χάσει ο άνθρωπος εντελώς την επαφή του με τον χώρο της ευαισθησίας. Της ανθρωπιάς. Να πεισθεί ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από την πεζή επιβίωση και τις «οικονομίστικες» νοοτροπίες της. Ή να γίνει βάρβαρα «τεχνολογικός». Κι ως ένα βαθμό αυτό έχει συμβεί. Οπότε, η εγκατάλειψη είναι αμοιβαία και αμφίδρομη. Κι αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Είναι γενικό φαινόμενο. Χωρίς να σημαίνει  ότι η ποίηση δεν καταγράφει, δεν αντιστέκεται, δεν παρεμβαίνει. Απλώς το κάνει έμμεσα και ανεπαίσθητα. Οι κοινωνίες δημιουργούν τους ποιητές τους μέσα από μια περίεργη ζύμωση, που δεν είναι στο χέρι κανενός. Άλλοτε τους τοποθετούν στη θέση του ταγού άλλοτε στη θέση του απόμακρου «μάγου», που αναγνωρίζεται πολύ αργότερα, γιατί έτσι πρέπει… Είναι και θέμα ιδιοσυγκρασίας η στράτευση, η παρέμβαση, ο ακτιβισμός. Δεν είναι όλοι φτιαγμένοι γι’ αυτό.

«Για τέτοιου είδους ζητήματα θα ασχοληθείτε στο σεμινάριο ποίησης στον Ιανό; Πιστεύετε πως είναι θέματα που αποσχολούν ήδη το κοινό που θα σας ακούσει;»
Καθόλου δεν θα ασχοληθώ. Το σεμινάριο του Ιανού είναι ένα εργαστήριο άσκησης, γραφής και συζήτησης πάνω σε ζητήματα τεχνικής. Με παρεκβάσεις, βέβαια, θεωρητικές. Οι συμμετέχοντες είναι δόκιμοι ποιητές, υποψιασμένοι και διψασμένοι για μάθηση. Γιατί η ποίηση είναι και τέχνη. Κυρίως τέχνη.

«Μιλάτε για “ποιητική γλώσσα”. Πώς πιστεύετε πως μπορεί κάποιος ή πώς πρόκειται εσείς να “επικοινωνήσετε” αυτή τη γλώσσα με τους μαθητές σας και πώς με τους αναγνώστες σας;»

Να βρεις μια γλώσσα, λέει ο Ρεμπώ. Δηλαδή μια προσωπική εκφραστική σφραγίδα. Ένα ιδίωμα καταγραφής της εσωτερικής σου περιπέτειας. Σε αυτό βοηθώ με το σεμινάριο. Να βρεθεί η αυθεντική φωνή του καθενός. Πετάς στο καλάθι των αχρήστων το πλαστό, το ψεύτικο, και αναζητάς το αληθινό. Αυτό που προκύπτει κατευθείαν από αυτό που είσαι. Όσο ψυχολογικό και υπαρξιακό κι αν ακούγεται, είναι θέμα δουλειάς στο χαρτί. Το χαρτί είναι ο καθρέφτης μας. Στην προβολή αυτή, επεξεργαζόμενοι λέξεις, ανακαλύπτουμε την αυθεντικότητά μας. Ή τουλάχιστον πασχίζουμε… Η προσπάθεια είναι το παν. Η γόνιμη προσπάθεια…

«Ποιο κομμάτι της ποιητικής διεργασίας είναι το δυσκολότερο: Η αρχική γραφή, δηλ. η έμπνευση, η περαιτέρω επεξεργασία, η αφαίρεση (στην οποία φαίνεται να δίνετε και μεγάλο βάρος στο σεμινάριό σας), ποιο;»

Ναι, η αφαίρεση. Δεν είναι αυτοσκοπός η αφαίρεση, γιατί πολλές φορές δεν πρέπει να αφαιρέσεις τίποτα. Το θέμα είναι, να εξασκήσεις την αίσθησή σου ώστε να ξέρει τι πρέπει να μείνει και τι όχι. Τι θες να πεις και τι απ’ αυτό που έγραψες το εξυπηρετεί στα μάτια του αναγνώστη που είναι ο μόνο κριτής σου. Αφού γι’ αυτόν γράφεις, για τον Άλλο, είτε υπαρκτό είτε ιδεατό.

«Πόσο σημαντικό είναι να γίνονται τέτοιου είδους προσπάθειες (σεμινάρια, φεστιβάλ ποίησης κ.α) σήμερα, όταν την ίδια στιγμή κλείνουν φορείς όπς το ΕΚΕΒΙ ή η ΕΡΤ, για παράδειγμα;»

Γενικώς είναι σημαντικό να υπάρχει επικοινωνία και πνευματική ανταλλαγή. Είναι καλό κυρίως για τους νέους. Και πιστεύω ότι αυτές οι κακοτυχίες που αναφέρετε είναι πρόσκαιρες. Σίγουρα θα λειτουργήσουν και πάλι οι ίδιοι φορείς, ή και άλλοι, ώστε αυτή η επικοινωνία να συνεχιστεί. Δεν σταματά ο άνθρωπος. Λίγο μόνο πέφτει σε κακοτοπιές. Πάντα ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Είναι και κανόνας της φύσης – η Άνοιξη είναι αναπόφευκτη.

«Έχετε βραβευτεί και για το ποιητικό αλλά και για το μεταφραστικό σας έργο με σπουδαία βραβεία. Η αναγνώριση είναι τελικά προσωπική υπόθεση ή όχι;»

Νιώθω ευγνώμων και ευχαριστώ για όλες τις διακρίσεις με τις οποίες με  τίμησαν. Είναι μια ηθική ικανοποίηση, ένα στήριγμα για να μην απογοητευθείς εντελώς, κάτι που ακουμπά στο ποσοστό ματαιοδοξίας που έχουμε όλοι μας. Ανθρώπινο, να το θέλει κανείς αυτό το πρόσκαιρο στήριγμα. Με τα χρόνια, όμως, πιστεύω ότι το σημαντικό είναι να νιώσεις κάποια στιγμή μια πληρότητα. Ένα γέμισμα απόλυτο. Που να σου μειώσει στο ελάχιστο την κοινωνική ματαιοδοξία. Κι αυτό ισχύει για όλους. Όχι μόνο για τους ποιητές.

«Στο “Όνομα του Ρόδου” αναφέρεται  πως “τα βιβλία ως πηγή γνώσης, καλύτερα να καούν, παρά να πέσουν στα χέρια πολλών”. Είναι και η ποίηση δεόντως… επικίνδυνη;»

Ο «κίνδυνος» της ποίησης είναι ο «κίνδυνος» της ελεύθερης δημιουργικής φαντασίας. Αυτόν τον φοβήθηκε ακόμα και ο Πλάτων…