Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν μία από τις σημαντικότερες μορφές της ανθρωπότητας που συγκλόνισαν τον κόσμο με το ταλέντο και την εφευρετικότητα του. Μεγαλωμένος στη Φλωρεντία, ο δημιουργός του Βιτρούβιου ανθρώπου, έδειξε από τα πρώτα χρόνια μεγάλα δείγματα ευφυΐας και καλλιτεχνικού ταλέντου τα οποία εξάσκησε μαθητεύοντας για χρόνια στο εργαστήρι του Αντρέα ντελ Βερόκιο.

Δίπλα στον «Μυστικό Δείπνο» και τη «Μόνα Λίζα» του, ο μεγάλος Φλωρεντινός κατασκεύασε οχυρωματικά έργα, μηχανές θανάτου, αλλά βρήκε και δημιουργικούς τρόπους για να φτάσει ο άνθρωπος τόσο στους αιθέρες όσο και τον βυθό της θάλασσας. Κι όλα αυτά πάμπολλους αιώνες πριν πιστέψει η ανθρωπότητα ότι τα μεγαλεπήβολα σχέδια του ντα Βίντσι μπορούσαν να τελεσφορήσουν.

Ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, εφευρέτης και μηχανικός. Μία ιδιοφυΐα της Ιταλικής Αναγέννησης κι ένα ανήσυχο πνεύμα που δεν κοιμόταν για να μη χάνει τον χρόνο του, που κατάφερε να συνδυάσει την τέχνη με την επιστήμη. Και για τον Walter Isaacson, που έχει γράψει τη βιογραφία του πρόκειται για τη μεγαλύτερη ιδιοφυΐα στον κόσμο και εξηγεί στο National Geographic τους λόγους.

Η Μόνα Λίζα και το πιο διάσημο χαμόγελο του κόσμου

Η Μόνα Λίζα είναι ένας από του διασημότερους πίνακες και δημιουργούνται ουρές για μια γρήγορη ματιά σε αυτόν, στο μουσείο του Λούβρου που εκτίθεται.

Το χαμόγελο της Μόνα Λίζα είναι το αποκορύφωμα μιας ζωής που πέρασε ο Λεονάρντο μελετώντας την τέχνη, την επιστήμη, την οπτική γωνία και κάθε άλλο πιθανό πεδίο που θα μπορούσε να του διεγείρει την περιέργεια, συμπεριλαμβανομένης της κατανόησης του σύμπαντος και του τρόπου με τον οποίο προσαρμοζόμαστε σε αυτόν.

Ο Λεονάρντο χρησιμοποίησε πολλές σελίδες από το σημειωματάριο του, προσπαθώντας να καταλάβει την ανατομία του ανθρώπινου προσώπου και να κατανοήσει πως λειτουργεί κάθε μυς και νεύρο που αγγίζει τα χείλη. Σε μία από αυτές τις σελίδες υπήρχε ένα αχνό σκίτσο με το γνωστό χαμόγελο. Ο Λεονάρντο κράτησε αυτό το σκίτσο από τότε που το ξεκίνησε, το 1503 μέχρι το θάνατο του, προσπαθώντας να αναλύσει κάθε λεπτομέρεια του.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έκανε ανατομία στο ανθρώπινο μάτι σε πτώματα και κατάλαβε ότι το κέντρο του αμφιβληστροειδούς βλέπει τη λεπτομέρεια, ενώ οι άκρες βλέπουν τις σκιές και τα σχήματα καλύτερα. Αν κοιτάξει κανείς απευθείας το χαμόγελο της Μόνα Λίζα, οι γωνίες των χειλιών στρίβουν ελαφρώς προς τα κάτω, αλλά οι σκιές και το φως τις κάνουν να φαίνονται ότι έχουν μια κλίση προς τα πάνω. Καθώς παρατηρεί κάποιος το πρόσωπο της, το χαμόγελο εμφανίζεται και εξαφανίζεται.

Είχε πάντα το σημειωματάριο μαζί του από τη Φλωρεντία μέχρι το Μιλάνο, με στόχο να σκιαγραφήσει τις εκφράσεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων και να τα συσχετίσει με τα εσωτερικά συναισθήματα που είχαν. Κάτι που αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα στον πίνακα του «Ο Μυστικός Δείπνος».

Αλλά η Μόνα Λίζα είναι η αποκορύφωση γιατί τα συναισθήματα που εκφράζει, όπως και το χαμόγελό της, είναι λίγο δυσνόητα. Κάθε φορά που την κοιτάς φαίνεται διαφορετική. Σε αντίθεση με άλλα πορτρέτα της εποχής, αυτό δεν είναι μόνο μια επίπεδη επιφανειακή απεικόνιση. Προσπαθεί να απεικονίσει τα εσωτερικά συναισθήματα.

Ο «Μυστικός Δείπνος» – Ο πιο καθηλωτικός αφηγηματικός πίνακας όλων των εποχών και η ιστορία που κρύβει από πίσω

Ο δούκας του Μιλάνου ζήτησε από τον Ντα Βίντσι να ζωγραφίσει τον «Μυστικό Δείπνο» στον τοίχο μιας τραπεζαρίας ενός μοναστηριού. Σε αντίθεση με άλλες απεικονίσεις του «Μυστικού Δείπνου», που ήταν εκατοντάδες εκείνη την εποχή, ο Λεονάρντο δεν απεικόνισε απλά τη στιγμή του δείπνου. Αυτό που προσπαθεί να ενσαρκώσει είναι μια η κίνηση μέσα στον ίδιο τον πίνακα από τα νέα που ανακοίνωνε ο Ιησούς στους μαθητές του.

Έτσι κάνει τον «Μυστικό Δείπνο»μια δραματική αφήγηση. Παρατηρόντας τον πίνακα μπορεί να δει κανείς τα χέρια του Ιησού στο τραπέζι και στη συνέχεια να παρατηρήσει το πρόσωπο του που λέει «Ένας από εσάς θα με προδώσει». Μετακινώντας το βλέμμα στην εικόνα, μπορεί να δει κανείς στα μάτια των αποστόλων τον ήχο της φράσης του να μεταφέρεται κι τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν.

Εκείνοι που είναι πιο κοντά του λένε ήδη: «Είμαι εγώ, Κύριε;» Αυτοί που βρίσκονται πιο μακριά μόλις άρχισαν να το ακούν. Καθώς το δράμα κορυφώνεται από το κέντρο στις άκρες, η ένταση επιστρέφει πίσω στον Ιησού που προσπαθεί να φτάσει το ψωμί και το κρασί, δηλαδή τη θεία κοινωνία.

Ο Ντα Βίντσι ως αρχιτέκτονας

Παρά τα αριστουργήματα που είχε ζωγραφίσει ο Λεονάρντο, ήταν πιο γνωστός ως αρχιτέκτονας. Αν και θα προτιμούσε να είχε ανθίσει περισσότερο στη ζωγραφική. Του άρεσε να έχει τον τίτλο του μηχανικού και του αρχιτέκτονα και είχε μεγάλο πάθος και για αυτά τα επαγγέλματα, αλλά η πρώτη του δουλειά ήταν θεατρικός παραγωγός.

Από αυτό έμαθε πώς να «παίζει» με την προοπτική, επειδή η σκηνή σε ένα θέατρο φαίνεται διαφορετική και πιο βαθιά από ό, τι είναι στην πραγματικότητα. Ένα τραπέζι στη σκηνή για παράδειγμα, μπορεί να έχει διαφορετική κλίση για να φαίνεται στην κατάλληλη θέση από τη μεριά των θεατών, ενώ οι θεατρικές χειρονομίες των ηθοποιών είναι πάντα υπερβολικές. Αυτό συμβαίνει και στα έργα του, όπως στον «Μυστικό Δείπνο».

Η εμπειρία του από το θέατρο τον δίδαξε να χρησιμοποιεί τα props, όπως «ιπτάμενες συσκευές» και μια βίδα ελικοπτέρου, τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να φέρουν τους αγγέλους κάτω από τα δοκάρια σε μερικές από τις παραστάσεις.

Εκέινη τη εποχή ο Λεονάρντο δημιούργησε πραγματικές ιπτάμενες μηχανές που θεωρήθηκαν «θαύματα» μηχανικής. Συνεπώς, αυτό που πήρε από το θέατρο, τον έφερε κοντά τόσο στην τέχνη, όσο και στην μηχανική.

Ο Λεονάρντο σαν άνθρωπος

Ο Ντα Βίντσι ήταν ομοφυλόφιλος, παράνομος, αριστερόχειρας, κάπως αιρετικός, αλλά και πολύ τυχερός γιατί η Φλωρεντία ήταν μια πολύ ανεκτική πόλη στη δεκαετία του 1470. Κυκλοφορούσε στην πόλη φορώντας κοντά πορτοκαλί και ροζ κοστούμια, που ήταν κάπως περίεργο για τον λαό της πόλης, αλλά ήταν πολύ δημοφιλής. Είχε πολλούς φίλους και πολλές διασυνδέσεις τόσο στη Φλωρεντία, όσο και στο Μιλάνο. Συνήθιζε να δειπνεί με την παρέα του, που αποτελούνταν από πολύ διαφορετικούς ανθρώπους, όπως μαθητικούς, αρχιτέκτονες, θεατρικούς συγγραφείς, μηχανικούς και ποιητές. Αλλά αυτή η πολυμορφία τον βοήθησε να διαμορφωθεί στον πολυτάλαντο άνθρωπο που έμεινε στην ιστορία.

Επίσης ήταν πολύ εμφανίσιμος. Στον «Άνθρωπο του Βιτρούβιου», η μορφή που στέκεται γυμνή στον κύκλο, είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοπροσωπογραφία του Λεονάρντο με τις κυματιστές του μπούκλες και το καλλίγραμμο σώμα.

Η κόντρα με τον Μικελάντζελο

Σημειώνεται, ότι υπήρξε μια πολύ γνωστή και αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ του Λεονάρντο και του Μικελάντζελο. Ήταν άλλωστε πολύ διαφορετικοί άνθρωποι. Από τη μία ο Λεονάρντο ήταν δημοφιλής, κοινωνικός και άνετος με όλες του τις εκκεντρικότητες κι από την άλλη ο Μιχαήλ Άγγελος που ήταν επίσης ομοφυλόφιλος, αισθανόταν μια βαθιά συστολή για την ταυτότητα του και τις προτιμήσεις του, δεν είχε πολύ στενούς φίλους, και φορούσε σκοτεινά ρούχα.  Η πόλωση ήταν τόσο μεγάλη που αφορούσε τόσο την εμφάνιση, όσο τη νοοτροπία ζωής και την προσωπικότητα τους.

Ήταν επίσης πολύ διαφορετικό στο στιλ τέχνης τους. Ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφιζε σαν γλύπτης, χρησιμοποιώντας πολύ αιχμηρές γραμμές. Ο Λεονάρντο πίστευε στο «sfumato», τη θολότητα των γραμμών, επειδή ένιωθε ότι αυτός ήταν ο τρόπος που βλέπουμε την πραγματικότητα.

Η φλωρεντινή αριστοκρατία ανέθεσε το 1503 στον Λεονάρντο να ζωγραφίσει στη μία πλευρά της Αίθουσας των Πεντακοσίων, στο Παλάτσο Βέκιο. Θέμα του, η Μάχη του Ανγκιάρι, όπου η Φλωρεντία βγήκε νικήτρια το 1410.  Ο απέναντι τοίχος όμως ανατέθηκε λίγο αργότερα (το φθινόπωρο του 1504) στον εχθρό του Μιχαήλ Άγγελο, ο οποίος κλήθηκε να αποτυπώσει τη Μάχη της Κασίνα, στην οποία και πάλι η Φλωρεντία είχε στεφθεί νικήτρια. Στο σημείο αυτό, ο ανταγωνισμός άρχισε να γίνεται ακόμα πιο έντονος.

Ο Λεονάρντο είχε προτείνει μάλιστα, να παραμείνει το άγαλμα του Δαβίδ «κρυμμένο» σε κάποια στοά αντί να τοποθετείται στη μέση της πλατείας. Ο Μιχαήλ Άγγελος από την άλλη είχε γίνει αγενής δημόσια με τον Ντα Βίτνσι. Όλη αυτή η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα ήταν αρκετή για να μείνει ανολοκλήρωτο το έργο που τους είχε αναθέσει η αριστοκρατία.

Ο Λεονάρντο φιλοτέχνησε μόνο ένα μέρος του έργου, το οποίο και δεν άντεξε στον χρόνο, ενώ ο Μιχαήλ Άγγελος σταμάτησε τις προσπάθειές του σε προσχέδια. Στη συνέχεια, ο Λεονάρτνο επέστρεψε στο Μιλάνο και ο Μιχαήλ Άγγελος μετακόμισε στη Ρώμη για να εργαστεί στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιξτίνα.

Η «Όμορφη Πριγκίπισσα» και τα ανυπόγραφα έργα

Ο Λεονάρντο δεν υπέγραψε ποτέ τις ζωγραφιές του, κάτι που μερικές φορές προκάλεσε σύγχυση. Η «Όμορφη Πριγκίπισσα» είναι ένα σχέδιο με κιμωλία και μελάνι που εμφανίστηκε σε δημοπρασία πριν από μερικές δεκαετίες. Ποτέ δεν θεωρήθηκε ότι ήταν του Λεονάρντο και πωλήθηκε πολύ φτηνά επειδή θεωρούσαν ότι ήταν γερμανικό αντίγραφο ενός καλλιτέχνη από τη Φλωρεντία.

Ωστόσο, υπήρξε ένας συλλέκτης τέχνης που ήταν πεπεισμένος ότι ο πίνακας ήταν αυθεντικός. Τον αγόρασε και τον πήγε σε πολλούς εμπειρογνώμονες για να διαπιστώσει την αληθινή του ταυτότητα. Αυτή σχεδόν επιβεβαιώθηκε όταν βρήκαν δακτυλικά αποτυπώματα στον πίνακα, επειδή ο Ντα Βίντσι συχνά δούλευε τα έργα του χρησιμοποιώντας τον αντίχειρά του.

Όμως στην πορεία ο ισχυρισμός αυτός αποσύρθηκε και αποδείχτηκε ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν αναξιόπιστος και δόλιος. Τέλικά, ο Μάρτιν Κεμπ, επίτιμος καθηγητής της Οξφόρδης και ειδήμων της ζωής και του έργου του ντα Βίντσι, συμπεραίνει με βεβαιότητα ότι η κοπέλα του πίνακα είναι η εξώγαμη κόρη του Σφόρτσα, η Μπιάνκα, η οποία ήταν παντρεμένη με έναν τακτικό πελάτη του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Η ιστορία επαναλήφθηκε και με τον πίνακα «Salvator Mundi». Οι ειδικοί εκτιμούσαν για πολύ καιρό ότι αυτός ο πίνακας αποτελούσε αντίγραφο αλλά την τελευταία δεκαετία πιστοποιήθηκε ότι ανήκει στον μεγάλο καλλιτέχνη. Μάλιστα πριν λίγες μέρες πωλήθηκε έναντι 450 εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία.

Η σχέση του με το νερό

Ένα από τα φυσικά στοιχεία που ενθουσίαζε περισσότερο τον Λεονάρντο και στο οποίο επέστρεψε στο τέλος της ζωής του ήταν το νερό.

Ήταν ένα αυτοδίδακτο παιδί. Δεν πήγε στο σχολείο επειδή γεννήθηκε εκτός γάμου και ανάμεσα στα πράγματα που αγαπούσε ήταν η ροή των παραποτάμων του Άρνο. Τη μελέτησε διεξοδικά από την παιδική ηλικία μέχρι το θάνατό του και προσπαθούσε να καταλάβει τις σπειροειδείς μορφές και τα μαθηματικά πίσω από αυτή.

Αυτό εξηγεί την ενασχόληση του τόσο με την επιστήμη όσο και με την τέχνη. Σε οποιοδήποτε από τα αριστουργήματα του, συμπεριλαμβανομένης της «Μόνα Λίζα», μπορεί κανείς να παρατηρήσει ένα ελικοειδές ποτάμι στο φόντο που φαίνεται να συνδέεται με τις φλέβες του προσώπου στο πορτρέτο και σηματοδοτεί τη σύνδεση του ανθρώπου με τη γη.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεγαλοφυΐας του Λεονάρντο και τι μπορεί να μας διδάξει

Το σημαντικό γνώρισμα που τον καθιστά μεγαλοφυΐα είναι το γεγονός ότι η δημιουργικότητα του προέρχεται από τη σύνδεση της τέχνης με την επιστήμη. Για να είναι κάποιος πραγματικά δημιουργικός πρέπει να ενδιαφέρεται για πολλούς διαφορετικούς κλάδους και όχι είναι ειδικός σε έναν συγκεκριμένο.

Επίσης ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ενδιαφερόταν πολύ για το σύμπαν, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο προσαρμόζουμε σε αυτό. Στα σημειωματάρια του υπήρχαν ερωτήματα με διαφορετική θεματολογία. Γιατί οι άνθρωποι χασμουριούνται; Γιατί είναι μπλε ο ουρανός; Πως πετάνε τα πουλιά;

Το να είσαι περίεργος για τα πάντα και περίεργος όχι επειδή είναι χρήσιμο, άλλα επειδή σε ενδιαφέρει πραγματικά, είναι αυτό που κάνει τη διαφορά. Είναι ο τρόπος που δίδαξε τον εαυτό του να γίνει ιδιοφυΐα. Ποτέ δεν μπορέσουμε να  μιμηθούμε τη μαθηματική ικανότητα του Αϊνστάιν, αλλά σίγουρα μπορούμε να αντιγράψουμε την περιέργεια του Λεονάρντο και να εξελιχθούμε μέσα από αυτή.