Ο εξερευνητής της Αρκτικής, στις αρχές του 20ου αι., Vilhjalmur Stefansson, αφηγείται τις ευρηματικές τεχνικές των Ινούιτ για την αντιμετώπιση των χιονοθυελλών, ένα συνηθισμένο φαινόμενο στο βορρά του Καναδά. Όταν ένας Ινουίτ χάνεται, λοιπόν, θα φροντίσει να βολευτεί και να εξοικονομήσει ενέργεια, ίσως με το να χτίσει ένα ιγκλού, ίσως με το να κάτσει με την πλάτη προς τον άνεμο κινούμενος περιστασιακά για να αποφύγει το πάγωμα. Όταν η θύελλα έχει πια κοπάσει, τότε μπορεί να δει ξανά και να συνεχίσει το δρόμο του.

Ένας ευρωπαίος, αντίθετα, ενστικτωδώς θα επιχειρήσει να συνεχίσει, ιδρώνοντας από την προσπάθεια. Όταν θα σταματήσει από εξάντληση, αυτός ο ιδρώτας θα γίνει πάγος – ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα τον σκοτώσει.

Στη μακρά ιστορία που έχουν οι άνθρωποι με τις χιονοθύελλες, ο τρόπος που αντιμετώπιζαν το χιόνι διέφερε δραματικά από περιοχή σε περιοχή και από εποχή σε εποχή. Για τους ιμπρεσιονιστές και τους Γιαπωνέζους καλλιτέχνες ukiyo-e, το χιόνι ήταν μια δύναμη ομορφιάς για ενατένιση. Για τους κατοίκους των Άλπεων, στο Μεσαίωνα και μετά, συνδέθηκε με το κακό και τη μαγεία. Κάθε κοινωνία ερμήνευσε το ασυνήθιστο και συχνά εντυπωσιακό γεγονός μιας χιονόπτωσης με διαφορετικό τρόπο.

Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να εντοπίσει κανείς την σημασία του χιονιού σε κάθε πολιτισμό, να είναι μέσα από την τέχνη. Μέχρι τον 16ο αι., οι καλλιτέχνες έδειξαν λίγο ενδιαφέρον, με εξαίρεση όπου υπήρχε θρησκευτικό πλαίσιο. Μετά, ήρθε ο φοβερός χειμώνας του 1564 -65, ο μακρύτερος και βαρύτερος χειμώνας για μια περίοδο μεγαλύτερη από 100 χρόνια. Ήταν ο πρώτος σφοδρός χειμώνας της ιδιαίτερα παγωμένης περιόδου της Βόρειας Ευρώπης, που σήμερα αποκαλούμε Μικρή Εποχή των Παγετώνων.

Για τα επόμενα 150 χρόνια, οι χειμώνες στην Ευρώπη ήταν ιδιαίτερα κρύοι. Ήταν η πιο παρατεταμένη περίοδος ψύχους στην Ευρώπη, από την πραγματική Εποχή των Παγετώνων: οι σοδειές χανόταν, οι χιονοπτώσεις πλήθυναν, οι παγετώνες των Άλπεων κατέβαιναν από τις πλαγιές, εξαφανίζοντας κοινότητες, κοπάδια και χαράζοντας βαθιά σημάδια στη μορφολογία των εδαφών.

Εκείνο τον πρωτοφανή χειμώνα, ο ζωγράφος Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, δημιούργησε αυτό που θεωρείται ο πρώτος ζωγραφικός πινακας χειμερινού τοπίου: «Οι κυνηγοί και το χιόνι». Στον πίνακά του, ο ζωγράφος φαίνεται ότι στο χιόνι βλέπει τόσο την ομορφιά όσο και τον πόνο που προκαλούσε. Από τη στιγμή εκείνη, που ο Bruegel βρήκε στο χιόνι ένα θέμα για τη ζωγραφική του, συνέχισε ακάθεκτος. Μεταξύ ενός πλήθους ζωγραφικών έργων που άφησε πίσω του με χιόνια και πάγους, ξεχωρίζει ο πίνακας που θεωρείται ο πρώτος που απεικονίζει χιόνι να πέφτει, τη «λατρεία των μάγων».

Στην ανθίζουσα ρομαντική παράδοση του 18ου αι., κατά την οποία η φύση χρησιμεύει για να δραματοποιήσει και να ανυψώσει τα ανθρώπινα συναισθήματα, το χιόνι έλαβε πολλούς δυσοίωνους και επικίνδυνους ρόλους. Πλέον δεν ήταν κατάλληλο για να παίζουν μαζί του τα παιδιά, όπως γινόταν με τον Bruegel, αλλά προκαλούσε το θάνατο ανθρώπων, τους συνέθλιβε με το βάρος του και κατάπινε τα άλογά τους στα απύθμενα βάθη του.

Αυτή η νέα ερμηνεία του χιονιού είχε να κάνει με μια νέα περίοδο εξαιρετικά κρύου καιρού. Μετά την σχετικά πολύ ζεστή περίοδο που συνέπεσε με το τέλος της Χρυσής Ολλανδικής Εποχής, η θερμοκρασία άρχισε να πέφτει μετά το 1775 έως τη δεύτερη δεκαετία του 19ου αι. Το 1809, μια σειρά εκρήξεων ηφαιστείων προανήγγειλε μια νέα περίοδο έντονου ψύχους, αφού τα σύννεφα στάχτης έκρυβαν τον ήλιο. Η δεκαετία 1810-1819 ήταν η πιο κρύα για την Αγγλία, από τον 17ο αι. Το 1812, ο γαλλικός στρατός έφυγε από τη Μόσχα κυνηγημένος από τον σφοδρό χειμώνα – γνωστός στους Ρώσους ως Στρατηγός Χιόνι.

Το νέο ψύχος εμπότισε και τη λογοτεχνία και τη μουσική. Ο Charles Dickens, βίωσε έξι λευκά Χριστούγεννα τα πρώτα εννέα χρόνια της ζωής του (γεννήθηκε το 1812) οι οποίοι ίσως έχουν περάσει στον «Όλιβερ Τουίστ» και το «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία». Το χιόνι, στο έργο του Franz Schubert «Winterreise» είναι σύμβολο δυστυχίας και σπαραγμού. Για τον ζωγράφο Caspar David Friedrich, το χιόνι συμβόλιζε το θάνατο. Ο δε JMW Turner ζωγράφισε μερικές από τις πιο τρομακτικές εικόνες χιονιού, έχοντας βιώσει την πλήρη αγριότητα του πάγου και της χιονοθύελλας στο ταξίδι του στις Άλπεις. Το 1810 ζωγράφισε την «Πτώση της χιονοστιβάδας στους Grisons», στην οποία ένα σαλέ πλακώνεται από ένα λευκό κύμα χιονιού. Οι χιονοστιβάδες εκλήφθηκαν ως φαινόμενα μαγείας ως και τις αρχές του 19ου αι.

Η πιο καταστροφική χιονοστιβάδα στην Αγγλία συνέβη το 1836, στην πόλη Lewes στο ανατολικό Sussex, μετά από μια ισχυρή χριστουγεννιάτικη θύελλα. Την χιονοστιβάδα απαθανάτισε στον πίνακά του ο Thomas Henwood. Ένας βίαιος άνεμος έσπρωξε από τον γκρεμό τεράστια ποσότητα χιονιού που καταπλάκωσε τις εστίες οικογενειών φτωχών εργατών. Το χιόνι έφτασε τα τρία μέτρα βάθος – ενώ σε σημεία άγγιξε ακόμα και τα 6 μέτρα! Τότε, 8 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ η κοινότητά τους καταστράφηκε.

Η χιονοθύελλα του 1888 συγκαταλέγεται μεταξύ των φονικότερων στην ιστορία. Χτύπησε μια Δευτέρα, ρίχνοντας περίπου ένα μέτρο χιόνι στη Νέα Υόρκη. Αντί να μείνουν ασφαλείς και ζεστοί στα σπίτια τους, οι κάτοικοι της πόλης βγήκαν στους δρόμους επιχειρώντας να τους καθαρίσουν, κάτι που ονομάστηκε αργότερα ύβρις.

Το αποτέλεσμα αποτελεί μέρος της λαϊκής παράδοσης της Νέας Υόρκης. Η πρόσφατη καινοτομία των ανυψωμένων σιδηροδρομικών γραμμών μπλοκάρισε από το χιόνι και τα τηλεγραφικά καλώδια που συνέδεαν τους σταθμούς έσπασαν. Τα τρένα συγκρούστηκαν το ένα με το άλλο και οι επιβάτες διασκορπίστηκαν. Παρά τους ισχυρούς ανέμους, πολλοί επιχείρησαν να βαδίσουν παράλληλα με τις γραμμές του τρένου.

Οι γραμμές που οδηγούσαν στην πόλη είχαν κλείσει από όγκους χιονιού μεγαλύτερους από το ύψος των τρένων. Οι επιβάτες που εγκλωβίστηκαν στα τρένα για μέρες χρησιμοποιήσαν τα έπιπλα ως καύσιμα για να ζεσταθούν. Όσοι επιχείρησαν να συνεχίσουν με τα πόδια πέρασαν ώρες παλεύοντας με τους άγριους ανέμους, χωμένοι στο χιόνι ως το λαιμό, και υπέστησαν κρυοπαγήματα.

Στο κέντρο της πόλης οι άμαξες αδυνατούσαν να μετακινηθούν και πολλές εγκαταλείφθηκαν από τους οδηγούς τους. Οι άνθρωποι κυκλοφορούσαν πάνω σε άλογα χωμένα μέχρι το λαιμό μέσα στο χιόνι, με κρυστάλλους πάγου στα χαλινάρια.

Οι ισχυρότατοι άνεμοι έριχναν άτυχους περαστικούς μέσα σε σωρούς χιονιού από τους οποίους δεν μπορούσαν να βγουν – με τις κυρίες με φορέματα και παπούτσια με τακούνια να είναι πιο ευπρόσβλητες. Τα πτώματα εντοπίστηκαν ώρες ή μέρες αργότερα, από ένα άκρο ή ένα ρούχο που έβγαινε μέσα από τα βουνά χιονιού.

Στο τέλος εκείνης της παγωμένης εβδομάδας, ο απολογισμός ήταν φοβερός: τετρακόσιοι άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους, 198 πλοία βούλιαξαν ή έπαθαν ζημιές, και 800 πτώματα περίμεναν τον ενταφιασμό τους στα νεκροταφεία της πόλης.

Οι εφημερίδες κατηγόρησαν τις υποδομές και το σχεδιασμό και της πόλης του 19ου αι. για την καταστροφική έκθεση της στα καιρικά φαινόμενα. Το μεταφορικό σύστημα της Νέας Υόρκης δεν είχε σχεδιαστεί για να λειτουργεί υπό τόσο αντίξοες συνθήκες. Η εφημερίδα Hartford Courant δημοσίευσε ένα άρθρο που καθρέφτιζε την κοινή γνώμη: «Είναι ο καυχησιάρης και προοδευτικός 19ος αι. που παρέλυσε, ενώ ο αργόστροφος 18ος θα αντιμετώπιζε αυτή την εμπειρία χωρίς πολλή φασαρία… Εμφανίζεται μια χιονοθύελλα – δεν υπάρχει σιδηρόδρομος, ούτε τηλέγραφος, ούτε άμαξες, ούτε γάλα, ούτε παράδοση τροφίμων κατ’ οίκον. Πεινάμε εν μέσω αφθονίας… είναι μόνο μια χιονοθύελλα κι όμως μας γονάτισε».

Η Βρετανία είχε κι αυτή τους παγωμένους χειμώνες της τα τελευταία 100 χρόνια – αυτοί των 1940, 1947, 1963 και 1979 μεταξύ αυτών. Στην αρχή όμως του 21ου αι. η βασική ερμηνεία των φτωχών χιονοπτώσεων στη χώρα έχει εκληφθεί ως δείκτης της άνοδος της θερμοκρασίας.

Στα βουνά Cairngorm, στα ανατολικά Highlands της Σκωτίας, εντοπίζονται τα τελευταία κομμάτια με πολυετές χιόνι της χώρας. Σε ένα απομονωμένο ρέμα εντοπίζονται δυο ξεχωριστά κομμάτια χιονιού, γνωστά από τους σχηματισμούς βράχων από πάνω τους: Pinnacles και Sphinx. Εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερης διάρκειας χιόνι στην Αγγλία, με το κομμάτι Sphinx να έχει λιώσει εντελώς μόλις 5 φορές από τα μέσα του 19ου αι. Οι τρεις από τις πέντε αυτές φορές ήταν μετά το 1995: το 1996, το 2003 και το 2006. Με την έντονη κακοκαιρία που πλήττει τη χώρα αυτές τις μέρες, κανείς μπορεί να ελπίζει ότι ίσως φέτος το χιόνι να καταφέρει να βγάλει το χειμώνα, όπως έκανε στο παρελθόν…