Τα τελευταία χρόνια δύο Ελληνικά ιδρύματα, το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το Ινστιτούτο Σωματικής Απόδοσης και Αποκατάστασης του Κέντρου Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας, έχουν εξελιχθεί σε παγκόσμια κέντρα έρευνας που αφορούν τα αποτελέσματα διαφορετικών ειδών καπνίσματος σε δείκτες υγείας, και την ανάπτυξη τεχνικών που οδηγούν στη διακοπή αυτού. Οι ερευνητικές ομάδες περιλαμβάνουν διεθνούς κύρους επιστήμονες με επικεφαλείς τους Δρ. Ανδρέα Φλουρή, Καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Γουργουλιάνη, Καθηγητή κ. Γιάννη Θεοδωράκη, και τον Καθηγητή κ. Γιάννη Κουτεντάκη.

Του Αποστόλη Ζώη

Σε μια εποχή που ο αριθμός των καπνιστών είναι ο μεγαλύτερος στην ιστορία, παρόλο ότι οι πολιτικές κατά του καπνίσματος κερδίζουν ολοένα έδαφος, ο τομέας των εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος διακρίνεται από μεγάλη κινητικότητα λόγω της προοπτικής για δυναμική αύξηση των μεριδίων αγοράς στο εγγύς μέλλον.

Ένα από τα πιο πρόσφατα προϊόντα που εισήχθη στην αγορά είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο (στο εξής: e-τσιγάρο) το οποίο αποσκοπεί, σύμφωνα με τις εταιρίες παραγωγής και διάθεσης, στη μείωση των τοξικών ουσιών που εισπνέει ο ενεργητικός και ο παθητικός καπνιστής και στη μείωση ή και διακοπή του καπνίσματος. Το e-τσιγάρο, σύμφωνα με όσα δηλώνει ο Δρ. Ανδρέςα Φλουρής, του Ινστιτούτου Σωματικής Απόδοσης και Αποκατάστασης στο Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας είναι μια ηλεκτρονική συσκευή που προσομοιώνει το κοινό τσιγάρο μέσω εξάτμισης ενός υγρού που περιέχει νικοτίνη και άλλες χημικές ουσίες. Το τελευταίο όμως διάστημα η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (στο εξής: ΑΥΤΦ) έχει επανειλημμένα εκφράσει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των e-τσιγάρων.

Ως τώρα, διευκρινίζει ο ερευνητής, δεν έχουν διεξαχθεί μελέτες (σε ανθρώπους ή ζώα) με σκοπό να διερευνηθούν οι επιπτώσεις του ενεργητικού ή παθητικού καπνίσματος e-τσιγάρου στην υγεία, αν και έχουν δημοσιευτεί στο διαδίκτυο τρεις τοξικολογικές εκθέσεις που αξιολογούν την περιεκτικότητα σε νικοτίνη και άλλα επιβλαβή συστατικά διαφορετικών e-τσιγάρων. Οι τρεις εκθέσεις έχουν διεξαχθεί από την ΑΥΤΦ, από μια ιδιωτική επιχείρηση με το όνομα Υγεία Νέας Ζηλανδίας (Health New Zealand, στο εξής: ΥΝΖ) για λογαριασμό, και από το Ελληνικό Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» (στο εξής: Δημόκριτος). Η ανάλυση της ΑΥΤΦ έδειξε, επισημαίνει ο κ. Φλουρής, ότι e-τσιγάρα με την ίδια ετικέτα εκπέμπουν πολύ διαφορετικά ποσά νικοτίνης με κάθε εισπνοή (από 26.8 έως 43.2 mcg νικοτίνης ανά 100 mL εισπνοής) καθώς και ότι υπάρχει νικοτίνη σε όλα τα e-τσιγάρα, ακόμη και σε εκείνα που αναγράφουν ότι δεν περιέχουν. Αυτά τα αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με εκείνα της ΥΝΖ η οποία εξήγγειλε ότι οι ετικέτες των διαφορετικών τσιγάρων αναγράφουν σωστά την περιεκτικότητα νικοτίνης. Όλες οι εκθέσεις αναφέρουν την ύπαρξη γλυκόλης προπυλενίου, ενός γενικά ασφαλούς αντιψυκτικού το οποίο εμπεριέχεται σε διάφορες τροφές και σε καλλυντικά. Αντίθετα, η ΑΥΤΦ αναφέρει την ύπαρξη γλυκόλης διεθυλενίου – ενός πολύ τοξικού υγρού, το οποίο ευθύνεται για πολλές μαζικές δηλητηριάσεις – σε ποσοστό περίπου 1% , ενώ αντίστοιχες αναλύσεις δεν διεξήχθησαν από την ΥΝΖ ή το Δημόκριτο. Η ΑΥΤΦ και η ΥΝΖ αναφέρουν την ύπαρξη ταμπάκο-ειδικών Ν-νιτροσαμινών (ισχυρά καρκινογόνα που συνδέονται χημικά με τη νικοτίνη και άλλα αλκαλοειδή του καπνού), ενώ δεν περιγράφονται σχετικές μετρήσεις στην έκθεση του Δημόκριτου. Επιπλέον, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ισχυρές καρκινογόνες ουσίες που αποτελούν αποπροϊόντα της ατελούς καύσης οργανικών υλικών), εντοπίστηκαν από την ΥNZ αλλά όχι από το Δημόκριτο, ενώ η έκθεση της ΑΥΤΦ δεν περιγράφει σχετικές αναλύσεις. Τέλος, ειδικές προσμίξεις όπως η αναβασίνη, η μυοσίνη, και η β-νικοτρίνη, οι οποίες είναι ύποπτες ως βλαβερές στους ανθρώπους, βρέθηκαν από την ΑΥΤΦ ενώ η ΥΝΖ και ο Δημόκριτος δεν αναφέρουν σχετικά στοιχεία, διαπιστώνει ο ερευνητής στο Ινστιτούτο Σωματικής Απόδοσης και Αποκατάστασης του Κέντρου Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας.

Ακόμα ο ίδιος στη συνέχεια επισημαίνει, πως είναι ενδιαφέρον ότι, παρόλο που τα αποτελέσματα των τριών αναφορών είναι όμοια, οι ερμηνείες που δίδονται είναι σχετικά αντιφατικές, προσθέτοντας πως γενικά, η ΑΥΤΦ επισημαίνει προσοχή σχετικά με τις πιθανές επιβλαβείς επιδράσεις των e-τσιγάρων, η ΥΝΖ συνιστά τη χρήση των e-τσιγάρων βασισμένη σε υποτιθέμενες συγκρίσεις με τις βλάβες που προκαλεί το κανονικό τσιγάρο, ενώ ο Δημόκριτος διατηρεί ουδέτερη στάση περιοριζόμενος κυρίως στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Αυτές οι περιορισμένες και, σχετικά, αντιφατικές πληροφορίες που περιέχονται στις προαναφερθείσες εκθέσεις αντιπροσωπεύουν όλη τη γνώση που έχουμε μέχρι σήμερα για το e-τσιγάρο. Ίσως η έλλειψη επαρκών στοιχείων να είναι η αιτία για την έντονη διαμάχη που έχει ξεσπάσει τελευταία μεταξύ της ΑΥΤΦ και των εταιριών e-τσιγάρου στις ΗΠΑ. Η ΑΥΤΦ έχει κατασχέσει ή αρνηθεί την εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων e-τσιγάρων στα σύνορα των ΗΠΑ λόγω του ότι οι συσκευές αυτές δεν έχουν πάρει την απαιτούμενη έγκριση ως φάρμακο ή συσκευή. Τα νομικά και πολιτικά ζητήματα είναι ακόμη πιο δύσβατα με τις εταιρείες εισαγωγής e-τσιγάρων να αρνούνται τη δικαιοδοσία της ΑΥΤΦ να ρυθμίζει την εισαγωγή και διακίνηση των προϊόντων τους. Επιδιώκουν επίσης, σύμφωνα με τον κ. Φλουρή, την έκδοση προσωρινής δικαστικής διαταγής που θα απαιτεί να επιτραπεί η διανομή των e-τσιγάρων από την ΑΥΤΦ. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρίες αυτές δεν έχουν υποβάλλει αίτηση στην ΑΥΤΦ για την έγκριση των προϊόντων τους, στην οποία θα είναι απαραίτητο να προσκομίσουν στοιχεία που να δείχνουν ότι τα e-τσιγάρα είναι ασφαλή. Σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, από ότι είναι γνωστό μέχρι σήμερα, η εισαγωγή και διακίνηση των e-τσιγάρων δεν ρυθμίζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων δεν έχει δημοσιεύσει κάποια σχετική έκθεση.

Οι εναλλακτικές μέθοδοι καπνίσματος είναι ευπρόσδεκτες από την επιστημονική κοινότητα σε μια προσπάθεια να μειωθεί η απειλή για τη δημόσια υγεία από την επιδημία του καπνίσματος. Όμως, ο σχεδιασμός, η υλοποίηση, και η εμπορευματοποίηση αυτών των μεθόδων πρέπει να συνάδουν με τους απαραίτητους κανονισμούς έτσι ώστε να προστατευτεί η υγεία των καταναλωτών, διαπιστώνει ακόμα ο κ. Φλουρής. Μέχρι σήμερα, οι γνώσεις μας σχετικά με τις άμεσες και μακροχρόνιες συνέπειες του ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος e-τσιγάρου είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ελάχιστες. Επομένως, εξηγεί, οι εκθέσεις που δημοσιεύονται από την ΑΥΤΦ, την ΥΝΖ και το Δημόκριτο δεν επαρκούν για τη λήψη καταληκτικών συμπερασμάτων σχετικά με τις πιθανές συνέπειες του e-τσιγάρου στην υγεία. Πιο αυστηρές χημικές αναλύσεις είναι απαραίτητες οι οποίες να πλαισιωθούν οπωσδήποτε από εκτεταμένες μελέτες σε ζώα και, τελικά, από κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Μέχρι την ολοκλήρωση αυτών των διαδικασιών, οι γιατροί και οι επαγγελματίες στο χώρο της υγείας έχουν χρέος να πληροφορούν τους καταναλωτές για τα πιθανά σφάλματα των ισχυρισμών που χρησιμοποιούν οι εταιρίες e-τσιγάρων, καταλήγει ο ερευνητής του Ινστιτούτου Σωματικής Απόδοσης και Αποκατάστασης στο Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας.