O Τάκης Μπενάς

“Πολεμάμε και τραγουδάμε”, το σύνθημα της ΕΠΟΝ στα χρόνια της Κατοχής θύμισε ο Τάκης Μπενάς την Τρίτη το βράδυ στην αίθουσα των τραπεζοϋπαλλήλων στη Σίνα, στην εκδήλωση της τμήματος Πολιτισμού του Συνασπισμού. Αφορμή ήταν η 68η επέτειος από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, που ήταν “μια πολιτική, πολιτιστική αλλά προπαντός αγωνιστική οργάνωση”, όπως επισήμανε ο Τάκης Μπενάς. Και δεν παρέλειψε φυσικά να υπενθυμίσει την τροπή που πήραν τα πράγματα μετά το 1946 στην πορεία προς τον Εμφύλιο με το Γ’ Ψήφισμα, αλλά και τον νόμο 509, που οδήγησαν αργότερα, τον Ιούνιο του 1949, στη στημένη δίκη εξόντωσης της ηγεσίας της ΕΠΟΝ με 16 θανατοποινίτες, οι οποίοι σώθηκαν τελικά χάρη στη διεθνή κινητοποίηση.

Στη συνέχεια ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας μίλησε για τη συμμετοχή του στο κινηματογραφικό συνεργείο του Δημοκρατικού Στρατού και το γύρισμα το 1948 της ταινίας «Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας» (που προβλήθηκε στο τέλος της βραδιάς). “Ήταν Μάρτης-Απρίλης του 1948 όταν συγκροτήθηκε η ομάδα του συνεργείου, εγώ έφτασα στο βουνό από το Παρίσι όπου σπούδαζα, ο επικεφαλής Γιώργος Σεβαστίκογλου έφυγε από την Αθήνα και μέσω Ιταλίας (όπου τον συνέλαβαν και τον κράτησαν για ένα διάστημα) και τελικά μέσω Πολωνίας έφτασε στο Γράμμο-Βίτσι. Ο τρίτος της ομάδας ήταν ο οπερατέρ Απόστολος Μουσούρης, που έφερε μια 35άρα μηχανή, εγώ είχα φέρει μαζί μου από το Παρίσι δύο 16άρες. Στα μέσα του 1948 ήρθε εντολή να κάνουμε μια ταινία για το λεγόμενο παιδομάζωμα, γιατί ήταν πολύ έντονη η κυβερνητική προπαγάνδα, με τις πρωτοβουλίες της Φρειδερίκης… Η ταινία μας γυρίστηκε στο Γράμμο και το Βίτσι, φυσικά πρόκειται για δουλειά προπαγάνδας, εκείνη την εποχή δεν γνώριζα ότι στην Ήπειρο οι γονείς αρνήθηκαν να δώσουν τα παιδιά τους αλλά ο Δημοκρατικός Στρατός τα πήρε με το ζόρι. Αντίθετα στο Γράμμο και το Βίτσι υπήρχε πείνα και οι μανάδες έδωσαν τα παιδιά τους με χαρά. Ούτε στη Θράκη πήρε τα παιδιά ο Δημοκρατικός Στρατός”. Στην περίπτωση της Θράκης καταλυτική ήταν η παρέμβαση του Τούρκου αξιωματικού του Δημοκρατικού Στρατού Μιχρί Μπελί, του περίφημου “Καπετάν Κεμάλ”, όπως περιγράφει και ο ίδιος στο βιβλίο του “Αναμνήσεις από τον ελληνικό Εμφύλιο”: Απέρριψε την εντολή για τη συγκέντρωση των παιδιών που έφτασε στην περιοχή του και μάλιστα συνέλαβε όσους προσπάθησαν να την εφαρμόσουν, απειλώντας τους με εκτέλεση!

Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε στην Πράγα, όπου πραγματοποιήθηκε το μοντάζ, παρόντος μεγάλου Ολλανδού ντοκιμαντερίστα Γιόρις Ίβενς. Στη συνέχεια η κινηματογραφική ομάδα έφερε την ταινία στην περιοχή που έλεγχε ο Δημοκρατικός Στρατός και διοργάνωσε μία προβολή της στις αρχές του 1949 σε ένα χωριό των Πρεσπών. Οπως είπε ο Μάνος Ζαχαρίας, οι γυναίκες που ήταν στις θέσεις των θεατών, μόλις είδαν τα παιδιά τους στο πανί της οθόνης, όρμησαν με φωνές και κλάματα για να τα βρουν και να τα αγκαλιάσουν, ψάχνοντας πίσω από την οθόνη… Ηταν η πρώτη φορά που έβλεπαν κινηματογράφο…

Έκτοτε, τα ίχνη της ταινίας χάνονται, καθώς παραδόθηκε στην “καθοδήγηση”, μαζί και χιλιάδες άλλα μέτρα φιλμ που είχε τραβήξει το συνεργείο του ΔΣΕ, υλικό ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, που ο Μάνος Ζαχαρίας πιθανολογεί πως βρίσκεται σήμερα κρυμμένο στα υπόγεια του Περισσού…

Δεκαετίες αργότερα, θα ανακαλυφθεί εντελώς τυχαία μια κόπια της ταινίας “Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας” στη Γαλλία, από τον σκηνοθέτη Ροβήρο Μανθούλη. Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ η ταινία εντοπίστηκε από έναν συλλέκτη αρχειακού υλικού, ο οποίος, όπως ισχυρίζεται, την αγόρασε από τη διαλυμένη Ταινιοθήκη της Τσεχοσλοβακίας. Ο ιδιώτης είχε στην κατοχή του και το αρνητικό της ταινίας… Ο Μάνος Ζαχαρίας ήρθε σε επαφή με τον ιδιώτη, και απέκτησε αντίγραφο της ταινίας.

Το 2005 ο “Ριζοσπάστης” δίνει δωρεάν ένα αντίγραφο της ταινίας, όπου όμως έχει γίνει “ιδεολογικό μοντάζ”, με αφαίρεση κάποιων πλάνων όπου εμφανίζονται πορτρέτα του Μάρκου Βαφειάδη…

Το «παιδομάζωμα» – “παιδοφύλαγμα” στοιχειώνει ακόμη τη μνήμη του Εμφυλίου. Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά τη μεταφορά περίπου 20.000 παιδιών στις χώρες του πρώην ανατολικού συνασπισμού, η συζήτηση για το «παιδομάζωμα» συνδυάζεται με τις «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης.

Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά βρήκαν καταφύγιο στις «κατασκηνώσεις» στις πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες και σπούδασαν σχεδόν όλα, η Ιστορία αποδεικνύει πως και οι δύο πλευρές τα χρησιμοποίησαν στη δίνη των πολιτικών αντιπαραθέσεων, αφού η «τύχη» τους έφθασε να συζητηθεί μέχρι και στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στο πλαίσιο της ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Σοβιετικής Ένωσης. Στην εκδήλωση της τμήματος Πολιτισμού του Συνασπισμού συζητήθηκε και “ο ρόλος των αρχείων στη διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης”, με ομιλητές τους Μανώλη Κασιμάτη, Στέλιο Κυμιωνή, Τάσο Σακελλαρόπουλο, Κατερίνα Φακάλου.

Αναδημοσίευση του Τερζή Κ. από την Αυγή της 6/3/2011