Στις 12 Μαρτίου του 2013 συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τη δολοφονία του 50χρονου πρωθυπουργού της Σερβίας Δρ. Ζόραν Τζίντζιτς -η πρώτη δολοφονία εν ενεργεία πρωθυπουργού στην Ευρώπη μετά τον Ούλοφ Πάλμε- από εκτελεστές του σέρβικου παρακράτους που ανδρώθηκαν στην εποχή του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. Για πολλούς η δολοφονία του, φιλοευρωπαίου και μεταρρυθμιστή πρωθυπουργού, Δρ, Ζόραν Τζίντζιτς υπήρξε στην ουσία ένα “οργανωμένο πραξικόπημα” εκ μέρους του βαθιού παρακράτους της Σερβίας. Ήταν όμως μια δολοφονία που έγινε και η αφορμή για να ξετυλιχθεί το κουβάρι του σέρβικου παρακράτους και της μαφίας, που δημιουργήθηκαν στα σκοτεινά χρόνια του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, η Σερβία συνεχίζει την δειλή της προσέγγιση προς την Ευρώπη, παλεύοντας ακόμη να απαλλαγεί από τα φαντάσματα του παρελθόντος…

Ads

Δύο μοιραίες σφαίρες

Στις 12 Μαρτίου του 2003 δύο σφαίρες μεγάλου διαμετρήματος τραυματίζουν θανάσιμα στο στομάχι και στην πλάτη τον πρωθυπουργό της Σερβίας -και πανεπιστημιακό καθηγητή φιλοσοφίας- Δρ. Ζόραν Τζίντζιτς (1952-2003), την ώρα που βρισκόταν έξω από κυβερνητικό κτίριο στο Βελιγράδι. Λίγο αργότερα ο 50χρονος Σέρβος πρωθυπουργός αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο όπου μεταφέρθηκε. Ο φιλόδοξος μεταρρυθμιστής και ευρωπαϊστής Δρ. Ζόραν Τζίντζιτς είναι νεκρός και η πολύπαθη Σερβία ακέφαλη. Η είδηση της δολοφονίας του Τζίντζιτς προκάλεσε σοκ σε όλο τον κόσμο. Είχε βεβαίως προηγηθεί στα τέλη Φεβρουαρίου και μιαν ακόμη, αποτυχημένη όμως, απόπειρα κατά του Ζόραν Τζίντζιτς, όταν έπεσε πάνω στην αυτοκινητοπομπή του ένα φορτηγό, με οδηγό τον Ντέζαν Μιλένκοβιτς ή «Μπάγκζι», ο οποίος αποτελούσε μέλος της μαφίας του Σουρσίν. Για όσους όμως γνώριζαν καλύτερα την ιστορία της Σερβίας το γεγονός αυτό δεν προκάλεσε ιδιαίτερη έκπληξη. Αυτή η βαλκανική χώρα έχει μακριά παράδοση στις πολιτικές δολοφονίες. Αρκετοί Σέρβοι βασιλείς σκοτώθηκαν από τις σφαίρες αντιφρονούντων, που επιθυμούσαν μ’ αυτόν τον τρόπο να επιφέρουν καθεστωτική αλλαγή. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της δολοφονίας του Τζίντζιτς.
 
Η διαπλοκή της αστυνομίας με τη μαφία

Η δολοφονία του Δρ. Ζόραν Τζίντζιτς χαρακτηρίστηκε εύστοχα «οργανωμένο πραξικόπημα» από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Σερβίας Ζάρκο Κόρατς, ο οποίος ενέπλεξε στην υπόθεση όχι μόνον την παρακρατική οργάνωση των «Κόκκινων Μπερέδων» και την περιβόητη «Μαφία του Ζέμουν», αλλά και την σύζυγο του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, την πρώην «Σιδηρά Κυρία» της Σερβίας, την πανούργα Μίρα Μάρκοβιτς.

Στις έρευνες, προσαγωγές και συλλήψεις που ακολούθησαν άρχισε να ξετυλίγεται το μακρύ κουβάρι της διαπλοκής ανάμεσα στο προηγούμενο καθεστώς του Μιλόσεβιτς, στις μυστικές υπηρεσίες, στις παρακρατικές και παραστρατιωτικές οργανώσεις και στη μαφία. Πρέπει να σημειωθεί πως κατά την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από το αυταρχικό καθεστώς του Μιλόσεβιτς -μια περίοδο εθνικιστικών πολέμων, διεθνούς απομόνωσης και εμπάργκο- η Σερβία ήταν ιδανικό «θερμοκήπιο» για τη δημιουργία παρακρατικών και εγκληματικών οργανώσεων.

Εξαιτίας του εμπάργκο η μαύρη αγορά ανθούσε, ενώ οι συνεχόμενοι εθνικιστικοί πόλεμοι και το πλιάτσικο (μια γνωστή σλαβική λέξη) ευνόησαν την δημιουργία και συντήρηση «πατριωτικών» παρακρατικών οργανώσεων. Μια από αυτές ήταν οι περιβόητοι «Τίγρεις» του Άρκαν ή Ζέλικο Ραζνάτοβιτς. Μια άλλη, ακόμη πιο σημαντική, ήταν οι «Κόκκινοι Μπερέδες» του καπετάν Ντράγκα.

Στις χρυσές τους εποχές οι «Κόκκινοι Μπερέδες» ήταν το επίλεκτο σώμα ειδικών επιχειρήσεων (JSO) της σερβικής αστυνομίας, που διακρίθηκε για την «πατριωτική» του δράση στα πεδία των μαχών της Κράινα, της Βοσνίας και του Κοσόβου, συμμετέχοντας κυρίως σε ειδικού τύπου εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Όταν δεν πολεμούσαν οι ευνοούμενοι από το καθεστώς Μιλόσεβιτς «Κόκκινοι Μπερέδες», εκτελούσαν «συμβόλαια θανάτου», εξοντώνοντας πολιτικούς αντιπάλους του Μιλόσεβιτς, ή έκαναν «μπίζνες» συμμετέχοντας σε εγκληματικές οργανώσεις, όπως η περιβόητη «Μαφία του Ζέμουν».

Αστυνομία και μαφία ήταν συγκοινωνούντα δοχεία στη Σερβία. Η «Μαφία του Ζέμουν», ήταν η μαφιόζική οργάνωση κυρίως των αστυνομικών ή πρώην αστυνομικών, που δολοφονούσε, απήγαγε, λήστευε και εκβίαζε, έχοντας την συγκάλυψη των εν ενεργεία αστυνομικών και συχνά και των δικαστικών αρχών της χώρας. Αρχηγός της ήταν ο συνταγματάρχης Μίλοραντ (Ούλεμεκ) Λούκοβιτς ή «Λέγκια» (πήρε το παρατσούκλι του επειδή υπηρέτησε για κάποια χρόνια στη Λεγεώνα των Ξένων), όποιος ήταν και ο πρώην διοικητής των «Κόκκινων Μπερέδων» (JSO). Τα μέλη της «Μαφίας του Ζέμουν» είχαν όλα τους χαρακτηριστικά παρατσούκλια, όπως συνηθίζεται άλλωστε και στις φημισμένες μαφιόζικες οργανώσεις:  Μίλαντιν Σούβαϊτζιτς, (Τζούρα Μούταβι – «Χαζός Τζούρα»), Ντούσαν Σπασόγιεβιτς  (Σίπταρ – «Αλβανός»), Μίλε Λούκοβιτς (Κουμ – «Κουμπάρος»), Νίνκοβιτς Ντράγκαν (Πρέβαρα – «Απάτη»), Ζόραν Βουκόγιεβιτς (Βουκ– «Λύκος») κ.α.
 
Η διάλυση των «Κόκκινων Μπερέδων»

Ο συνταγματάρχης Μίλοραντ Λούκοβιτς ή «Λέγκια» ήταν διοικητής των «Κόκκινων Μπερέδων» μέχρι το 2001 και στη συνέχεια απαλλάχθηκε των καθηκόντων του εξ αιτίας του Τζίντζιτς, που λέγεται πως δεν χρειαζόταν πλέον τις «υπηρεσίες» του. Πρέπει να σημειωθεί πως φήμες θέλουν τον Τζίντζιτς, κατά το κρίσιμο βράδυ της εξέγερσης του σερβικού λαού στις 5 Οκτωβρίου του 2000, να μπαίνει στο αυτοκίνητο του «Λέγκια» και να συνομιλεί μαζί του για την πτώση του Μιλόσεβιτς. Στην παράκληση της συζύγου του να μην πάει στον «Λέγκια», ο Τζίντζιτς φέρεται να δήλωσε πως «αν είναι να με σκοτώσει, μπορεί να το κάνει όποτε θέλει…».

Μετά τον Μίλοραντ Λούκοβιτς, τη θέση του διοικητή των «Κόκκινων Μπερέδων» ανέλαβε ο Μάρισιτς (συνελήφθη στις 24.03.2003), ενώ υποδιοικητής ήταν ο Ζβέζνταν Γιοβάνοβιτς ή «Ζβέγκι», ο οποίος και τελικά συνελήφθη ως ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Σέρβου πρωθυπουργού. Με τη σύλληψη του υποδιοικητή τους, η κυβέρνηση της Σερβίας αποφάσισε τη διάλυση των «Κόκκινων Μπερέδων» κι έτσι οι περίπου 150 κοκκινοσκούφηδες, χωρίς να δημιουργήσουν εντάσεις και επεισόδια, παρέδωσαν τα όπλα τους, τις στολές, τα διακριτικά, τις ταυτότητες και των υπόλοιπο εξοπλισμό και εγκατέλειψαν τη βάση εκπαίδευσης, που βρίσκεται στην περιοχή Κούλα, έξω από το Βελιγράδι. Έτσι η οργάνωση, που αποτελούσε τον τρόμο και το φόβο για οποιαδήποτε δημοκρατική φωνή στη Σερβία, αποτελούσε πλέον παρελθόν.

Το επόμενο διάστημα από τη δολοφονία του Ζόραν Τζίντζιτς, χάρη σε μια γιγαντιαία επιχείρηση της Σερβικής Αστυνομίας με την ονομασία Operacija Sablja, είχαν προσαχθεί, ανακριθεί ή προφυλακιστεί από τη σερβική αστυνομία περίπου 10.000 άτομα. Ο αρχηγός της «Μαφίας του Ζέμουν» και πρώην διοικητής των «Κοκκινοσκούφηδων» ο 38χρονος τότε Μίλοραντ Λούκοβιτς ή «Λέγκια», παρέμενε αρχικά ασύλληπτος και καταζητούμενος. Αφού κρυβόταν επί 14 μήνες αποφάσισε τελικά να παραδοθεί τον Μάιο του 2004 και στη δίκη που επακολούθησε καταδικάστηκε σε 120 φυλάκιση. Ωστόσο στη φυλακή περνά τον περισσότερο γράφοντας μυθιστορήματα, βασισμένα στις εμπειρίες και στην προηγούμενη εγκληματική του δράση…

Ένα άλλο σημαντικό μέλος της “Μαφίας του Ζέμουν” που επίσης καταζητούνταν, ο Ντέγιαν Μιλένκοβιτς ή “Μπάγκζι”, συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 2004 και, αφού αποφάσισε να συνεργαστεί με τη σερβική αστυνομία και να γίνει “προστατευόμενος μάρτυρας”, έδωσε ως αντάλλαγμα πολύτιμες πληροφορίες για τη δράση της εγκληματικής οργάνωσης στην οποία άνηκε.
 
«Ανεξιχνίαστες» πολιτικές δολοφονίες στη Σερβία

Η «Μαφία του Ζέμουν» και κατ’ επέκταση οι «Κόκκινοι Μπερέδες» ήταν υπεύθυνοι για μια μακριά αλυσίδα σημαντικών «ανεξιχνίαστων» δολοφονιών, που συντάραξαν τη Σερβία την τελευταία δεκαετία (υπολογίζονται σε 200 ετησίως!). Το 1997 δολοφονήθηκε σε κεντρικό εστιατόριο του Βελιγραδίου ο αρχηγός της σερβικής αστυνομίας Ράντοβαν Στόϊτσιτς. Την άνοιξη του 1999 δολοφονήθηκε σε κεντρικό πεζόδρομο του Βελιγραδίου ο ανεξάρτητος εκδότης του περιοδικού «Εβρόπλιανι» (Ευρωπαίοι) Σλάβκο Τσουρούβια, που μέσα από τα έντυπα του κριτίκαρε το καθεστώς Μιλόσεβιτς. Την ίδια περίοδο ο Βουκ Ντράσκοβιτς, ηγέτης του αντιπολιτευόμενου κόμματος της Σερβικής Ανανέωσης, γλίτωσε «παρά τρίχα» από μια απόπειρα δολοφονίας (ένα φορτηγό έπεσε «κατά λάθος» πάνω στην αυτοκινητοπομπή του), η οποία στοίχισε τη ζωή και σε έξι μέλη της συνοδείας του. Η επόμενη σημαντική δολοφονία ήταν εκείνη του περιβόητου Ζέλικο Ραζνάτοβιτς, γνωστού και ως «Άρκαν», η οποία συνέβη τον Ιανουάριο του 2000 μέσα στο ξενοδοχείο «Χάγιατ». Μετά τον Άρκαν ακολούθησε μια αλυσίδα πολιτικών δολοφονιών. Το ίδιος έτος δολοφονήθηκε ο Υπουργός Άμυνας Πάβλε Μπουλάτοβιτς και ο διευθυντής των γιουγκοσλαβικών αερογραμμών Ζίκα Πέτροβιτς, ενώ τον Αύγουστο του 2000 απήχθη (και όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια δολοφονήθηκε και θάφτηκε στη Φρούσκα Γκόρα) ο Ίβαν Σταμπόλιτς, κουμπάρος και πολιτικός μέντορας του Μιλόσεβιτς.

To 2001 και παρά την καθεστωτική αλλαγή, που συνέβη στις 5 Οκτωβρίου του 2001 με την συντριπτική εκλογική νίκη της Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης της Σερβίας (DOS), οι πολιτικές δολοφονίες συνεχίστηκαν. Οι εγκληματικές παρακρατικές οργανώσεις συνέχισαν τη δράση τους με τη δολοφονία το 2001 του υπουργού Εσωτερικών Ντούσαν Μιχαήλοβιτς και του διευθυντή των μυστικών υπηρεσιών της Σερβίας, Μόνιρ Γκαβρίλοβιτς. Ακόμη και το 2002, κι ενώ δεκάδες Σέρβοι πολιτικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι του καθεστώτος Μιλόσεβιτς έπαιρναν το δρόμο για τη Χάγη, η χώρα συνταράχθηκε με τη δολοφονία του στρατηγού Μπόκσο Μπούχα, υπαρχηγού της Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφάλειας…

Για όλες αυτές και για άλλες πολλές δολοφονίες η σερβική αστυνομία έκανε ως τότε υποτυπώδεις έρευνες, σχεδόν τις συγκάλυψε, πράγμα που δημιούργησε υπόνοιες για εμπλοκή και αστυνομικών ή πρώην αστυνομικών σε αυτές. Ώσπου η ίδια η δολοφονία του πρωθυπουργού της Σερβίας Ζόραν Τζίντζιτς ανάγκασε το μαχαίρι να μπει βαθιά στο κόκκαλο… 

Γιατί όμως ήθελαν να δολοφονήσουν το Ζόραν Τζίντζιτς; Η δολοφονία του Σέρβου πρωθυπουργού στις 12 Μαρτίου του 2003 αποσκοπούσε να βυθίσει τη χώρα στο χάος και να λειτουργήσει ως «μίνι πραξικόπημα» για μια καθεστωτική αλλαγή (πρόωρες εκλογές, λαϊκή εξέγερση κ.α.), έτσι ώστε να βγει μια πιο «εθνικιστική» κυβέρνηση, φιλικά προσκείμενη προς τους «πατριώτες», που αποτελούσαν τους μαφιόζους «Κόκκινους Μπερέδες». Όμως αυτή η ενέργεια αποδείχθηκε τελικά μπούμπεραγκ σε βάρος των «Κοκκινοσκούφηδων» και γενικότερα του σερβικού υποκόσμου. Μετά το έγκλημα και την τραγωδία ακολούθησε μια μακρά διαδικασία εκκαθάρισης της Σερβίας από το  παρακράτος που κληροδότησε η εποχή του Μιλόσεβιτς κι αυτή η διαδικασία διαρκεί ως σήμερα…
 
Ο Γιώργος Στάμκος ([email protected]) είναι συγγραφέας και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)