Έφυγα από το Μακρονήσι γιατί ήταν και ο αδελφός μου στρατευμένος. Υπήρχε τότε ένας νόμος σύμφωνα με τον οποίο σε περίπτωση που υπηρετούσαν δύο αδελφοί, ο νεότερος απολύεται λόγω υπηρετούντος αδελφού. Κι έτσι απολύθηκα τέλη Οκτωβρίου-αρχές Νοεμβρίου. Ο Λεωνίδας Κύρκος έφυγε από τη ζωή στις 28 Αυγούστου του 2011. Το Tvxs.gr δημοσιεύει ένα αφιέρωμα σε οκτώ μέρη, βασισμένο στις μαρτυρίες που το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς είχε παραχωρήσει στο Στέλιο Κούλογλου.

Ads

Μόλις απολύθηκα από το στρατό, θέλησα να ξαναπάω στο βουνό. Όπως πάρα πολλοί άλλοι, πίστευα τότε ότι το βουνό είναι το μετερίζι της ελευθερίας και ότι από το βουνό θα μπορούσαμε να κάνουμε το βήμα που δεν είχε γίνει λόγω του Δεκέμβρη. Πιστεύαμε ότι βγαίνοντας στο βουνό θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε μια ισότιμη συμμετοχή στην πολιτική ζωή, μια δημοκρατική εξέλιξη που θα μας περιελάμβανε κι εμάς στους κόλπους της. Ότι με τη σύγκρουση των όπλων θα εξασφαλίζονταν μια ισορροπία δυνάμεων.

Διαβάστε επίσης:

Το βλέπαμε σαν μια διέξοδο. Ήτανε μια πολιτική σκέψη που όμως προσέκρουσε στην άκρατη αδιαλλαξία των Εγγλέζων στην αρχή, των Αμερικανών στη συνέχεια και στην έλλειψη οποιουδήποτε σθένους από τη μεριά των ανθρώπων που υπηρετούσαν αυτή την εγγλέζικη και αμερικανική πολιτική.

Ads

Φέρουν τεράστια ευθύνη οι κεντρώοι που δέχτηκαν να μπουν μέσα στο βρόμικο παιχνίδι. Ο Σοφούλης ήτανε πρωθυπουργός διαδοχικών κυβερνήσεων, έφερε όλο το κύρος ενός ανθρώπου ο οποίος ώς τότε είχε καταγγείλει αυτή την τρομοκρατία που ακολούθησε μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Τη συνέχισε όμως.

Ορισμένοι υποστηρίζουν σήμερα ότι ο Εμφύλιος ήταν μια υπόθεση χαμένη από την αρχή. Αυτή όμως είναι μια άποψη που μπορεί να διατυπωθεί εκ των υστέρων και επί των τετελεσμένων. Εκείνη την εποχή υπήρχε ένα κλίμα. Είχαν δολοφονηθεί 3.500 από τους καλύτερους αγωνιστές της αντίστασης στα χωριά και στις πόλεις χωρίς καμιά αντίδραση από το επίσημο κράτος. Στα χωριά, οι άνθρωποι δεν μπορούσανε να ζήσουν, ήταν υποχρεωμένοι να φύγουν. Και πού να πήγαιναν; Στην Αθήνα την άγνωστη και την αφιλόξενη; Χωρίς δουλειά, χωρίς πεντάρα, μακριά από τους δικούς τους; Γι’ αυτούς ήταν πιο κοντά το βουνό. Έτσι ξεκίνησε αυτή η υπόθεση, σαν υπόθεση αυτοάμυνας στην αρχή. Αυτό το όνομα της δόθηκε εξάλλου.

Αυτή η αυτοάμυνα κράτησε για ένα χρονικό διάστημα. Άρχισε το κυνηγητό στο βουνό. Ύστερα έγινε το κολοσσιαίο βήμα της πολιτικής απόφασης, να προχωρήσουμε στην οργάνωση ένοπλης πάλης η οποία να απλωθεί και στην πόλη. Είχαμε πολλές αυταπάτες, μεταφέραμε τα σχήματα του εαμικού αγώνα, τις μεγάλες διαδηλώσεις, τις μεγάλες κινητοποιήσεις _συνθήκες που δεν υπήρχαν πλέον_ και λέγαμε ότι μέσα από την οργάνωση αυτής της ένοπλης πάλης στο βουνό, από την οργάνωση μεγαλύτερων τμημάτων αντάρτικων αρχηγείων, θα προχωρήσουμε σε ένοπλη πάλη σε όλη την Ελλάδα.

Η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, αν είχε την πολιτική σκέψη που όφειλε, δεν θα έκανε αυτό που σήμερα φαίνεται αρκετά παιδαριώδες. Υπήρχε η συμφωνία Στάλιν-Τσόρτσιλ, η οποία έδινε πλήρη ελευθερία στους Εγγλέζους στην Ελλάδα.Πού πηγαίναμε και με τι δυνάμεις πηγαίναμε;

Όλα αυτά που εμφανίζονται σήμερα τόσο απλουστευτικά, ήταν εκείνη την εποχή αρκετά μπερδεμένα με την τρομαχτική πίεση που ασκούνταν. Διαπράχτηκαν κολοσσιαία λάθη. Η πίεση όμως ήταν τεράστια. Κάθε μέρα είχαμε δολοφονίες, εκτελέσεις, γεγονότα που δημιουργούσαν ένα κλίμα. Και αυτό εξηγεί και το πώς όλος αυτός ο κόσμος, ανάμεσά τους και εγώ, κινήθηκε με τεράστια αποφασιστικότητα για να καταφέρει τα αδύνατα. Όλος αυτός ο κόσμος ήταν στριμωγμένος, Δεν είχε οδούς διαφυγής. Τις είχε κλείσει με ανελαστικό και κατηγορηματικό τρόπο ο αντίπαλος. Οι άλλοι δεν ήθελαν μια Ελλάδα στην οποία θα υπήρχε δημοκρατική Αριστερά, έστω και με ελληνικά χαρακτηριστικά. Ακολουθούσαν μια πολιτική που εξέφραζαν πάρα πολύ χαρακτηριστικά ο Βαν Φλιτ* και ο Μοντγκόμερι** όταν ήρθαν στην Ελλάδα.

Η λογική των αγγλοαμερικανικών δυνάμεων για τους αντάρτες ήταν: «Σκοτώστε τους». Ο Εμφύλιος ήταν μια τραγωδία για όλους τους Έλληνες. Όλοι αναμφισβήτητα έχουν ευθύνες. Κανείς δεν μπορεί να βγάλει την ουρά του έξω. Όμως ο Εμφύλιος ήταν ένας δρόμος στον οποίο οι άνθρωποι και το κίνημα σπρώχνονταν από τα πράγματα. Για να αποτραπεί ο Εμφύλιος, χρειάζονταν μια ισχυρή πολιτική σκέψη, μια σύνθετη σκέψη που να μη βλέπει μόνο τη σύγκρουση από γειτονιά σε γειτονιά ή από λόφο σε λόφο, αλλά να βλέπει σε επίπεδο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Τέτοια σκέψη δεν υπήρξε. Υπήρξε, αντίθετα, η μονομερής σκέψη και η προσδοκία ότι σε όλη αυτή την πορεία κάποιες άλλες δυνάμεις _και κυρίως βέβαια η Σοβιετική Ένωση, η οποία έμεινε σιωπηλή_ θα ’ρθουν και θα βοηθήσουν.

Μεσούντος λοιπόν του Εμφυλίου, στις αρχές του Μάρτη του 1948 προσπάθησα μαζί με άλλους να βγούμε στο βουνό. Είχαν κλείσει οι δρόμοι, είχε πιαστεί η περίφημη γιάφκα της Πάρνηθας απ’ όπου έφευγαν όσοι ήθελαν να φύγουν. Κάποια στιγμή μας ειδοποίησαν ότι υπάρχει ένας δρόμος. Θα έπρεπε να περιπλεύσουμε με καραβάκι την Πελοπόννησο, να φτάσουμε στην Κέρκυρα, από εκεί να κάνουμε το άλμα στην Αλβανία και να περάσουμε μέσα στην Ελλάδα.

Αυτή τη διαδρομή την είχε επιχειρήσει ήδη μια ομάδα με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου*** και άλλους – ανάμεσά τους και την Πάτρα Μονά, συμφοιτήτριά μας και πολύ φίλη της Καλής, της γυναίκας μου. Η ομάδα αυτή όμως είχε μια περιπέτεια. Η θύελλα τους έριξε κάπου στα παράλια της Μάνης. Βγήκανε στη στεριά και εκεί τους περικύκλωσαν οι Μάυδες****. «Τι είστε εσείς;» τους ρώτησαν.

«Είμαστε μια θεατρική ομάδα και πάμε για παραστάσεις», απάντησε ο Γιώργης Σεβαστίκογλου. «Καλώς τους», είπαν οι Μάυδες, «εμείς δεν έχουμε δει στη ζωή μας θέατρο, γιατί να μη στήσετε εδώ μια παράσταση;» Είπε τότε ο Γιώργης στους άλλους: «Ακούστε, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να πούμε κάποια αρχαία τραγωδία. Δεν χρειάζονται πολλά πράγματα, θα παρακολουθείτε εμένα και εσείς πού και πού θα βγάζετε καμιά κραυγή άου άου». Κι έτσι στήθηκε ο χορός γύρω από τη φωτιά φωνάζοντας «άου άου» και ο Γιώργης Σεβαστίκογλου απήγγειλε αποσπάσματα. Οι Μάυδες τους χειροκροτήσανε, τους ταΐσανε, τους δώσανε και τρόφιμα και τους στείλανε στο κατευόδιο. Στο μεταξύ όμως στείλανε και μήνυμα ότι ήρθε μια θεόπεμπτη θεατρική ομάδα, ένα μπουλούκι και μας ψυχαγώγησε το βράδυ και περάσαμε πολύ όμορφα.

Εκείνοι όμως που πήρανε το μήνυμα, δεν το κατάπιαν. Πήραν το καράβι στο κατόπι, το παρακολούθησαν, το καράβι άλλαξε τελικώς πορεία και πήγε στην Ιταλία. Κι εκεί στην Ιταλία τους πιάσανε, τους χώσανε μέσα και στείλανε κι ένα μήνυμα ότι έπιασαν μια ομάδα νέων παιδιών που προφανώς ήθελαν να πάνε στο βουνό. Στρατοδικείο Και έτσι ο δρόμος εκείνος για το βουνό είχε πια προδοθεί.

Και όταν προσπαθήσαμε εμείς με τη δική μας ομάδα να ακολουθήσουμε τον ίδιο δρόμο, δεν προλάβαμε να βγούμε καν έξω από τον Πειραιά. Στο ύψος της Ψυττάλειας ήρθε το περιπολικό και μας βούτηξε. Στην ομάδα αυτή ήμασταν περίπου είκοσι. Ήμουν εγώ με την Καλή, ήταν ο Μανόλης Γλέζος, ο Άγγελος Διαμαντόπουλος, ο Κώστας Προβελέγγιος, ο Γιάννης Πουρνάρας. Ήμασταν γνωστοί μεταξύ μας αλλά βρεθήκαμε σε αυτό το καράβι χωρίς να έχουμε συνεννοηθεί, από την αγωνία μας και μόνο να βγούμε στο βουνό. Ήταν όμως μαζί μας και άλλοι άσχετοι άνθρωποι, άλλοι που ήθελαν να αποφύγουν τη στράτευση, άλλοι που δεν είχανε διαβατήριο, θυμάμαι ότι ήταν και ο Κατούνας, παλιός Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, που τον κατεδίωκαν και ο οποίος πήγαινε στην Αμερική για να παντρευτεί.

Μας βάλανε λοιπόν όλους μέσα στην καλάθα και μας στείλανε στο στρατοδικείο με την κατηγορία του κομμουνιστή.

* Βαν Φλιτ: Αμερικανός στρατηγός, επικεφαλής της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα (από τα τέλη του 1947).

** Μοντγκόμερι Μπέρναρντ Λο: Βρετανός στρατηγός, επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική.

***Θεατρικός συγγραφέας.

**** Άνδρες των ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου).

* Ολόκληρη η μαρτυρία του Λεωνίδα Κύρκου στο βιβλίο του Στέλιου Κούλογλου «Μαρτυρίες για τον εμφύλιο και την ελληνική αριστερά» (εκδόσεις Εστία)