Ο φωτογράφος Siegfried Wittenburg εξόργιζε τους αξιωματούχους στην Ανατολική Γερμανία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, με τις φωτογραφίες που απεικόνιζαν τη μουντάδα της καθημερινής ζωής. Δήλωσε στο Spiegel Online τους λόγους που τον οδήγησαν να τραβήξει τις φωτογραφίες που η τοπική πολιτιστική ένωση αρνήθηκε να εκθέσει εκείνη την εποχή.

«Τράβηξέ το μια φωτογραφία αυτό», μου έλεγε μια φωνή μέσα μου, καθώς κοιτούσα έξω από το παράθυρο του νέου μας διαμερίσματος στο νεόχτιστο οικισμό του Lichtenhagen στο Rostock. «Είναι τόσο τρελό που πρέπει να το καταγράψεις! Τώρα!», πάτησα το κουμπί απελευθέρωσης του κλείστρου.

Λίγο καιρό πριν, στις αρχές του 1981, είχα γίνει μέλος της τοπικής φωτογραφικής λέσχης της κρατικής εταιρίας κατασκευής πλοίων VEB Warnowwerft Warnemünde. Η λέσχη ετοίμαζε μια έκθεση φωτογραφίας σχετικά με την πόλη Rostock και τα άλλα μέλη με ρώτησαν αν είχα υλικό για να συνεισφέρω. Είχα την ιδέα να φωτογραφίσω καθημερινές σκηνές που συναντούσα στη διαδρομή προς τη δουλειά.

Εμφάνισα και τύπωσα τις φωτογραφίες στο μπάνιο μου. Ήμουν ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα και τις έδειξα στην πεθερά μου. «Για όνομα του Θεού», είπε. «Θες να καταστρέψεις τη ζωή σου;» Δεν κατάλαβα τι εννοούσε.

Έτσι, παρέδωσα τις φωτογραφίες και αμέσως έλαβα πρόσκληση για τα εγκαίνια της έκθεσης. Ήμουν άγνωστος ως φωτογράφος και έμεινα έκπληκτος όταν ο επικεφαλής της τοπικής πολιτιστικής ένωσης ήρθε τρέχοντας προς το μέρος μου μόλις έδωσα το όνομά μου. «Κύριε Wittenburg, Κύριε Wittenburg, συζητούσαμε για πολλή ώρα τις φωτογραφίες σας…» Ήμουν έτοιμος να κολακευτώ, όμως συνέχισε λέγοντας: «…σχετικά με το αν μπορούν να δημοσιευτούν ή όχι».

Ο νεόχτιστος στεγαστικός οικισμός Gross Klein στο Rostock χτίστηκε τη δεκαετία του ‘80, σύμφωνα με το τυπικό στην Ανατολική Γερμανία στυλ, των προκατασκευασμένων κατοικιών από μπετόν. Μπορούσε να στεγάσει περίπου 20.000 άτομα. Η πρόοδος στην οικιστική κατασκευή υπολογιζόταν αποκλειστικά βάσει του αριθμού των διαμερισμάτων που χτίζονταν. Ο περιβάλλων χώρος σε αυτές τις νέες κατοικίες θεωρείτο δευτερεύων. Ο Siegfried Wittenburg, φωτογράφος της περιοχής, τράβηξε τη συγκεκριμένη φωτογραφία το 1981 και του απαγόρευσαν να την παρουσιάσει σε έκθεση.

«Κριτική Στάση»

Τότε κατάλαβα. Οι φωτογραφίες μου είχαν διχάσει βαθύτατα τους κομουνιστές συντρόφους, όσον αφορά την οπτική τους για τη σοσιαλιστική πραγματικότητα. Ενώ κάποιοι από τους επισκέπτες της έκθεσης συμφωνούσαν πως τα λασπώδη μονοπάτια ανάμεσα στα τεράστια τσιμεντένια οικοδομικά τετράγωνα, τους θύμιζαν τη δική τους καθημερινή διαδρομή προς τη δουλειά, άλλοι υποπτεύονταν πως οι φωτογραφίες με τις λακκούβες ισοδυναμούσαν με απαράδεκτη κριτική περί έλλειψης δρόμων και πεζοδρομίων.

Θεώρησαν πως οι φωτογραφίες μου δυσφημούσαν τα σοσιαλιστικά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα. Στα χρόνια που ακολούθησαν αντιμετώπισα συχνά τέτοιες αντιδράσεις σε σχέση με τις φωτογραφίες μου.

Το Rostock το 1990. Άνθρωποι που έζησαν σε αυτές τις κατοικίες δήλωσαν πως ήταν σαν να ζούσαν σε μια έρημο από τσιμέντο. Κάθε φορά που έβρεχε το έδαφος μεταξύ των οικοδομικών τετραγώνων μετατρεπόταν σε λάσπη. Οι αρχές του καθεστώτος υποπτεύονταν πως οι φωτογραφίες του Wittenburg ήταν επικριτικές, αλλά δεν μπορούσαν να το επιβεβαιώσουν.

Αργότερα, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, διάβασα σε ένα φάκελο που διατηρούσε η Στάζι για μένα, πως ένα αφεντικό μου στη δουλειά ήταν καχύποπτο με το χόμπι μου. «Ο Wittenburg φαίνεται να δείχνει την επικριτική του στάση με συγκεκριμένες φωτογραφίες (απεικονίσεις άσχημων τοπίων σε νεόχτιστες οικιστικές περιοχές), αλλά δεν μπορεί να βγει κάποιο γενικό συμπέρασμα».

Στάθηκα τυχερός. Ανατρεπτικές προθέσεις συχνά ανιχνεύονταν σε κείμενα, αλλά ήταν πιο δύσκολο να είναι κανείς βέβαιος όταν επρόκειτο για φωτογραφίες.

Μπορείτε να δείτε περισσότερες φωτογραφίες του Siegfried Wittenburg στο Μουσείο Falkensee έξω από το Βερολίνο μέχρι τις 26 Σεπτεμβρίου του 2010. Έπειτα, η έκθεση “Grüsse aus der DDR” θα μεταφερθεί στη Βιβλιοθήκη της Βρέμης (Stadtbibliothek) για τις πρώτες 10 μέρες του Οκτώβρη.

Κάτοικοι του Rostock περνούν απέναντι, βαδίζοντας με δυσκολία πάνω σε ξύλινες σανίδες, προς τα νέα τους σπίτια σε νεόχτιστα οικοδομικά τετράγωνα. Η διαθεσιμότητα στέγασης ήταν περιορισμένη στην Ανατολική Γερμανία. Κόσμος μετακόμιζε στις πολυκατοικίες με το που ολοκληρωνόταν η κατασκευή τους. Λίγη λάσπη δεν τους ενοχλούσε και οι υποτιθέμενες προσωρινές λύσεις, όπως αυτή η ξύλινη σανιδογέφυρα, διατηρούνταν για πολύ καιρό.

Η μετάφραση από τα αγγλικά έγινε από το μέλος του μεταφραστικού project του TVXS, Μιχάλη Ζωντό. Για πληροφορίες συμμετοχής μπορείτε να επικοινωνήσετε στο [email protected]