Ήταν ακόμα… 20ος αιώνας, μέσα της δεκαετίας του 90 όταν ο James Cameron έγραψε σε 114 σελίδες το πρώτο σενάριο της ταινίας Άβαταρ.

Θα έπρεπε να περιμένει άλλα σχεδόν 16 χρόνια για να δει το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα.
Μεσολάβησαν πολλές ανθρωπολογικές μελέτες στους κώδικες των προχριστιανικών κοινωνιών, στις πτυχές του παγανισμού και σε όλες τις κοσμοαντιλήψεις που παραδοσιακά τοποθετούσαν τη Φύση σε Ιερό πλαίσιο, ώστε ο σκηνοθέτης να μπορέσει να «πυκνώσει» στη Φυλή που δημιούργησε όλους τους στοχαστικούς χυμούς της Ανθρώπινης Ύπαρξης όταν ακόμα αυτή ήταν μέρος της Φύσης και όχι κατ’ εξακολούθηση βιαστής της.

Και βέβαια, έπρεπε να υπάρξει η αναγκαία τεχνολογική εξέλιξη της Κινηματογραφίας που θα έκανε το όραμα εφικτό.

Για τις τεχνικές καινοτομίες της ταινίας, για το πώς έγινε εφικτό αυτό το Κινηματογραφικό Θαύμα που χωρίζει πλέον την Τέχνη του σινεμά σε προ και μετά Άβαταρ εποχή, γράφτηκαν πολλά και ενδιαφέροντα.

Συνιστώ, για όσους το επιθυμούν, το σημείωμα του «Cinεπιβάτη» στο εξαιρετικό Κινηματογραφόφιλο ιστολόγιο «Cinεπιβάτες» στη διεύθυνση: https://cinepivates.blogspot.com/

Με ελάχιστες λέξεις η «ιστορία» είναι η εξής:

Οι άνθρωποι της γης, έχουν βρεθεί σε έναν μακρινό πλανήτη στον οποίο υπάρχει ένα εξαιρετικά πολύτιμο ορυκτό.

Κάθε κιλό του, κοστίζει περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια. Πίσω από την τεράστια επιχείρηση εξόρυξης του ορυκτού, τι άλλο; Μια πανίσχυρη πολυεθνική που διαθέτει εκτός των άλλων και μισθοφορικό στρατό. Εμπόδιο στις προθέσεις τους, οι μη γήινοι ιθαγενείς.

Ας δούμε όμως λίγο κάποιες εσωτερικές λεπτομέρειες:

Το όνομα του Πλανήτη, «Πανδώρα». Θυμίζω, πως κατά την Ελληνική Θεογονία όπως μας την κληροδότησε ο Ησίοδος, η Πανδώρα πλάσθηκε από τον Ήφαιστο με χώμα της Γης και «προικοδοτήθηκε» με όλα τα χαρίσματα και τις ικανότητες (όλα τα δώρα, Παν +Δώρα) . Ο μύθος για την παρενόχληση του λεγόμενου κουτιού της Πανδώρας, γνωστός.

Ο Πλανήτης, μια πραγματική δοξολογία στη Φύση. Ένας κόσμος που τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους, που αποτελούν ένα ενιαίο σώμα σκέψης και συναισθήματος. Ένας κόσμος που η λέξη και η έννοια Αρμονία όχι μόνο δεν είναι κουρασμένο κλισέ αλλά, αποτελούν την αυτονόητη πραγματικότητα.

Εικαστικά, ο τρόπος με τον οποίο ο Cameron αποδίδει το μεγαλείο και την ιερότητα της Φύσης είναι πρωτόγνωρος και αριστουργηματικός. Κάποιες φορές, ο προσεκτικός θεατής θα βρει ευθείες αναφορές σε πίνακες του Magritte και του Roger Dean.

Η οργιώδης βλάστηση της Πανδώρας, και αυτή δεν είναι τυχαία.

Παρόλο που στα δικά μας μάτια μοιάζει εξωτική, έχει στηριχθεί σε φυτικά πλάσματα της δικής μας παρά-βιασμένης Πανδώρας, της γης μας.

Παράδειγμα τα εκπληκτικά «ντροπαλά» ελικοειδή φυτά που μόλις τ’ αγγίξεις βυθίζονται στη γη. Helicoradian στην «γλώσσα» των ντόπιων Na’vi, αλλά στον πλανήτη μας είναι γνωστά στους επιστήμονες ως Spirobranchus giganteus και ζουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Αυτά, τα αναφέρω γιατί ίσως έτσι συνειδητοποιούμε τι κόσμο δολοφονούμε καθημερινά εδώ και αιώνες και αυτός αντέχει και θα αντέξει αποβάλλοντάς μας αν χρειαστεί ως παρασιτικές υπάρξεις.

Οι «ιθαγενείς». Αυτοί, οι πάντα ενοχλητικοί ιθαγενείς που εμποδίζουν την «πρόοδο» και επιμένουν να μην αποσύρονται προκειμένου οι «πολιτισμένοι» να κάνουν τη δουλειά τους. Όλοι λοιπόν οι ανά τους αιώνες ενοχλητικοί ιθαγενείς, είναι πάνω τους.

Οι Αζτέκοι που πετσόκοψαν και εξανδραπόδισαν ο Hernan Cortés και οι «ευσεβείς» Ισπανοί του.

Οι Ινδιάνοι, που μακελεύτηκαν και πότισαν τη γη τους με αίμα προκειμένου να την παραδώσουν στον πολιτισμένο (και πάντα ευσεβή) λευκό κατακτητή.

Οι γηγενείς της Αφρικής (και όχι μόνο) που μέχρι τις μέρες μας εξωθούνται συστηματικά στην εξαθλίωση και την εξαφάνιση από την καταλήστευση και την καταστροφή του οικοσυστήματος από την ανεπτυγμένη (και ευσεβέστατη) Δύση.

Ο κατάλογος είναι τεράστιος για να τον περιλάβω εδώ. Ξεκινάει αιώνες πίσω και φτάνει μέχρι το κατεστραμμένο Ιράκ, το Αφγανιστάν.

Φτάνει μέχρι τις πολιτείες και τις γειτονιές μας, εκεί που ποδοπατάμε καθημερινά όσους είναι διαφορετικοί όσους έχουν διαφορετικά αξιακά συστήματα από εκείνα που εμείς θεωρούμε ως «κυρίαρχα».

Οι ιθαγενείς είναι η πρώτη πρόκληση για τα μάτια και το γνωστικό πεδίο του θεατή.

Ο οποίος αν δεν είναι διεστραμμένος θα ταχθεί απόλυτα με το μέρος τους. Θα τους αγαπήσει. Και ας είναι τελείως διαφορετικοί από τον ίδιο. Πανύψηλοι οι Na’vi, με γαλάζια επιδερμίδα, πεταχτά αυτιά, με ουρές και μακριά μαλλιά που καταλήγουν σε απολήξεις που τους συνδέουν με τα δέντρα, με τα φυτά, με τους «δράκοντες» που ιππεύουν.

Η Πανδώρα, είναι ένας κόσμος που όλα, επικοινωνούν με όλα.
Οι νοήμονες κάτοικοι, οι «ιθαγενείς» είναι απλά ένα μέρος του Όλου.
Φαντασθείτε έναν κόσμο σαν μια παρτιτούρα στην οποία όλα τα πλάσματα είναι οι νότες του, οι νότες που ενορχηστρώνουν την συλλογική αρμονία γιατί όλα, σέβονται τα πάντα.

Το Ιερό Δέντρο της Γνώσης είναι εκεί. Η Κατοικία των ψυχών, είναι εκεί. Η Ιεραρχία μέσα από έναν έξοχο συγκερασμό φυσικών και πνευματικών διεργασιών είναι εκεί. Απουσιάζει η ενοχή, απουσιάζει ο σατανάς, απουσιάζει το «κακό» και η ψευδεπίγραφη ηθικοπλαστική. Αυτά, έρχονται με τους ανθρώπους της γης.

Όπως ακριβώς κατέφθασαν και με τις ιεραποστολές που λοβοτόμησαν εκατοντάδες φυλές και τις έφεραν στον «σωστό δρόμο» αρπάζοντας βέβαια την ίδια στιγμή φυτείες, εύφορα εδάφη, μεταλλεία και ορυχεία.

Στο Άβαταρ, όταν πια αρχίζει η φριχτή επίθεση των ανθρώπων στο Ιερό Δέντρο, έχεις ταυτιστεί τόσο έντονα με τους Ιθαγενείς και τη σχέση τους με τον κόσμο τους που δύσκολα συγκρατείς τα δάκρυά σου στη θέα του δάσους που καίγεται. Και μετά, αναρωτιέσαι αν όταν η φυλή των οικοπεδοφάγων έκαιγε τα δικά σου δάση…έκλαψες από την οργή; Ή απλά κούνησες το κεφάλι;

Οι αναφορές που κάνει ο James Cameron τόσο στην επικαιρότητα όσο και στον ίδιο τον κινηματογράφο είναι πολλές.

Εξαιρετικά φτιαγμένος ο χαρακτήρας του πολεμοχαρούς συνταγματάρχη Quaritch που τόσο ερμηνευτικά όσο και ονομαστικά παραπέμπει ευθέως στον αλησμόνητο Walter E. Kurtz που έχτισε στα 1978-79 o Brando στο «Αποκάλυψη Τώρα».

Όπως ο χαρακτήρας της Sigourney Weaver που στο Avatar ως Dr. Grace Augustine, κουβαλάει τη μνήμη της Dr. Ripley από το θρυλικό Alien του Ridley Scot. (1979).

Αν δει κάποιος την ταινία επιφανειακά θα μείνει στην ανάγνωση Καλοί –Κακοί : 1-0. Και με κλασικό “happy end”, που ορισμένοι κλασικοί νεοέλληνες αποκαλούν επιπόλαια «αμερικανιά».

Ναι, στην σύγκρουση στο τέλος κερδίζουν οι «Καλοί». Θα έπρεπε άραγε σε μια ταινία , σε μια μυθοπλασία να επιβραβεύεται πάντα η καταστροφή και το θανατικό; Μέχρι όμως τη νίκη, έχει υπάρξει μεγάλη οδύνη. Όταν ο «κακός» λέει στον «καλό» (που έχει προδώσει το είδος του για να διασώσει την Πανδώρα) «πρέπει πρώτα να με σκοτώσεις» ο άλλος του απαντάει «ευχαριστώ». Και τον σκοτώνει.

Κάθαρση.

Η ταινία είναι μία αριστουργηματική παραμυθία, μια επική αλληγορία για το πώς χτίσαμε τον σύγχρονο πολιτισμό μας, ένας παγανιστικός ύμνος στη Μάνα Φύση, μια ευλαβική δημιουργία για την Αλήθεια. Πάρτε τα παιδιά σας και δείτε την.
Και αφήστε καλύτερα, εκείνα να σας εξηγήσουν τι θέλει να πει…