Πενήντα κεράκια σβήνει σήμερα ο Αστερίξ και φυσικά όλο το γαλατικό χωριό γιορτάζει μαζί του. Όπως και οι εκατομμύρια φίλοι του Αστερίξ ανά τον κόσμο, που θα το γλεντήσουν αγκαλιά με το νέο επετειακό τεύχος. «Τα γενέθλια του Αστερίξ και του Οβελίξ, το Χρυσό Βιβλίο» κυκλοφόρησε από τις 22 Οκτωβρίου και στην Ελλάδα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

«Το 50 π.Χ. ολόκληρη η Γαλατία βρίσκεται υπό ρωμαϊκή κατοχή. Όλη; Όχι όλη! Ένα μικρό χωριό αντιστέκεται και θα αντιστέκεται για πάντα στους εισβολείς». Χάρις το μαγικό ζωμό που παρασκευάζει ο δρυΐδης Πανοραμίξ, οι Γαλάτες του μικρού χωριού αποκτούν υπερφυσική δύναμη και κάνουν καψόνια στον Καίσαρα, γελοιοποιώντας και τουλουμιάζοντας τις λεγεώνες του.

Οι Γαλάτες δε φοβούνται παρά μόνο ένα πράγμα… μήπως τους πέσει ο ουρανός στο κεφάλι… επειδή όμως αυτό δεν συμβαίνει, η τελευταία σελίδα κάθε τεύχους βρίσκει σύσσωμο το χωριό να γιορτάζει την ήττα του Ιούλιου Καίσαρα κάτω από τον έναστρο ουρανό παρέα με πολλά, πολλά, σουβλιστά αγριογούρουνα κι ένα φιμωμένο βάρδο.

Ο μικρόσωμος, παμπόνηρος, απροσδιορίστου ηλικίας και ορκισμένος εργένης Αστερίξ – δηλαδή αστερίσκος – γεννήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1959 από τον σεναριογράφο Ρενέ Γκοσινί και του σκιτσογράφου Αλμπέρ Ουντερζό. Πρόκειται για το πιο επιτυχημένο γαλλικό κόμικ όλων των εποχών. Έχοντας πουλήσει περισσότερα από 325 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο και μεταφραστεί σε 110 γλώσσες.

Ο Αστερίξ έχει μεταφερθεί τρεις φορές στον κινηματογράφο («Αστερίξ εναντίον Καίσαρα», «Ο Αστερίξ και η Κλεοπάτρα», «Ο Αστερίξ και οι Ολυμπιακοί Αγώνες»), έχει γίνει βιντεογκέιμ και έχει το δικό του θεματικό πάρκο 30 χλμ. έξω από το Παρίσι, προσελκύοντας περίπου 10 εκ. επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Ακόμη και το δικό του… δορυφόρο. Ο πρώτος γαλλικός δορυφόρος που τέθηκε ποτέ σε τροχιά ονομάστηκε Asterix 1. Πέρα απ’ όλα αυτά όμως, αποτελεί πολύ περισσότερο από ένα απλό κόμικ. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι, της ιστορίας, του πολιτισμού και της πολιτικής της Γαλλίας.

Ένας Γαλάτης γενιέται..

Ο Ρενέ Γκοσινί, δημιουργός και του υπέροχου «Μικρού Νικόλα», αναλαμβάνει μαζί με τον Ουντερζό το 1959 την έκδοση του νεανικού γαλλικού περιοδικού «Πιλότ», με φιλοδοξία να αποτελέσει το αντίπαλο δέος του βελγικού «Τεντέν». Ο Αστερίξ κάνει την εμφάνισή του στο πρώτο τεύχος. Παρ’ ότι το «Πιλότ» δεν έκανε ποτέ επιτυχία, σύντομα είχε οικονομικά προβλήματα και εξαγοράστηκε από τον εκδοτικό οίκο «Νταργκό», η επιτυχία του Αστερίξ είναι αδιαμφισβήτητη. Το πρώτο άλμπουμ με τίτλο «Αστερίξ ο Γαλάτης» κυκλοφόρησε το 1961 και έκτοτε έχουν κυκλοφορήσει άλλα 34 άλμπουμ.

Στην Ελλάδα δε, πρωτοκυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας το 60 από τις εκδόσεις Σπανός. Κι ενώ το γαλατικό χωριό δεν κατακτήθηκε, ο Αστερίξ κατέκτησε την Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν παρά να ταυτιστούν με το γαλατικό χωριό που είναι περικυκλωμένο από χίλιες δυο μεριές, θυμίζοντας τη μικρή Ελλάδα με τη σημαντική γεωστρατηγική θέση που μέχρι στιγμής καταφέρνει να επιβιώνει. Καβγατζήδες, φασαριόζοι κι εμείς οι Έλληνες βρίσκουμε πολλά κοινά με τους συντρόφους του Αστερίξ. Μόνο ο μαγικός ζωμός, παραμένει ευσεβής πόθος. Συγκριτικά πάντως, με τον πληθυσμό της, η Ελλάδα αποτελεί την τέταρτη σε πωλήσεις «Αστερίξ» χώρα.

Το1960, η Γαλλία έχει να αντιμετωπίσει δυσχερείς συνθήκες σε διεθνές επίπεδο. Ο πόλεμος της Αλγερίας πλησιάζει στο τέλος του ενώ η χώρα δεν έχει ξεπεράσει εντελώς τα αρνητικά κατάλοιπα του αποικιακού πολέμου της Ινδοκίνας. Ο Αστερίξ παρουσιάζει την εικόνα μίας Γαλλίας, αυτής του στρατηγού Ντε Γκωλ, ενός έθνους ανυπότακτου αλλά περικυκλωμένου από ισχυρούς εχθρούς, ακριβώς όπως και το γαλατικό χωριό που είναι κυκλωμένο από τα τέσσερα θρυλικά ρωμαϊκά οχυρά, το Μπαμπαορούμ, το Ακουαριούμ, το Λαμβανούμ και το Πετιμπονούμ. Με τους Ρωμαίους στο ρόλο των ΗΠΑ.

«Εκείνη την εποχή τα μόνα κόμικς που διαβάζαμε ήταν Αμερικάνικα. Θέλαμε να κάνουμε κάτι για τους μικρούς Γάλλους. Η πρώτη ιδέα ήταν να αντιστέκονται στους Αμερικανούς. Μας φάνηκε όμως τετριμμένο» δήλωσε ο Ουντερζό στη συνέντευξη τύπου για το επετειακό τεύχος.

Δεν είναι δε καθόλου τυχαίο, πως παρ’ ότι ο Αστερίξ με μόνιμη παρέα τον Οβελίξ και τον Ιντεφίξ, έχει γυρίσει τη Γαλλία, τον κόσμο, ακόμη και… τις εποχές, οι δημιουργοί του κόμικ έχουν αποφύγει κάθε αναφορά σε χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Αφρικής ή της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπου η Γαλλία άσκησε την επεκτατική της πολιτική.

Τα ταξίδια του Αστερίξ πάντως ήταν αυτά που τελικά… τον «αυτονόμησαν». Ο Γκοσινί χρησιμοποιούσε, με πολύ χιούμορ πάντα μα το έκανε, στερεότυπα για τις διαφορετικές εθνικές ομάδές. Οι Βρετανοί παρουσιάζονται να χάνουν από τις ρωμαϊκές λεγεώνες επειδή αρνούνταν πεισματικά να πολεμήσουν Σαββατοκύριακο, οι Ελβετοί είναι πάντα ουδέτεροι, ενώ οι Έλληνες ξεχωρίζουν γιατί έχουν πάντα έναν ξάδερφο να τους κάνει τη δουλειά. Η χρήση αυτών των στερεότυπων, έσπρωξαν μερίδα συνεργατών του περιοδικού να αποχωρήσει αμέσως μετά το Μάη του 1968. Μεγάλη ήταν και η διαφωνία που προέκυψε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, όταν ο Γκοσινί αποφάσισε την έκδοση του άλμπουμ, «Ο Αστερίξ στους Ολυμπιακούς Αγώνες». Οι συνεργάτες του στο Πιλότ αντέδρασαν έντονα καθώς ήθελαν το περιοδικό να έχει επικριτική στάση απέναντί στο καθεστώς των συνταγματαρχών κάτω από το οποίο βρισκόταν τότε η Ελλάδα.

Ένας φίλος πεθαίνει…

Το 1977 ο Αστερίξ… συννεφιάζει. Ο Γκοσινί πεθαίνει από καρδιακή προσβολή. Ο Ουντερζό θα χρειαστεί χρόνο για να το ξεπεράσει. Το τελευταίο Άλμπουμ που ξεκίνησαν μαζί, «ο Αστερίξ και οι Βέλγοι», ο Γκοσινί δεν πρόλαβε να το τελειώσει. Από εκείνο το σημείο και πέρα, η ιστορία εξελίσσεται σε κλίμα βροχερό και σκοτεινό.

Παρά το χαμό του συνεργάτη, συντρόφου και φίλου, δύο χρόνια μετά ο Ουντερζό ιδρύει τον εκδοτικό οίκο Albert Rene, από τα μικρά ονόματα του ίδιου και του Γκοσινί. Ο Ουντερζό υπέγραψε το σενάριο και την εικονογράφηση των οκτώ άλμπουμ που κυκλοφόρησαν μετά το θάνατο του Γκοσινί, αν και τιμής ένεκεν αναγράφονται στα άλμπουμ και τα δύο ονόματα.

Στα τέλη του 2008, ο Γάλλος δημιουργός πούλησε το 60% των μετοχών της εταιρείας στον όμιλο Hachette. Όταν το πληροφορήθηκε η κόρη του, Συλβί, δήλωσε «νιώθω πως οι πύλες του γαλατικού χωριού άνοιξαν διάπλατα στους Ρωμαίους». Δικαστική διαμάχη χωρίζει πλέον τον 81χρονο, Αλμπέρ Ουντερζό, με την κόρη του Σιλβί και τον σύζυγό της, Μπερνάρ ντε Σουαζί. Σύμφωνα με τον τελευταίο, ο Ουντερζό έχει βρεθεί κάτω από την επιρροή «διαβολικών συμβούλων», που ώθησαν τον δημιουργό στην πώληση του εκδοτικού οίκου. Άλλο σημείο τριβής, η άδεια που φέρεται να έδωσε ο Ουντερζό στην Hachette να συνεχίσει τη σειρά Αστερίξ και μετά τον θάνατό του. Η αντίδραση του Ουντερζό υπήρξε άμεση και δημόσια. «Η κόρη μου μιλά απαξιωτικά για μένα, χωρίς ίχνος σεβασμού, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η γεροντική άνοια, από την οποία υποτίθεται ότι πάσχω, μου στερεί την ικανότητα λήψης σωστών αποφάσεων», είχε πει ο σχεδιαστής σε πρόσφατη συνέντευξή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αν Γκοσινί, κόρη του σεναριογράφου, συμφώνησε με την εξαγορά και τον στηρίζει δημόσια στην δικαστική του διένεξη με την κόρη του.

Υποδεχτείτε τους Γαλάτες…

Και ο ίδιος ο κεντρικό ήρωας δεν γεννήθηκε χωρίς διαφωνίες. Ο Ουντερζό ήθελε αρχικά να σχεδιάσει τον Αστερίξ σαν ένα τυπικό σούπερ ήρωα, μεγαλόσωμο και δυνατό. Ο Γκοσινί διαφώνησε. Ήθελε κάποιον που η εμφάνισή του να παραπέμπει σε αντι – ήρωα. Τον ήθελε έξυπνο και πονηρό. Προφανώς η δική του γνώμη ήταν αυτή που πέρασε κι έτσι ο πρωταγωνιστής της σειράς ήταν ο μόνος Γαλάτης που μπορούσε να τη σκαπουλάρει ακόμη και χωρίς το μαγικό ζωμό, εξαιτίας της οξυδέρκειάς του.

Σε δεύτερο ρόλο ο Οβελίξ, με βασικό ταλέντο να «ρίχνει μπούφλες» – όπως ο ίδιος αναφέρει – στους Ρωμαίους και να παραπέμπει ψητά αγριογούρουνα στην τεράστια κοιλιά του. Δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνος. Είναι όμως πιστός φίλος και ανίκητος καθώς είχε πέσει μέσα στη χύτρα με το μαγικό ζωμό όταν ήταν μικρός. Ο αφελής και ο δυνατός, δίπλα στον κοντό και έξυπνο. Αν και το ζευγάρι δεν ακούγεται καθόλου πρωτότυπο, έχοντας επαναληφθεί ξανά και ξανά σε κόμιξ και κινηματογράφο, είναι σίγουρα ένα από τα πιο επιτυχημένα. Το «είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι», είναι η διασημότερη φράση του κόμικ, ίσως και η διασημότερη φράση κόμικ γενικά. Ανήκει στον εραστή του ψητού αγριογούρουνου, Οβελίξ. Την αναφώνησε για να σχολιάσει τα πολυώροφα διαμερίσματα των αντιπάλων του, μη μπορώντας να καταλάβει πώς είναι δυνατόν το ταβάνι του ενός να είναι το πάτωμα του άλλου. Παραπέμπει πάντως στην αντίστοιχη ρήση του Καίσαρα για τους Γαλάτες.

Το μικροσκοπικό σκυλάκι του θεόρατου Οβελίξ λέγεται Ιντεφίξ και το όνομά του στα γαλλικά σημαίνει «έμμονη ιδέα», όνομα που του ταιριάζει αφού δεν υπάρχει αναγνώστης που να μην ψάχνει τις γωνίες των καρέ προκειμένου να βρει το κουτάβι σε απίθανες φάσεις. Ο Γκοσινί δεν συμφωνούσε με τη δημιουργία του αλλά ο Ουντερζό άρχισε να τον ζωγραφίζει σε διάφορες φάσεις μέχρι που στο τέλος ο Γκοσινί τον δέχτηκε ως έμμονη ιδέα του συνεργάτη του. Ο ίδιος ο Ιντεφίξ, έχει έμμονη ιδέα με τα δέντρα.

Οι υπόλοιποι ήρωες είναι εξίσου απίθανοι. Ο Πανοραμίξ ο δρυϊδης, όνομα και πράγμα πανοραμικός, γνωρίζει τα πάντα και δίνει τις λύσεις. Ο Μαζεστίξ, ο αρχηγός, σεβαστός στους πολεμιστές του μα όχι και στη γυναίκα του. Ο Κακοφωνίξ ο βάρδος με το αμφισβητούμενο ταλέντο και τέλος ο Αλφαβιτίξ και ο Αυτοματίξ με τους ομηρικούς καβγάδες που ξεκινούν πάντα στο χωριό όταν μνημονεύεται η φρεσκάδα των ψαριών του πρώτου. Και βέβαια ο μεγάλος αντίπαλος. Ο Καίσαρας που θαυμάζει τη μύτη της Κλεοπάτρας, μιλάει για τον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο και … «λαμβάνει τον κύβο» σε κάθε τεύχος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ονόματα των χαρακτήρων του κόμικ Αστερίξ προέρχονται από γαλλικά λογοπαίγνια που εμπνεύσθηκε ο Ρενέ Γκοσινί. Η κατάληξη «ιξ» είναι αναφορά στο ιστορικό πρόσωπο του Γαλάτη αρχηγού Βερσιζεντορίξ, που έχασε από τις ρωμαϊκές λεγεώνες και παρέδωσε τα όπλα του στον Καίσαρα.

Γιορτή για Γαλλία αλλά και Ελλάδα…

Η επέτειος των 50 χρόνων του Αστερίξ, εκτός από εκθέσεις, φεστιβάλ, συναυλίες, στο κέντρο του Παρισιού, κινητοποίησε και την πιο εκλεκτή ομάδα πιλότων της γαλλικής αεροπορίας, τους Patrouille de France, οι οποίοι πέταξαν πάνω από το κέντρο του Παρισιού, σχηματίζοντας με τα ίχνη καπνού, τον Αστερίξ.

Οι εκδηλώσεις δεν έλειψαν από την Ελλάδα. Ο Αστερίξ γιορτάζει τα γενέθλιά του με μια σειρά εκδηλώσεων στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Οι εκδηλώσεις θα διαρκέσουν έως και τις 5 Νοεμβρίου. Στο μπιστρό του Ινστιτούτου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μια εικαστική διαδρομή του πολυαγαπημένου ήρωα στην Ελλάδα, εξώφυλλα, βινιέτες και ήρωες που συμπρωταγωνίστησαν με τον μικρόσωμο Γαλάτη, βιβλία με τον ήρωά και τη σχέση του με τη χώρα μας, αλλά και άλλες εκπλήξεις.

Αγγελική Δημοπούλου