Πώς κάτι που δείχνει τόσο μακριά μπορεί να είναι τελικά τόσο κοντά μας και τι συναισθήματα και αντιδράσεις γεννά αυτό; Πιο επίκαιρο δεν θα μπορούσε να είναι το ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου, «Welcome to Europe», που ασχολείται με το μεταναστευτικό ζήτημα. Η ταινία κάνει πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, 11-20 Μαρτίου 2011, και με αυτή την αφορμή αναδημοσιεύουμε το σχετικό άρθρο από το ελculture.

Ads

Σε μια εποχή τόσο έντονα φορτισμένη με το ζήτημα του μεταναστευτικού (Υπατία, συζήτηση για τείχος στα σύνορα, ευρωπαϊκές υποχρεώσεις κλπ), κάνει πρεμιέρα το ντοκιμαντέρ σου με θέμα την είσοδο των μεταναστών στην Ελλάδα. Τι πιστεύεις ότι θα προκαλέσει;

Ελπίζω να προβληματίσει το “resolution”, δηλαδή η κεντρική ιδέα του φιλμ: ότι οι μετανάστες δεν είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού.

Η ταινία συνδυάζει με πάρα πολύ εύστοχο τρόπο τη δημοσιογραφική ευφυΐα & έρευνα και το σκηνοθετικό εύρημα που εκπλήσσει και ίσως συγκινεί τον θεατή. Το είχες προσχεδιάσει ή σου βγήκε σαν ιδέα στην πορεία; Ποιός ήταν ο στόχος σου, η κύρια ιδέα της δουλειάς σου;

Ads

Είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να πετάμε τίποτα. Είναι μέρος της ιδεολογίας μου, για την κοινωνία, τη ζωή και το περιβάλλον. Άλλωστε μια βασική αιτία για τη σημερινή κατάντια μας ως χώρα, είναι η νεοπλουτίστικη σπατάλη της τελευταίας 20ετίας. Συχνά λοιπόν γυρίζω στο τραβηγμένο υλικό που έχω και το ανακυκλώνω. Ένα παρόμοιο αχρησιμοποίητο υλικό για τους μετανάστες ήταν η μαγιά του ντοκιμαντέρ, αυτό που μου έδωσε την ιδέα. Με την ίδια λογική έκανα και τα επόμενα γυρίσματα.

Όταν ξεκίνησα να βλέπω το ντοκιμαντέρ, θυμήθηκα μια παλιότερη εκπομπή σου για το “μπαρουτοκαπνισμένο Αφγανιστάν” που σχολίαζε τα ψεύτικα ρεπορτάζ. Εμπεριέχεται και ένα τέτοιο σχόλιο κάπου στο βάθος της ταινίας, για τη δύναμη της εικόνας, αρνητική και θετικής;

Φυσικά υπάρχει και ένα τέτοιο σχόλιο. Η κινηματογραφική εικόνα συχνά δεν λέει την αλήθεια. Οι φαντασιακές εικόνες που πλάθουμε για μια άλλη χώρα δεν ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα. Όπως έλεγαν παλιότερα, τα φαινόμενα απατούν.

Προ δεκαετίας περίπου πρόβαλες σε διάφορα μέρη – και σε σχολεία – το ντοκιμαντέρ για τους Βρωμοέλληνες. Θα το έκανες και τώρα; Έχουν αλλάξει από τότε τα πράγματα με την ξενοφοβία στην Ελλάδα;

Βασικά έχουν αλλάξει οι αποδιοπομπαίοι τράγοι. Στους Βρωμοέλληνες του 1999 ήταν οι Αλβανοί. Τώρα είναι Αφγανοί, Πακιστανοί κλπ.

Οι “Βρωμοέλληνες” έχουν κάνει μια μεγάλη πορεία, που συνεχίζεται ακόμη, για την οποία είμαι υπερήφανος. Καθηγητές σε τάξεις στις οποίες οι μαθητές είχαν αρνητική στάση απέναντι σε μετανάστες, μου είπαν ότι το κλίμα αντιστράφηκε μετά την προβολή του φιλμ. Τις προάλλες μου έστειλαν από ένα σχολείο τις εκθέσεις που έγραψαν μαθητές αφού το παρακολούθησαν. Ήταν πολύ συγκινητικές, δηλαδή αληθινές. Ελπίζω το Welcome to Europe να κάνει την ίδια πορεία.

Έχεις αναγγείλει ότι θα ετοιμάσεις εκπομπή για τον Άγιο Παντελεήμονα, ένα no mans land προς εκμετάλλευση από όλες τις παρατάξεις και ομάδες. Έχεις ξεκινήσει την έρευνα;

Έχω ξεκινήσει, αλλά ψάχνομαι ακόμη για την οπτική γωνία. Δεν θέλω να καταφύγω στα συνηθισμένα κλισέ γιατί στον Άγιο Παντελεήμονα- και όχι μόνο σε αυτόν- υπάρχει πραγματικό πρόβλημα.

Όπως και στην ταινία σου, νομίζω, οι Έλληνες ανακαλύπτουμε μόλις πρόσφατα ότι οι μετανάστες είναι τόσο μακριά αλλά και τόσο κοντά μας. Τις προάλλες στο τρόλεϊ, οι ηλικιωμένοι σχολίαζαν αφρικανές συνεπιβάτισσες ότι κουβαλούν φυματίωση και δίπλα μου καθόταν ένας σουδανός φοιτητής που μελετούσε ελληνικά. Τι πήγε στραβά σ’ αυτή τη συνύπαρξη;

Ό,τι πάει στραβά στην συνύπαρξη με τον ξένο, σε όλα τα μέρη του κόσμου. Δεν είναι ελληνικό το φαινόμενο. Εδώ βλέπεις Αλβανούς μετανάστες στον Άγιο Παντελεήμονα, που τώρα πλέον έχουν ενσωματωθεί κοινωνικά, να κυνηγάνε νεοφερμένους “λαθρομετανάστες” παρέα με τη Χρυσή Αυγή. Καμιά φορά έχω την εντύπωση ότι είναι σισύφειο το έργο όσων από μας θέλουν να περάσουν την ιδέα ότι είμαστε όλοι ίσοι. Αλλά έρχεται μετά μια έκθεση μαθητών από ένα ελληνικό σχολείο, το χαμόγελο ενός παιδιού ή το βλέμμα ενός μετανάστη, που σε παρακινεί να μη το βάλεις κάτω.

Οικονομική κρίση στην Ελλάδα: Επενδύθηκαν πολλά στις ενοχές που πρέπει όλοι να νιώθουμε για την κατάρρευση του (ανύπαρκτου;) συστήματος. Περί τίνος πρόκειται, τελικά;

Για το σκάσιμο μιας φούσκας, νόστιμης και ροζ όπως οι τσιχλόφουσκες. Και τόσο μεγάλης που μας έκρυβε τη θέα της πραγματικότητας. Αλλά δεν βλέπω γιατί θα πρέπει να έχουμε ενοχές γι’ αυτό. Οι τσιχλόφουσκες αρέσουν στα παιδιά. Και οι έλληνες δεν έχουν ακόμη γίνει ώριμοι πολίτες. Αυτό όμως είναι ιστορικό πρόβλημα, έχει να κάνει με την πορεία ανάπτυξης της χώρας -και όχι προσωπικό.

Το tvxs μέσα σε μια διετία έγινε από τα πιο αγαπημένα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης στη χώρα. Ποιό θεωρείς ότι είναι το μέλλον της διαδικτυακής ενημέρωσης; Τα υπέρ και τα κατά της;

Η διαδικτυακή ενημέρωση έχει το μέλλον μπροστά της. Είναι ζωντανή, διαδραστική και μπορεί, χωρίς να χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια και επενδύσεις, να επιβιώσει και να ανθίσει, παραμένοντας ανεξάρτητη από τις οικονομικές και πολιτικές εξουσίες. Αυτή είναι η περίπτωση του Tvxs και εδώ έγκειται η επιτυχία του. Το αρνητικό είναι ότι ορισμένα ενημερωτικά sites και blogs αναπαράγουν τις χειρότερες πλευρές των συμβατικών μέσων ενημέρωσης που τα οδήγησαν, ειδικά στην Ελλάδα, στη ελεύθερη πτώση που παρατηρούμε σήμερα. Αλλά τελικώς, νικητής θα βγει αυτός που θα παραμείνει πιστός στις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και θα κερδίσει τις μάχες της τιμιότητας, της αξιοπιστίας και της ανεξαρτησίας.

Εσύ και άλλοι συμμετέχοντες στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είχατε παλιότερα αποκλειστεί, είχατε μάλιστα οργανώσει τότε ένα αντιφεστιβάλ. Θεωρείς ότι παρ’ όλη τη μαυρίλα, κάτι έχει ίσως αλλάξει ως προς τη δυνατότητα έκφρασης και συμμετοχής;

Ο αναίτιος αποκλεισμός μου για ένα θέμα αισθητικής (είναι ντοκιμαντέρ τα φιλμ με δραματοποιημένες σκηνές;) ήταν νομίζω μια άτυχη στιγμή που θέλω να ξεχάσω. Άλλωστε το ντοκιμαντέρ που αποκλείστηκε τότε (Confessions of an economic hit man) κέρδισε διεθνή βραβεία, προβλήθηκε σε δεκάδες Φεστιβάλ, τηλεοπτικά δίκτυα και κινηματογράφους. Στέκομαι στα δημιουργικά χρόνια από το 1999 όταν παρουσίασα το πρώτο φιλμ μου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (Βρωμοέλληνες) μέχρι το 2011 και το Welcome to Europe.

Κείμενο: Άννα Ρούτση
Φωτο: Δημήτρης Βλάικος