Άρθρο του Περικλή Κοροβέση, 12/02/2010

Με αφορμή την τελευταία ταινία του Κλιντ Ιστγουντ «Ανίκητος», που αναφέρεται σε ένα επεισόδιο της ζωής τού Νέλσον Μαντέλα, ο πολυεκατομμυριούχος και εμπορικότατος σκηνοθέτης έγινε και πάλι, όπως γίνεται κάθε φορά που προβάλλεται μια ταινία του, επίκεντρο συζητήσεων.

Και η συνήθης απορία είναι: Πώς αυτός ο εγκάρδιος φίλος του Ρόναλντ Ρίγκαν, που έχει χαρακτηριστεί φασίστας και ρατσιστής, ο άνθρωπος που είναι υπέρ της θανατικής ποινής, υποστηρικτής της ένοπλης αυτοδικίας, ο υπέρμαχος του Πολέμου στο Βιετνάμ (αρνήθηκε να πάρει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του Κόπολα «Αποκάλυψη τώρα»), ο δήμαρχος της πόλης Κάρμελ της Καλιφόρνιας, που περιφρόνησε κάθε περιβαλλοντικό νόμο για να κάνει μια πόλη παράδεισο για τους πλουσίους και κόλαση για τους φτωχούς, αυτός λοιπόν ο άνθρωπος με τέτοιες ακροδεξιές απόψεις, πώς μπόρεσε να κάνει τόσο προοδευτικές ταινίες;

Εχουν τεράστια εμπορική επιτυχία σε όλον τον κόσμο και έχει αποκτήσει φανατικούς φίλους, ανάμεσά τους και πολλούς αριστερούς, που βλέπουν στις ταινίες του ό,τι πιο προοδευτικό υπάρχει.

Σε επίπεδο κριτικής υπάρχουν αυτοί που τον θεωρούν έναν κλασικό δημιουργό του αμερικανικού κινηματογράφου, συνεχιστή του Ντέιβιντ Γκρίφιθ, του Τζον Φορντ, ακόμα και του Ορσον Γουέλς και του Τζον Χιούστον. Αλλοι θεωρούν τα έργα του ως την αποθέωση των Β’ Movies, κρατώντας μια συνέχεια από τα πρώτα βήματα της καριέρας του. Κατά την άποψή μου δεν έχει τίποτα το κοινό με τους κλασικούς δημιουργούς του Χόλιγουντ. Αυτοί επέφεραν επανάσταση στην ιστορία του κινηματογράφου. Ο Ιστγουντ δημιούργησε ένα άψογο, εμπορικό προϊόν, αποφεύγοντας τα προβλήματα βάθους της κοινωνίας (ο ίδιος δεν πήρε ποτέ θέση για προβλήματα της εποχής μας). Οντως οι ταινίες του ή καλύτερα η βιομηχανία των ταινιών του (πάνω από τριάντα περίπου, μία κάθε χρόνο) είναι καλογυρισμένες, με σωστό ρυθμό και πάντα με καλούς ηθοποιούς. Εγώ τις παρακολουθώ με ενδιαφέρον, ιδίως σε καλοκαιρινούς κινηματογράφους, αλλά φεύγω πάντα ενοχλημένος. Με ενοχλεί η έξυπνη ακροδεξιά προπαγάνδα του, που ουδέποτε παρουσιάζεται με το όνομά της. Και αν πολλοί αριστεροί θεωρούν ότι ο Ιστγουντ άλλαξε είναι γιατί δεν έχουν καταλάβει πως οι ίδιοι πια είναι δεξιοί, άσχετα αν ψηφίζουν κάποιο αριστερό κόμμα. Ακόμα μπορεί να είναι μέλη και στελέχη κάποιου κόμματος της Αριστεράς (αυτή η αναντιστοιχία συνήθως διορθώνεται με μια μεταγραφή προς τα δεξιά). Για τον Ιστγουντ δεν υπάρχει κοινωνία, αλλά άτομα. Δεν υπάρχουν θεσμοί αλλά ατομικές πρωτοβουλίες. Το κράτος από τον τελευταίο του κλητήρα έως τον πρόεδρο των ΗΠΑ είναι ένας διεφθαρμένος απέραντος γραφειοκρατικός μηχανισμός. Και αυτός δεν αντιμετωπίζεται ούτε με κινήματα ούτε με κόμματα ούτε με θεσμούς. Για τον Ιστγουντ δεν υπάρχουν κοινότητες. Στο Gran Torino δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει ποια ήταν η φυλή Hmong (παρά το γεγονός, πως βασικός ήρωας της ταινίας του ήταν ένας νεαρός Hmong). Ολοι οι ήρωες του Ιστγουντ, έστω και περιθωριακοί αντιήρωες, λειτουργούν πάντα εκτός θεσμών, αναπτύσσουν πάντα τη δικιά τους στρατηγική και στο τέλος θριαμβεύουν.

Και όλα αυτά πάντα μέσα στο αμερικανικό όνειρο, που το πραγματοποιεί η νεαρή πυγμάχος στο Million Dollar Baby.

Ονεαρός Hmong όχι μονάχα γίνεται Αμερικανός βάσει της αρχής «Αμερικανός γίνεσαι, δεν γεννιέσαι», αλλά επί πλέον από την Gran Torino που κληρονομεί από τον προστάτη του, βετεράνο του πολέμου της Κορέας, παίρνει και τα παράσημά του. Η ιδεολογία που προπαγανδίζει ο Ιστγουντ είναι ένας άκρατος ατομικισμός και ένας έντονος εθνικισμός. Σε αυτή την ευλογημένη χώρα, τις ΗΠΑ, όλοι οι ικανοί έχουν τη δυνατότητα να πλουτίσουν και με την ατομική πρωτοβουλία όλα τα στραβά μπορεί να ισιώσουν. Σε πλήρη αντίθεση με τις βασικές αρχές της κοινωνιολογίας που υποστηρίζει πως το άτομο είναι ανίσχυρο απέναντι στο κράτος και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να υποταγεί στην εξουσία και να γίνει υπήκοος. Οχι πολίτης. Ο πολίτης θεωρητικά τουλάχιστον, όσο και να δρα προσωπικά, βρίσκεται πάντα σε μια κοινότητα. Την πολιτεία.