26 Απριλίου 1986: Τα σχεδιαστικά σφάλματα, σε συνδυασμό με τα ανθρώπινα λάθη, έχουν ως αποτέλεσμα οι σοβιετικοί μηχανικοί να χάσουν τον έλεγχο ενός αντιδραστήρα στις εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας του Τσέρνομπιλ. Μέρος των εγκαταστάσεων λιώνει, πολλοί πεθαίνουν και πολλοί περισσότεροι υποφέρουν. 

Όταν κάποιος ακούει «πυρηνική καταστροφή» το μυαλό του δεν πάει στο Three Mile Island, oύτε Windscale, ούτε ακόμα και στη Χιροσίμα. Συνήθως, η «πυρηνική καταστροφή» φέρνει στο μυαλό το Τσέρνομπιλ.

Τραγική ειρωνεία: η καταστροφή που έχει γίνει συνώνυμη με τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας προκλήθηκε εν μέρει από μια δοκιμή ασφάλειας. Το σύστημα ρύθμισης της ισχύος και το σύστημα ασφάλειας έκτακτης ανάγκης του 4ου αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ στην Ουκρανία (τότε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης) διακόπηκαν για τη δοκιμή στις 25 Απριλίου. Οι περισσότερες από τις ράβδους ελέγχου (τα συστατικά μέρη των αντιδραστήρων που σταματούν την πυρηνική διάσπαση από το να ξεφύγει εκτός ελέγχου) αποσύρθηκαν από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, ενώ οι μηχανικοί επέτρεψαν να λειτουργήσει μόλις στο 7 % της ισχύος του.

Στις 1:23 π.μ. στις 26 Απριλίου, στον τέταρτο αντιδραστήρα σημειώθηκε μια τεράστια έκκληση ενέργειας, ή μια ξαφνική άνοδο στο επίπεδο ισχύος. Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε μια έκρηξη ατμού, και το υδρογόνο ξέφυγε στην εξωτερική ατμόσφαιρα. Η ανάμιξή του με το οξυγόνο προκάλεσε μια χημική έκρηξη. Αυτή η δεύτερη έκρηξη διέλυσε τη στέγη του αντιδραστήρα, αφήνοντας εκτεθειμένο το ραδιενεργό πυρήνα του. Επιπλέον, από τη έκρηξη εκτινάχθηκε ένα τεράστιο ποσό ιδιαίτερα ραδιενεργών μοριακών και αεριωδών συντριμμιών στην ατμόσφαιρα – η πλειοψηφία της οποίας κατευθύνθηκε προς τη Λευκορωσία (επίσης μέρος της τότε ΕΣΣΔ).

Η προσπάθεια να περιοριστεί η πυρκαγιά που προκλήθηκε και ο καθαρισμός ήταν τραγική και καλά καταγεγραμμένη. Οι πυροσβέστες όρμηξαν στη σκηνή για να σβήσουν τις φλόγες, εκθέτοντας τους εαυτούς τους στα θανάσιμα επίπεδα ακτινοβολίας. Η πυρκαγιά σβήστηκε τελικά στις 6:35 π.μ. το επόμενο πρωί, αλλά ο ραδιενεργός πυρήνας του αντιδραστήρα παρέμεινε εκτεθειμένος. Οι σοβιετικοί μηχανικοί επιχείρησαν για να βρούν μια λύση.

Διαβάστε επίσης: «Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος» της Σβετλάνα Αλεξιέβιτς

Οι εργαζόμενοι με βαριά προστατευτικά κοστούμια φτυάρισαν τα ραδιενεργά συντρίμμια σε ότι παρέμεινε από τον αντιδραστήρα. Το πλήρωμα καθαρισμού μπορούσε να μείνει στις στέγες των περιβαλλόντων κτιρίων για το πολύ 40 δευτερόλεπτα, επειδή τα επίπεδα ακτινοβολίας ήταν τόσο υψηλά. Στη συνέχεια, ελικόπτερα έριξαν περίπου 5.000 μετρικούς τόνους άμμου, μολυβιού και βορικού οξέος στον αντιδραστήρα. Αλλά αυτό δεν αρκούσε για τον περιορισμό της ραδιενέργειας.

Εν τέλει, οι μηχανικοί αποφάσισαν να ρίξουν 20.000 τόνους μπετόν και μολυβιού στον αντιδραστήρα, τον Δεκέμβριο του 1986. Η τσιμεντένια σαρκοφάγος εξακολουθεί να υπάρχει εκεί μέχρι σήμερα, αλλά τίθενται ερωτήματα για τη σταθερότητα και την διάρκεια ζωής της. Το ραδιενεργό σύννεφο από την καταστροφή του 4ου αντιδραστήρα παρασύρθηκε προς την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.

Ως συνέπεια, περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους σε μια ζώνη κατά προσέγγιση 18 μιλίων. Πενήντα χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν την κωμόπολη Pripyat, μετατρέποντας την σε πόλη φάντασμα, ουσιαστικά μέσα σε μια μόλις νύχτα. Ο απολογισμός των θυμάτων από την καταστροφή του Τσέρνομπιλ δεν είναι καλά τεκμηριωμένος. Επίσημα, υπήρξαν 56 μοιραία περιστατικά, κυρίως από δηλητηρίαση λόγω ακτινοβολίας αμέσως μετά από το γεγονός. Εντούτοις, η κάλυψη του γεγονότος από τις σοβιετικές αρχές έχει προκαλέσει πολλά ερωτήματα για το πραγματικό μέγεθος της καταστροφής και τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματά της με την αύξηση των καρκίνων και των γενετικών παραμορφώσεων.

Λόγω των ενεργειακών απαιτήσεων, οι εγκαταστάσεις του Τσέρνομπιλ, οι τρεις εναπομείναντες αντιδραστήρες λειτούργησαν για περισσότερο από 14 έτη έως ότου απενεργοποιήθηκαν το Δεκέμβριο του 2000. Οι εγκαταστάσεις σχεδιάζεται να διαλυθούν και να απομακρυνθούν τα ίχνη τους μέχρι το έτος 2065.