Σαν σήμερα, στις 25 Σεπτεμβρίου του 1958, φεύγει από τη ζωή ο John Watson, o αμερικανός ψυχολόγος και βασικός εκπρόσωπος της σχολής του μπιχεβιορισμού (συμπεριφορισμού), της θεωρίας που επικεντρώνεται στη μελέτη της συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα του περιβάλλοντος. “Αρκετά ασχοληθήκαμε με το τι σκέφτονται και αισθάνονται οι άνθρωποι. Καιρός να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με το τι κάνουν οι άνθρωποι”, υποστήριζε ο Watson.

Ads

Ο John Watson γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1878. Μεγάλωσε στη Νότια Καρολίνα. Σε ηλικία 16 ετών ξεκίνησε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Furman. Κάποια χρόνια αργότερα, έχοντας ολοκληρώσει τον πρώτο κύκλο σπουδών του, αποφασίζει να μελετήσει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Chicago. Εκεί πήρε και το διδακτορικό του και το 1908 ξεκίνησε να διδάσκει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο John Hopkins.

Μετά από πέντε χρόνια διδασκαλίας, κατά τη διάρκεια μιας διάλεξής του στο Πανεπιστήμιο Columbia, ο Watson παρουσιάζει για πρώτη φορά τις βασικές αρχές της θεωρίας του μπιχεβιορισμού, αναγνωρίζοντας την ψυχολογία ως μία επιστήμη που πρέπει να βασίζεται στην παρατήρηση της συμπεριφοράς. “Σκοπός της ψυχολογίας θα πρέπει να είναι η πρόβλεψη και ο έλεγχος της συμπεριφοράς των ανθρώπων”, θα τονίσει ο ίδιος το 1913.

“Αν μου δώσεις μία ντουζίνα υγιή βρέφη και έναν διαμορφωμένο κόσμο, όπως εγώ τον επιθυμώ, ώστε να τα μεγαλώσω, εγγυώμαι πως μπορώ να πάρω οποιοδήποτε από αυτά και να το κάνω ό,τι εσείς θέλετε. Γιατρό, δικηγόρο, καλλιτέχνη, επιχειρηματία, ναι, ακόμα και κλέφτη. Ανεξάρτητα από το ταλέντο του, τις δυνατότητές του, τις τάσεις του, τις κλίσεις του και τη φυλή του”, υποστήριζε ο Watson.

Το πλέον διάσημο, αλλά και αμφιλεγόμενο, πείραμά του είναι το αποκαλούμενο “Little Albert”. Το εν λόγω πείραμα έγινε στο πανεπιστήμιο John Hopkins. Ο Watson πήρε ένα βρέφος 9 μηνών, το οποίο ονόμασε Albert, με στόχο να αποδείξει πως οι φοβίες του ανθρώπου δεν είναι εγγενείς, αλλά είναι αποτέλεσμα του περιβάλλοντος που μεγαλώνουμε και πως αυτές οι φοβιες μπορούν να ελεγχθούν. Ο Watson τοποθέτησε τον Albert σε ένα δωμάτιο και τον έφερε σε επαφή με ένα λευκό ποντίκι. Ο Albert, όπως είχε προβλέψει ο Watson, δεν φοβήθηκε, αντίθετα έπαιζε με αυτό.

Στη συνέχεια ο Watson προκαλούσε ένα δυνατό θόρυβο κάθε φορά που ο Albert άγγιζε τον ποντικό με αποτέλεσμα το βρέφος να φοβάται και να κλαίει. Μετά από πολλές επαναλήψεις ο Albert δεν πλησίαζε το ποντίκι, ενώ έκλαιγε κάθε φορά που το έβλεπε. Μάλιστα, ο μικρός Albert φοβόταν όταν αντίκριζε κάθε αντικείμενο που έμοιαζε με το λευκό ποντίκι. Το πείραμα προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις, κυρίως επειδή ο Watson δεν ασχολήθηκε στη συνέχεια με το να ξεπεράσει ο μικρός Albert τη φοβία, που ο ίδιος ο ψυχολόγος του δημιούργησε.

Ο Watson συνέχισε να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο John Hopkins μέχρι το 1920, όταν και ερωτεύτηκε την φοιτήτριά του Rayner και χώρισε τη γυναίκα του. Από το πανεπιστήμιο του ζήτησαν να παραιτηθεί, κάτι που έκανε, και άρχισε να εργάζεται σε διαφημιστικό γραφείο. Ο Watson θα ζήσει τα επόμενα χρόνια με τη Rayner. Τα τελευταία χρόνια αποσύρθηκε σε ένα αγρόκτημα στο Κονέκτικατ. Λίγο πριν το θάνατό του φέρεται να έκαψε πολλά από τα αδημοσίευτα έγγραφα και επιστολές του.

Η θεωρία του Συμπεριφορισμού

Ο Μπιχεβιορισμός ως θεωρία εστιάζει στην παρατήρηση της εξωτερικής συμπεριφοράς των ανθρώπων αλλά και των ζώων, και όχι στις νοητικές διεργασίες. Η μελέτη της συνείδησης θεωρείται από τους υποστηρικτές της θεωρίας ως μη αντικειμενική, αντίθετα η μελέτη της συμπεριφοράς είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Οι αντιδράσεις προκύπτουν από όσα έχει μάθει ο άνθρωπος από το περιβάλλον του και δεν είναι αποτέλεσμα ενστίκτων. “Το τι είμαστε εξαρτάται εξολοκλήρου από αυτό που έχουμε μάθει”, υποστήριζε o Watson. Στο μπιχεβιορισμό η μάθηση ορίζεται ως η απόκτηση νέας συμπεριφοράς μέσα από τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών. “Αρκετά ασχοληθήκαμε με το τι σκέφτονται και αισθάνονται οι άνθρωποι. Καιρός να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με το τι κάνουν οι άνθρωποι”, σημείωνε.