Κίνδυνο για τη γεωργική βιοποικιλότητα και τη γεωργική παράδοση της Ελλάδας χαρακτηρίζουν οργανώσεις, δίκτυα, σύλλογοι, ομάδες παραγωγών και δήμοι την πρόταση της Γενικής Επιτροπής Υγείας και Καταναλωτών (DGSANCO) για τη νέα νομοθεσία της ΕΕ για τους σπόρους. Η δημοσιοποίηση προσχεδίων της πρότασης αυτής, που τίθεται σε ψηφοφορία στις 6 Μαΐου στη συνάντηση των Ευρωπαίων επιτρόπων, έχει θορυβήσει τις οργανώσεις και τα δίκτυα διατήρησης σπόρων, τα οποία προειδοποιούν για την επιβολή αυστηρών κριτηρίων στις μη ανταγωνιστικές παραδοσιακές και τοπικές ποικιλίες, κατ’ απαίτηση της βιομηχανίας σπόρων. Της Ιουλίας Κιλέρη

Στις 26 Απριλίου, δεκάδες οργανώσεις και φορείς απέστειλαν ανοιχτή επιστολή προς την Ελληνίδα επίτροπο Μαρία Δαμανάκη, ζητώντας της να καταψηφίσει την αναμενόμενη πρόταση για τη νομοθεσία των σπόρων. Όπως τονίζουν στην επιστολή τους, η πρόταση της DGSANCO «προσβάλλει βασικά δικαιώματα του αγροτικού κόσμου (…) στηρίζει συστηματικά τους σπόρους της βιομηχανίας ενώ ταυτόχρονα επιβάλει παράλογες απαιτήσεις στους παραδοσιακούς και σύγχρονους σπόρους που παράγουν οι γεωργοί, περιορίζοντας την εμπορική τους κυκλοφορία».
 
Η τελική πρόταση που θα τεθεί σε ψηφοφορία στις 6 Μαΐου δεν έχει γίνει ακόμη γνωστή, ωστόσο στα τέλη του 2012 βγήκαν στη δημοσιότητα δύο προσχέδιά της, τα οποία προϊδέασαν για το τι μέλλει γενέσθαι. Όπως εξηγεί στο tvxs.gr ο κ. Βασίλης Γκισάκης, γεωπόνος – ερευνητής και διαχειριστής της ιστοσελίδας biotechwatch.gr, «το πρόβλημα είναι ότι μέσα από τα προσχέδια διαφάνηκε ότι η πρόταση που θα διαμορφωθεί δεν ευνοεί αυτό που ονομάζεται αγροτική βιοποικιλότητα, δηλαδή την ποικιλία σπόρων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη γεωργία. Κύριοι λόγοι είναι ότι ουσιαστικά προσπαθούν τα ίδια κριτήρια που εφαρμόζονται στις βιομηχανικές ποικιλίες, στις ανταγωνιστικές, δηλαδή τα υβρίδια υψηλής παραγωγικότητας κτλ, να τα εφαρμόσουν και στις μη ανταγωνιστικές ποικιλίες, τις παραδοσιακές, τοπικές ποικιλίες, να ενταχθούν δηλαδή στους ίδιους καταλόγους».
 
Τα κριτήρια που εισάγονται σχετίζονται με τη διακριτότητα, την ομοιομορφία και τη σταθερότητα (distinctiveness, uniformity, and stability – DUS). Πρόκειται για τα κριτήρια που εφαρμόζονται σε συμβατικές ποικιλίες, στα υβρίδια. «Εφαρμόζοντας τα ίδια κριτήρια και στις τοπικές, παραδοσιακές ποικιλίες που είναι μη ανταγωνιστικές, ουσιαστικά τους στερείς το δικαίωμα να μπορούν να μπουν στους καταλόγους», τονίζει ο κ. Γκισάκης.
 
Ένα άλλο ζήτημα που προβληματίζει είναι το γεγονός ότι βάσει του προσχεδίου δεν είναι καθόλου ξακάθαρο το πόσο καλύπτεται νομοθετικά η ανταλλαγή και η διάθεση σπόρου. «Αυτό είναι ακόμη ένα διακύβευμα της νέας νομοθεσίας», υπογραμμίζει ο κ. Γκισάκης και εξηγεί: «Προηγούμενες νομοθετικές διατάξεις, όπως δύο νομοσχέδια και 12 κανονισμοί της ΕΕ, που διείπαν όλο το πλαίσιο εμπορίας, άφηναν ακάλυπτο το θέμα της ανταλλαγής σπόρων και της διάθεσης χωρίς χρηματικό αντίτιμο. Η νέα πρόταση αφήνει και πάλι κενά σημεία σε αυτό το θέμα, τα οποία μπορούν να ερμηνευτούν με διάφορους τρόπους. Πάλι υπάρχει εδώ ο φόβος ότι δεν θα καλύπτεται το θέμα της διάθεσης σπόρων τοπικών και παραδοσιακών ποικιλιών δηλαδή δεν θα επιτρέπεται. Συνεπώς οργανώσεις για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όπως το Πελίτι, δεν θα καλύπτονται από τη νομοθεσία… απ’ ότι φαίνεται από τα προσχέδια, χωρίς να έχουμε δει ακόμη την τελική πρόταση».
 
Η διαμόρφωση της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την εμπορία των σπόρων είναι μια διδικασία που μετρά αρκετά χρόνια. Επειδή το περίπου 75% της αγροτικής βιοποικιλότητας έχει χαθεί, την περίοδο 2008-2009 έγινε μια προσπάθεια προστασίας της σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς κάποιο αποτέλεσμα. Τα τελευταία τρία χρόνια οι οργανώσεις και τα δίκτυα διατήρησης σπόρων αναμένουν την αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας, την αντικατάσταση δηλαδή των 12 κοινοτικών Οδηγιών με τη νέα νομοθεσία. «Το λυπηρό όμως είναι», όπως επισημαίνει ο κ. Γκισάκης, «ότι αυτό που διαφαίνεται είναι ότι υπάρχει μια αρκετά μεγάλη επηρροή από εταιρικα συμφέροντα. Η νομοθεσία όπως πάει να εξελιχθεί έχει γίνει στοιχείο επιρροής και πεδίο δράσης για τα συμφέροντα των μεγάλων σποροπαραγωγικών εταιρειών».
 
Ευρωπαϊκές και ελληνικές ομάδες παραγωγών, καλλιεργητών, αγροτικές ενώσεις και ΜΚΟ έχουν καταθέσει μια άλλη πρόταση: να υπάρχει ένας παράλληλος κατάλογος – λιγότερο αυστηρός και σε αυτόν να υπάγονται οι παραδοσιακές, τοπικές ποικιλίες. Ένας κατάλογος δηλαδή που να μην απαιτεί από τις τελευταίες την πλήρωση των αυστηρών κριτηρίων που απευθύνονται στις ανταγωνιστικές ποικιλίες.
 
Σε περίπτωση που η πρόταση καταψηφιστεί στη συνάντηση των Ευρωπαίων επιτρόπων, είναι μεγάλη η πιθανότητα να ακυρωθεί. Αυτό είναι που επιδιώκουν οι οργανώσεις, τα δίκτυα, οι σύλλογοι, οι ομάδες παραγωγών και οι δήμοι, στέλνοντας την επιστολή τους προς την κ. Δαμανάκη, όπου αναλύουν διεξοδικά τα επιχειρήματά τους. Σε περίπτωση όμως που υπερψηφιστεί, δηλαδή περισσότεροι από 14 Επίτροποι ψηφίσουν «ναι», τότε την τύχη της θα κρίνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
 
Σημειώνεται πως την αποστολή προς την κ. Δαμανάκη έχουν συνυπογράψει μέχρι τώρα οι παρακάτω φορείς-οργανώσεις:

• ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ, Δίκτυο για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στην Γεωργία
• Αρχιπέλαγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας
• Εναλλακτική Κοινότητα ΠΕΛΙΤΙ
• Δίκτυο Οικοκοινότητα
• Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης
• Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων, Ν. Ηρακλείου Κρήτης
• Δήμος Παρανεστίου, Ν. Δράμας
• Δήμος Προσοτσάνης, Ν. Δράμας
• Slow Food Θράκης
• Γαία-Συνεταιρισμός παραγωγών οικολογικών προϊόντων, Χανιά
• Ανεξάρτητη Πηλιορείτικη Ομάδα Δράσης (Α.Π.Ο.Δράσης)
• Παγκρήτιο Δίκτυο Περιβαλλοντικών Οργανώσεων «Οικοκρήτη»,περιλαμβάνοντας:
• Κίνηση Πολιτών Μεσαράς για το Περιβάλλον
• Οικολογική Κίνηση Μιραμβέλλου
• Οικολογική Ομάδα Ιεράπετρας
• Οικολογική Ομάδα Σητείας
• Οικολογική Ομάδα Ψηλορείτη
• Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου
• Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων
• Περιβαλλοντικός Σύλλογος Ιτάνου
• Περιβάλλοντικός Σύλλογος Ρεθύμνου
• Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης»
• Προοδευτικός Σύλλογος Μυρσίνης,
• Σύνδεσμος Γουρνών «Ανάπτυξη και Περιβάλλον»
• Οικολογική Κίνηση Καβάλας
• Οικολογικής Ομάδας Ροδόπης
• Οικολογικής Κίνησης Δράμας
• Περιβαλλοντική κίνηση Θάσου
• Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Παρανεστίου
• Οικολογική Εταιρία Έβρου

Οι προτάσεις και θέσεις των ελληνικών οργανώσεων διατήρησης τοπικών ποικιλιών σχετικά με τη νέα νομοθεσία για τους σπόρους: