«Η αφοσίωσή του στο νόημα των λέξεων. Η δύναμή του να σε σαγηνεύει. Ψάχνει τα προβλήματα εκεί που υπάρχουν. Τα ερεθίσματα της έμπνευσής του αρμόζουν στο στιλ του. Τα βιβλία του αντικατοπτρίζουν πολύ καλά το εύρος των προτιμήσεών του. Σταμάτησε να καπνίζει για να έχει την «ηθική εξουσία» να πολεμήσει το κάπνισμα. Του αρέσει να ετοιμάζει τα γεύματά του με έναν επιστημονικό ζήλο. Κρατιέται σε άριστη φυσική κατάσταση μέσω καθημερινής γυμναστικής και συχνής κολύμβησης. Ανυπέρβλητη υπομονή. Αυστηρή πειθαρχεία. Η δύναμη της φαντασίας του τον οδηγεί σε απρόβλεπτα. Το ίδιο σημαντικό με το να μάθει κανείς να δουλεύει είναι και το να μάθει να ξεκουράζεται.

Ads

Όταν κουράζεται να συζητά ξεκουράζεται συζητώντας. Γράφει καλά και του αρέσει να το κάνει. Το μεγαλύτερο ερέθισμα στη ζωή του είναι η αίσθηση του κινδύνου. Στο βήμα ξεκινάει πάντοτε με χαμηλή φωνή και αβέβαιο τόνο, αλλά εκμεταλλεύεται οτιδήποτε για να κερδίσει έδαφος, σταδιακά, μέχρι που κατακτά τους ακροατές του. Ο ίδιος είναι έμπνευση: είναι το στάδιο της ακαταμάχητης και εκθαμβωτικής γοητείας, το οποίο αρνούνται μόνο όσοι δεν είχαν την τύχη να το βιώσουν. Είναι ο απόλυτος αντιδογματιστής.

Είναι επαρκώς προικισμένος για να ενσωματώσει τις ιδέες του José Martí μέσα στο αιματοκύλισμα μίας μαρξιστικής επανάστασης. Η πεμπτουσία των σκέψεων του βρίσκεται, ίσως, στη σιγουριά του ότι δουλεύοντας με τις μάζες σημαίνει πάνω από όλα φροντίδα για το άτομο.

Έτσι, ίσως, εξηγείται η απόλυτη πίστη του στην άμεση επαφή. Χρησιμοποιεί διαφορετική γλώσσα σε κάθε περίπτωση και έχει διαφορετική προσέγγιση για να πείσει τον κάθε ακροατή. Ξέρει πως να συντονίζεται με τον άλλον και η ευρεία και ποικίλη πληροφόρησή του τού επιτρέπει να αισθάνεται άνετα σε οποιοδήποτε περιβάλλον. Ένα πράγμα είναι σίγουρο: όπου και να βρίσκεται, όπως και με όποιον και να είναι, είναι εκεί για νικήσει. Η αντιμετώπισή του απέναντι στην ήττα τηρείται από μία προσωπική του λογική: δεν παραδέχεται ποτέ ότι έχασε και δεν σταματά μέχρι που να αναστρέψει τις συνθήκες σε νίκη.

Ads

Δεν υπάρχει πιο αποφασισμένος άνθρωπος όταν πρόκειται να βρει την άκρη των πραγμάτων. Δεσμεύεται με οτιδήποτε καταπιαστεί, είτε είναι μεγάλο είτε μικρό, με το ίδιο πάθος, ειδικά όταν αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με αντιξοότητες. Μάλιστα, αυτές είναι οι αγαπημένες του στιγμές. Κάποιος που νομίζει ότι τον ξέρει καλά θα έλεγε πως «κάτι δεν πάει καλά γιατί φαίνεται συνεπαρμένος.»

Ως πολιτικός έχει την πιο σπάνια αρετή να προβλέπει πως θα εξελιχθεί ένα γεγονός ως το τέλος του…αλλά αυτή του η διορατικότητα δεν είναι προϊόν φαντασίας, είναι το αποτέλεσμα λογικής. Ο σημαντικότερός του βοηθός είναι η μνήμη του την οποία εξαντλεί σε δημόσιες ή ιδιωτικές συζητήσεις χρησιμοποιώντας αδιάσειστα στοιχεία.

Έχει ανάγκη από αδιάκοπα, αναλυμένα και λεπτομερή δεδομένα. Με το που ξυπνάει ξεκινάει να μαζεύει πληροφορίες. Περισσότερες από 200 σελίδες με διεθνή και εθνικά νέα συνοδεύουν το πρωινό του. Καθημερινά, όπου και να βρίσκεται, δέχεται πλήθος ειδήσεων. Όπως υπολογίζει ο ίδιος, πρέπει να διαβάζει περίπου 50 έγγραφα την ημέρα.

Ζητάει ακριβείς απαντήσεις καθώς μπορεί να εντοπίσει και την παραμικρή αντίφαση σε μία φράση. Τα βιβλία είναι άλλη μια ζωτική πηγή πληροφόρησης. Είναι ακόρεστος αναγνώστης. Κανείς δεν καταλαβαίνει που βρίσκει το χρόνο και τον τρόπο για να διαβάζει τόσο πολύ και τόσο γρήγορα, αν και ο ίδιος ισχυρίζεται πως δεν κάνει κάτι ιδιαίτερο. Διαβάζει αγγλικά αλλά δεν μιλάει. Προτιμά να διαβάζει στα ισπανικά και είναι οποτεδήποτε πρόθυμος να διαβάσει οτιδήποτε. Αναγνώστης ιστορικών και οικονομικών δοκιμίων, εκτιμά εξίσου και τη λογοτεχνία.

Συνηθίζει να βομβαρδίζει τον κόσμο με αλλεπάλληλες ερωτήσεις μέχρι που να βρει την αιτία της αιτίας. Δεν χάνει ευκαιρία για να πληροφορηθεί. Σε μία επίσημη εκδήλωση, όπου παρευρέθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αγκόλα, περιέγραψε μία μάχη τόσο λεπτομερώς, που ήταν αδύνατο για τον Ευρωπαίο διπλωμάτη να πιστέψει ότι δεν είχε συμμετάσχει.

Το όραμά του για την Λατινική Αμερική είναι το ίδιο με του Μπολιβάρ και του Μαρτί: μία ενοποιημένη, αυτόνομη κοινότητα ικανή να αλλάξει τη μοίρα του πλανήτη. Γνωρίζει τις ΗΠΑ περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, εκτός από την Κούβα. Γνωρίζει εις βάθος τη φύση του αμερικανικού λαού, τη δομή της εξουσίας και τις λανθάνουσες προθέσεις της κάθε κυβέρνησης, γεγονός που έχει εκμεταλλευτεί επαρκώς για να αντιμετωπίσει το εμπάργκο.

Συνήθως στις συνεντεύξεις του, που είναι πολύωρες, εισέρχεται σε όλα τα ζητήματα, κάνοντας αναφορές στα πιο απρόβλεπτα σημεία, χωρίς ποτέ να χάνει την ακριβολογία του. Ποτέ δεν έχει αρνηθεί να απαντήσει σε ερώτηση, ούτε έχει χάσει την υπομονή του. Υπάρχουν κάποιοι που του κρύβουν την αλήθεια με σκοπό να μην τον ανησυχήσουν. Αλλά αυτός το γνωρίζει. Σε έναν αξιωματικό που προσπάθησε να το κάνει αυτό του είπε: “Μου κρύβεις τα γεγονότα για να μην ανησυχήσω, αλλά όταν μάθω όλη την αλήθεια θα πεθάνω από το σοκ των αληθειών που μου έκρυβες”. Τα πιο σημαντικά στοιχεία που του κρύβουν είναι αυτά που αφορούν τα ελλείμματα γιατί, πέρα από την επιτυχία της Επανάστασης σε πολιτικό, επιστημονικό ή πολιτιστικό επίπεδο, υπάρχει τόση γραφειοκρατική ανικανότητα, που επηρεάζει την καθημερινή ζωή και την οικογενειακή ευτυχία.

Όταν μιλά με ανθρώπους στο δρόμο, η συζήτησή τους αποκτά την άμεση εκφραστικότητα και ειλικρίνεια μιας αληθινής εκδήλωσης τρυφερότητας. Τον φωνάζουν με το μικρό του “Fidel”. Τον πλησιάζουν δίχως κίνδυνο. Του απευθύνονται στον ενικό. Διαφωνούν μαζί του και απαιτούν πράγματα και τότε είναι που φαίνεται αυτός ο σπάνιος άνθρωπος, που τον επισκιάζει η εικόνα του ίδιου του τού μεγαλείου. Αυτός είναι ο Φιντέλ που πιστεύω ότι ξέρω: ένας άνθρωπος αυστηρών συνηθειών και αχόρταγων οραμάτων, παλιομοδίτικου παραστήματος, προσεκτικά επιλεγμένων λέξεων, καλών τρόπων και του οποίου οι ιδέες δεν μπορεί παρά να είναι φανταστικές.

Ονειρεύεται πως οι επιστήμονές του τελικά θα βρουν το φάρμακο για την απόλυτη θεραπεία του καρκίνου. Είναι πεπεισμένος πως η η σωστή καλλιέργεια της συνείδησης είναι το μεγαλύτερο κατόρθωμα της ανθρωπότητας και πως τα ηθικά κίνητρα υπερνικούν τα υλικά αγαθά στον αγώνα για αλλαγή του κόσμου και της ιστορίας. Στις ελάχιστες στιγμές που νοσταλγεί τη ζωή, τον έχω ακούσει να συλλογιέται τα πράγματα που θα μπορούσε να είχε χειριστεί διαφορετικά, ώστε να είχε προσωπική ζωή. Βλέποντάς τον φορτωμένο με το βάρος της μοίρας τόσων ανθρώπων, τον ρώτησα τί θα ήθελε περισσότερο να κάνει στη ζωή του. Μου απάντησε αμέσως: «Να σταθώ στη γωνία ενός δρόμου».