Ο  οίκος των Άσερ στέκεται μελαγχολικός σε ένα κτήμα έρημο δίπλα σε μια λίμνη. Ένας ταξιδιώτης επισκέπτεται τον άρρωστο παιδικό του φίλο Ρόντερικ Άσερ, που μένει  απομονωμένος στο σπίτι του  για πολλά χρόνια  μαζί με την αδελφή του Μάντελιν. Ο  φίλος αγκαλιάζει με αγάπη  και βοηθάει με τη λογική του τους δυο τελευταίους της γενιάς των Άσερ που παλεύουν με τα φαντάσματα και τους δαίμονες του οίκου. Έξω  οι σκιές της νύχτας μεγαλώνουν σιωπηλά. Ένας ατμός τυλίγει σαν σάβανο το τοπίο και το  μαύρο μάτι της λίμνης καθρεφτίζει τον οίκο και την περιοχή.

Ads

Το 1839 ο αμερικανός συγγραφέας Εdgar Allan Poe γράφει την Πτώση του Οίκου των Άσερ, ένα διήγημα μικρό και βαθύ σαν τη λίμνη που στέκεται δίπλα στο παλιό αρχοντικό. Η κυκλική αφήγηση και η θεατρικότητα, η περιγραφική παρατήρηση και ο ποιητικός λόγος, η ψυχολογική και βιωματική προσέγγιση των τεχνών είναι κάποια από τα στοιχεία  του διηγήματος που ενέπνευσαν  θεατρικούς συγγραφείς, μουσικούς, ζωγράφους κινηματογραφιστές και φιλοσόφους.

Ο οίκος των Άσερ είναι ένα  παραμύθι τρόμου ,μια ιστορία φιλίας και αδερφικής αγάπης, μια συμφωνία ασύμμετρων μελωδιών, ένα αίνιγμα για τη ζωή και το θάνατο, ένας γρίφος για το σώμα και την ψυχή.

«Η πτώση του οίκου των Άσερ» έκανε πρεμιέρα την Δευτέρα 13 Μαΐου στο θέατρο 104, στην οδό Ευμολπιδών 41 στο Γκάζι. Οι παραστάσεις είναι κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15 μέχρι τις 4/6.

Ακολουθεί κείμενο των συντελεστών:

Επιλέξαμε την πτώση του οίκου των άσερ , γιατί μας γοήτευσε το παιχνίδι αποκάλυψης απόκρυψης που διαμείβεται στην προκείμενη ιστορία, αλλά και η ευαισθησία με την οποία αναδεικνύεται η εγγύτητα της συγκίνησης με τη λογική, της αγάπης και της παράνοιας, του μεγαλείου και της αρρώστιας, της τραγωδίας και της παρωδίας. Θεωρήσαμε ενδιαφέρον να δραματοποιήσουμε αυτή την πολύ ανθρώπινη ισορροπία τρόμου, η οποία είναι εγγενής στον άνθρωπο και χαρακτηρίζει το έργο του μεγάλου ανθρωπολόγου – δραματουργού  πόε περισσότερο απ ό,τι ο ρομαντισμός, η γοτθική υπερφυσική φαντασία, ή ο φαντασμαγορικός τρόμος.

Αντιμετωπίσαμε το διήγημα ως μια αφηγηματική τραγωδία και θελήσαμε να διατηρήσουμε τα δομικά χαρακτηριστικά της εκτός από ένα, την υπόσταση δηλαδή της αδελφής του ήρωα. ενώ στο διήγημα η μάντελιν είναι , ως φυσική παρουσία, σχεδόν ανύπαρκτη έως και το τέλος της ιστορίας, στη διασκευή μας αποκτά εξ αρχής επαφή με τους δύο άλλους χαρακτήρες.

Εξαιτίας της αυθαιρεσίας μας αυτής,προκειμένου να διατηρηθεί η μυστηριακή ταυτότητα της μάντελιν, η οποία αποτελεί το θεμελιώδη μοχλό κίνησης του δράματος, αλλά και για να αναδειχθεί η ουσία της ιστορίας, προσπαθήσαμε να δομήσουμε το έργο στα θεμέλια μιας νέας ισορροπίας. Από τη μία δημιουργήσαμε ένα πρωτότυπο θεατρικό κείμενο που δραματοποιεί την παρουσία της μάντελιν χρησιμοποιώντας σκηνές οριακού χαρακτήρα ( όνειρο- παραίσθηση- ανάμνηση- φαντασία) και έναν λόγο μικτό ( αδιαίρετα  ποιητικό και ψυχολογικό, εξομολογητικό και εμπειρικό ). Και αντιστρόφως διατηρήσαμε λιτή την επική ( λεκτική ) παρουσία του αδελφού, και αποσιωπήσαμε τις αλλόκοτες δραστηριότητές του ( στοιχεία που δεν αναλύονται ούτε στο διήγημα) , αυξάνοντας όμως τη δραματική του ένταση σε σκηνές σιωπηλής καθημερινότητας, και ενισχύοντας το λόγο του με στοιχεία πρωτότυπης λυρικής ποίησης . Κι από την άλλη δραματοποιήσαμε σχετικά πιστά τον κύριο άξονα του δεύτερου μέρους του διηγήματος . Μ αυτό τον τρόπο ελπίζουμε ότι διασώζουμε τον αυθεντικό μύθο μέσα σε μία παραλλαγή, και υποβάλλουμε το κύριο χαρακτηριστικό των δύο χαρακτήρων , τη συμπληρωματικότητα των δύο αδελφών, η οποία παραπέμπει στη συμπληρωματικότητα των ανθρώπων εν γένει, αλλά και αποτελεί μία αλληγορία της ενότητας σώματος και πνεύματος στο έργο του πόε.

Στην πορεία της ενσάρκωσης του νεότευκτου χαρακτήρα της μάντελιν, είδαμε ότι πρέπει να της αποδώσουμε αληθινή ζωή, κι έτσι δραματοποιήσαμε στις πρόβες τα παιδικά της χρόνια και τη σχέση της με τον αδερφό της, σκηνές που όμως δεν ενσωματώθηκαν στο τελικό έργο , καθώς η εμφάνιση της προιστορίας των δύο αδελφών καθιστούσε την κυρίως ιστορία ως μία αναμενόμενη συνέπεια του παρελθόντος, κι έτσι ανέτρεπε και το μυστήριο και το ήθος που χαρακτηρίζει το μύθο του πόε. Ωστόσο, όλα τα στοιχεία από αυτό το κρυφό παρελθόν που ζωντανέψαμε για να το κρατήσουμε πίσω στη θέση του, αντανακλώνται στη δράση και τα λόγια της μάντελιν. 

Η συνθήκη του χώρου της παράστασης, το εξαιρετικό black box του θεάτρου 104, συνεισέφερε απόλυτα σ ένα άλλο καίριο χαρακτηριστικό του έργου, την άμεση σχέση δηλαδή μεταξύ απομόνωσης και εξωτερικού περιβάλλοντος. Οι θεατές συμμετέχουν ως οι τοίχοι του οίκου των άσερ, από τους οποίους οι ένοικοι δεν μπορούν να εξέλθουν. Θεωρήσαμε ότι η σκηνοθεσία του βιώματος αυτού απαιτεί την αντικατάσταση των σχετικών επεξηγηματικών χωρίων από σκηνές ένοχης σιωπής μεταξύ θεατών και ηθοποιών.

Αντιθέτως, νιώσαμε ότι οι σκηνές που αρθρώνουν το διήγημα (παραμυθία, ταφή, αγρύπνια και θύελλα), όπως και οι μονόλογοι της αρχής  της μέσης και του τέλους,  θα πρέπει να παραμείνουν σ ένα μεγάλο ποσοστό ο άξονας της ιστορίας, καθώς μας ενδιέφερε να αφηγηθούμε μία διαχρονική τραγωδία, όπως την εμπνεύστηκε ένας συγγραφέας που μας εμπνέει. Η μοντερνική τους προσαρμογή και μεταστοιχείωση  θα κάλυπτε ίσως την ανάγκη μας να βλέπουμε ολοένα και νέες εικόνες προσαρμοσμένες στα δικά μας βιώματα , αλλά δε θα ικανοποιούσε την βαθύτερη ανάγκη  μας  να βιώσουμε τον ίδιο το μύθο του πόε. Η μεγαλύτερη  αντικειμενική δυσκολία όμως για μια εξαντλητική παραλλαγή του διηγήματος είναι η διακριτικότητα με την οποία αντιμετωπίζει ο συγγραφέας το θέμα της αρρώστιας και του μεγαλείου του ρόντερικ άσερ, όπως και το λόγο της ταφής. Η όποια προσπάθεια να ντύσουμε το χαρακτήρα του αδελφού με υλικά των προσωπικών μας εμπειριών και να προσαρμόσουμε τη δράση του σε θεατρικές συνθήκες που θα την μεταμόρφωναν, μας οδηγούσε στην ασέβεια και την αγένεια, ή τουλάχιστον σ ένα διαφορετικό ήθος, σε μια άλλη φιλοσοφία από εκείνη του πόε. Ο μύθος του συγγραφέα απωθούσε αυτόματα κάθε προσπάθεια ” υποκειμενικής προσαρμογής ”. Προτιμήσαμε λοιπόν στην παρούσα φάση ( και λόγω συνθηκών χρόνου παρουσίασης του έργου) , παρόλες τις πολλές αλλαγές σε επίπεδο χαρακτήρων και λόγου, αλλά και τις αυθαιρεσίες μας στο ύφος , και κυρίως της απόλυτης διασκευής της παρουσίας της μάντελιν, να μείνουμε πιστοί στο ήθος και το πνεύμα του δράματος, ανακατεύοντας όμως την τράπουλα για όσους θέλουν να διαβάσουν προσεκτικότερα το κείμενο και το έργο. Ως φίλοι της πρόκλησης ωστόσο, επιφυλασσόμαστε να επιχειρήσουμε μια περαιτέρω  παραλλαγή στην επόμενη φάση του έργου μας. Υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να χτιστεί ο οίκος των άσερ, αλλά με πολλούς τρόπους πέφτει.. ή μήπως το αντίθετο;

[jwplayer |file=https://www.youtube.com/watch?v=P1OwFZ_6h74]
 
Σκηνοθεσία: Λένα Γιάκα
Θεατρική διασκευή:  Παναγιώτης Κνάβας, Λένα Γιάκα
Δραματουργία- Συγγραφή πρωτότυπων αποσπασμάτων : Παναγιώτης Κνάβας
 
Παίζουν οι ηθοποιοί:
Έλενα Γκότση, Παναγιώτης  Νάτσης, Γιώργος Σταυριανός
Μουσική: Direct Connection
Κοστούμια: Βάλη Μαυρίδη «La Reina»
Επιμέλεια κίνησης : Αναστάσης Καραχανίδης
Βοηθός σκηνοθέτη, χειριστής κονσόλας: Χρήστος Χριστόπουλος
Φωτογραφία-γραφικά: Βασίλης Κουρεντής, Άννα Δεληγιάννη, Βαγγέλης Σκούταρης