Η κρίση στην Κύπρο προκαλεί νέους τριγμούς στην Ευρώπη και επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά το χάσμα που υπάρχει μεταξύ του Βορρά και του Νότου, το οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια κατάσταση πολύ χειρότερη από την παρούσα. Σε πολλούς γεννάται πλέον το ερώτημα αν οι αποφάσεις έχουν παρθεί ήδη στο Βερολίνο και πλέον προετοιμάζεται το έδαφος για τη μετά-ευρώ εποχή.

Ads

Ενδεικτικό του κλιματος που επικρατεί και των ανησυχιών για το μέλλον της Ευρώπης είναι και το δημοσίευμα του Spiegel με τίτλο «Η κρίση δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ενότητα της Ευρώπης».  Ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ σε μια γκάφα άνευ προηγούμενου αποκάλυψε δημόσια πως το σχέδιο για την Κύπρο θα αποτελέσει πρότυπο και για άλλες χώρες.

Η προσπάθεια να τα μαζέψει στη συνέχεια με ανακοίνωση στην οποία ανέφερε πως «η Κύπρος αποτελεί ειδική περίπτωση», όπως και οι δηλώσεις αξιωματούχων που «άδειασαν» τον επικεφαλής του Eurogroup και «εκλεκτό» του Βερολίνου, έμοιαζαν περισσότερο με κίνηση απελπισίας. Η ζημιά είχε ήδη γίνει με τους γενικούς δείκτες των χρηματιστηρίων να παίρνουν τον κατήφορο μαζί με το ευρώ.

Παράλληλα ο Γερούν Ντάισελμπλουμ με τις δηλώσεις του έβαλε στον πάγο τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, η δημιουργία του οποίου είχε παρουσιαστεί με πανηγυρικούς τόνους από τους ευρωπαίους ηγέτες. «Στόχος είναι να μην χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί ποτέ ο ΕΜS», δήλωσε προκαλώντας αμηχανία στον Ευρωπαϊκό Νότο.

Στην περίπτωση της Κύπρου εφαρμόστηκε για ακόμη μια φορά η μέθοδος του εκβιαστικού τελεσίγραφου. «Ή συμφωνείτε ή γίνεστε η πρώτη χώρα που θα βγει εκτός ευρώ», τόνισε η ΕΚΤ στην Λευκωσία, στην τελευταία φάση των διαπραγματεύσεων, και ο εκβιασμός έφερε και πάλι τα «επιθυμητά» αποτελέσματα. Εξάλλου, όπως αναφέρει και το Spiegel, η Άνγκελα Μέρκελ είχε επισημάνει πως η Γερμανία «δεν πρόκειται να ενδώσει» και πως «δεν θα υπάρξει ειδική μεταχείριση της Κύπρου».

Όπως επισημαίνει το Spiegel, μέχρι να επιτευχθεί η τελική συμφωνία, το κυπριακό κοινοβούλιο ήταν το πρώτο που εναντιώθηκε στις απαιτήσεις των διεθνών πιστωτών. Όμως είναι και η πρώτη φορά που η Ευρώπη βάζει χέρι στις καταθέσεις των πολιτών.

Τους τελευταίους μήνες τα μηνύματα από Βερολίνο και Βρυξέλλες ήταν πως ο κίνδυνος διάλυσης της ευρωζώνης είχε πλέον απομακρυνθεί. Οι αγορές, σύμφωνα με τους αναλυτές, επέστρεφαν σε ομαλούς ρυθμούς, ενώ οι καταθέσεις επέστρεφαν στον Ευρωπαϊκό Νότο. Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, εμφανιζόταν «ήρεμος» όπως και οι αγορές.

Ωστόσο, όπως σημειώνεται στο γερμανικό περιοδικό, μια ένωση, στον πυρήνα της, δεν συγκρατείται με δηλώσεις αξιωματούχων, αλλά με την αμοιβαία εμπιστοσύνη των μελών της, μια εμπιστοσύνη που τους τελευταίους μήνες έχει μειωθεί δραματικά. Ενώ ο Βορράς αμφισβητεί την προθυμία των πολιτικών του Νότου να προχωρήσουν στις μεταρρυθμίσεις που ζητά, στο Νότο οι πολίτες οργίζονται όλο και περισσότερο από τη λιτότητα που υπαγορεύει το Βερολίνο, οι Βρυξέλλες και η Φρανκφούρτη.

Αυτή η αντίθεση έγινε ακόμα μια φορά ορατή στην Κύπρο. Για το Βερολίνο πρόκειται για μια μικρή χώρα που αποτελεί καταφύγιο μαύρου χρήματος των Ρώσων και θα πρέπει επειγόντως το «πλυντήριο» να κλείσει. Οι Κύπριοι από την πλευρά τους αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως τα θύματα των αδίστακτων πολιτικών της Ευρώπης και ως πειραματόζωα. Είναι δύο διαφορετικές αντιλήψεις, δύο διαφορετικοί κόσμοι, όπως τονίζει το Spiegel.

Υπό αυτό το πρίσμα οι εξελίξεις στην Κύπρο είναι κάτι περισσότερο από ακόμα μία οικονομική κρίση στον Ευρωπαϊκό Νότο. Συμβολίζει την αντίθεση που επικρατεί στην ευρωζώνη.

Αν η ευρωζώνη καταρρεύσει αυτό θα συμβεί λόγω των οικονομικών αντιφάσεών της και την αδυναμία των μελών να καταλήξουν σε συμφωνία, σημειώνει το Spiegel. Πολλοί παρουσιάζουν την Κύπρο ως μια «ειδική περίπτωση» και ίσως να είναι. Ωστόσο ενδέχεται να είναι και η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι και μάλιστα ένα «ποτήρι» πολύ εύθραυστο.

Τα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόζονται στο Νότο παρουσιάζονται ως το μέσο για να εναρμονιστούν οικονομικά οι χώρες του ευρώ. Την ίδια ώρα τα κράτη μέλη απομακρύνονται πολιτικά. Το «σχέδιο» θέλει τις χώρες του Νότου περισσότερο ανταγωνιστικές, χωρίς όμως κατ’ ανάγκη να επωφελούνται οι πολίτες από αυτό. Οι αριθμοί παρουσιάζουν βελτίωση, όχι όμως και οι κοινωνίες. Η ανεργία παραμένει σε επίπεδα ρεκόρ και η φτώχεια αυξάνεται.

Οι αντιευρωπαϊκές φωνές δυναμώνουν στις χώρες της Γηραιάς ηπείρου και αυτό φαίνεται κυρίως όπου έχουν επιβληθεί προγράμματα λιτότητας ή αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα, αλλά ακόμα και στη Γαλλία η δημοτικότητα του Φρανσουά Ολάντ βρίσκεται σε πτώση, με αποτέλεσμα σε δημοσκόπηση να βρίσκεται κάτω ακόμα και από την επικεφαλής της ακροδεξιάς Μαρί Λεπέν.

Ο ευρωσκεπτικισμός όμως επεκτείνεται και στο Βορρά. Σε Γερμανία, Φινλανδία και Ολλανδία πολλοί κάνουν λόγο για ανικανότητα των Νοτίων και αναφέρονται στο παράδειγμα της Ιταλίας, όπου οι Μπέπε Γκρίλο και Σίλβιο Μπερλουσκόνι, οι οποίοι έχουν εκφραστεί δημοσίως κατά του ευρώ, συγκέντρωσαν υψηλά ποσοστά.

Η υπόθεση της Κύπρου

Κανείς δεν αρνείται πως η Κύπρος αποτελούσε το «ασφαλές καταφύγιο για ξένα κεφάλαια από όλο τον κόσμο». Ωστόσο το «τραπεζικό μοντέλο» της Κύπρου δεν διαφέρει σε πολλά από το μοντέλο της Ιρλανδίας, του Λουξεμβούργου  και της Βρετανίας, αναφέρει το Spiegel. Πολλοί Κύπριοι επισημαίνουν επίσης και τις επικρίσεις από τον Σόιμπλε για τη χαμηλή φορολόγηση των εταιρειών που εφαρμόζει η Κύπρος, καθώς όπως τονίζουν από αυτό επωφελούνται γερμανικές επιχειρήσεις. Ενδεικτικά από τις 80 ξένες ναυτιλιακές εταιρείες που βρίσκονται στην Κύπρο οι 36 είναι γερμανικές και μόνο τρεις είναι Ρωσικές.

Το Βερολίνο πιστεύει πως οι Κύπριοι δεν είναι και τόσο αθώα θύματα, αλλά έχουν μεγάλη ευθύνη για την τρέχουσα κατάσταση. Στα τέλη του περασμένου έτους έκθεση της BND, αρμόδια υπηρεσία της Γερμανίας για θέματα του εξωτερικού, παρουσίαζε την Κύπρο ως κόμβο για ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση πάνω από 80 Ρώσοι ολιγάρχες έχουν τα χρήματά τους στο νησί. Όμως υψηλές καταθέσεις στην Κύπρο έχουν και Βρετανοί κ.α.

Τα μαθήματα

Τελικά η συμφωνία για την Κύπρο προβλέπει «κούρεμα» των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ, αν και η αρχική συμφωνία, που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε Ευρώπη και Κύπρο, αφορούσε όλες τις καταθέσεις.

Ο πραγματικός ηττημένος, όπως τονίζει το Spiegel, από το «πόκερ» ήταν τελικά η ευρωζώνη. Για άλλη μια φορά οι ηγέτες απέδειξαν πως είναι ανίκανοι να βρουν μια ισορροπία στην ευρωζώνη ανάμεσα στα συμφερόντων των πλουσίων και των φτωχών. Οι καταθέτες από την πλευρά τους έμαθαν πως η νομική προστασία των χρημάτων τους δεν είναι και τόσο συγκεκριμένη όσο νόμιζαν. Οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές έμαθαν επίσης πως ο όρος «συστημικής σημασίας» είναι πολύ σχετικός.

Αλώβητη δεν βγήκε ούτε η Άνγκελα Μέρκελ. Η εικόνα της αυταρχικής καγκελαρίου που νοιάζεται μόνο για τα συμφέροντά της αδιαφορώντας για τις κοινωνίες και τους πολίτες φαίνεται πως καθιερώνεται στο Νότο. Όμως και στη Γερμανία οι ψηφοφόροι φαίνονται να χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς το πρόσωπό της. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις τα ποσοστά των Χριστιανοδημοκρατών δείχνουν μείωση έως και 2%.