Συμβάσεις που δεν έχουν τεθεί σε ισχύ, ένα κράτος πρόνοιας που συρρικνώνεται, ανεπαρκές υπόβαθρο υποδομών και ελλιπές σύστημα στελέχωσης στον τομέα της παιδικής προστασίας και υποστήριξης παιδιών και οικογενειών βρίσκονται πλαισιωμένα από μια ατομικιστική κοινωνία που δεν έχει χώρο για τα παιδιά της. Και δεν εκθέτουμε όλα τα παραπάνω, μόνο λόγω της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας του Παιδιού. Τα προβλήματα είναι εδώ, τα βλέπουμε καθημερινά. Οι ημέρες απλά είναι η αφορμή. Η αφορμή για να αναλογιστούμε ότι παιδιά κακοποιούνται σωματικά και ψυχικά μέσα στην ίδια την οικογένεια, ότι η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων δεν είναι απλά τρεις λέξεις που ηχούν κακόηχα στα αυτιά μας, ότι η παιδική πορνογραφία και ο σεξουαλικός τουρισμός παιδιών δεν αφορά κάποιον άλλον εκτός από τον καθένα μας.

της Ξένιας Σακελλάρη

Ενδοοικογενειακή βία και σεξουαλική κακοποίηση

Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, κάθε χρόνο στην Ελλάδα 5.000-10.000 παιδιά προσχολικής ηλικίας υφίστανται κακοποίηση ή παραμέληση από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Όσον αφορά στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών εντός ιδρυμάτων όπου μπορεί να διαμένουν, παρότι δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία, το φαινόμενο αυτό υφίσταται. Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών εντός των ιδρυμάτων συνήθως ασκείται από τα μεγαλύτερα προς τα μικρότερα παιδιά, από το προσωπικό του ιδρύματος, είτε από τρίτους που έχουν πρόσβαση στο χώρο των ιδρυμάτων και στα παιδιά που διαμένουν σε αυτά.

Η απουσία επακριβούς εικόνας για την κακοποίηση παιδιών που διαμένουν σε ιδρύματα οφείλεται αφενός, στην έλλειψη ερευνών που θα παρουσίαζαν την υφιστάμενη κατάσταση, τα αίτιά της και προτάσεις για την ανατροπή της και αφετέρου στην ανυπαρξία ενιαίου συστήματος καταγραφής περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων. Το πρόβλημα εστιάζεται στη δυσκολία να δοθεί άδεια από τους αρμόδιους φορείς για τη διεξαγωγή μιας τέτοιας έρευνας, ενώ από την άλλη φαίνεται πως υπάρχουν αντιστάσεις και από τα ίδια τα ιδρύματα. Η ίδια δυσκολία αναδεικνύεται ανάγλυφα και στα ήδη υπάρχοντα στατιστικά στοιχεία που διαφέρουν μεταξύ τους, ανάλογα με το φορέα που προχωρά στην καταγραφή περιστατικών και στη συνέχεια στην ποσοτικοποίησή τους.

Όσον αφορά το βιασμό,για παράδειγμα, τα στατιστικά που διατηρεί η Ελληνική Αστυνομία από το 2001 έως το 2008 κυμαίνονται, κάθε χρόνο, από 44 έως 67 περιστατικά, ενώ η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία για το ίδιο θέμα από το 1999 έως το 2006, αναφέρει μηδενικό αριθμό περιστατικών. Το «Χαμόγελο του Παιδιού» δημοσιεύοντας τα στατιστικά στοιχεία της γραμμής, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού, παρουσιάζει ως το μεγαλύτερο ποσοστό αυτό της παιδικής κακοποίησης (48%) που αφορά σε παραμέληση παιδιών, ενώ το 44% αφορά σε άσκηση σωματικής βίας. Στη συνέχεια ακολουθούν, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιού (3%), η εξώθηση σε επαιτεία (3%), η ψυχολογική – συναισθηματική κακοποίηση (2%) και η παραμέληση – εγκατάλειψη (1%). Θύτες των περιστατικών είναι σε ποσοστό 39% και οι δύο γονείς, σε ποσοστό 38% μόνον η μητέρα, σε ποσοστό 17% ο πατέρας και σε 6% άλλο πρόσωπο. Η παραπάνω δυσαρμονία των στατιστικών αποτελεσμάτων γίνεται πιο κατανοητή αν αναλογιστεί κανείς ότι ελάχιστα περιστατικά κακοποίησης καταγγέλλονται και όταν αυτά καταγγελθούν δεν υπάρχει ένας ενιαίος και οργανωμένος τρόπος καταγραφής τους, με συνέπεια να μην υπάρχει μία βάση δεδομένων για όλη την Ελλάδα, αλλά σποραδικά δεδομένα από διάφορους φορείς.

Τα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε ενδοοικογενειακή βία με δύο βασικούς τρόπους: είτε βλέποντας τους γονείς να εξασκούν βία ο ένας πάνω στον άλλο είτε βιώνοντας σωματικά ή ψυχικά τη βία μέσα από την τιμωρία υπερβολικού. Τέτοιου είδους βιώματα είναι πολύ πιθανόν, σύμφωνα με επιστήμονες, να σημαδέψουν το παιδί για το υπόλοιπο της ζωής του εμπλέκοντάς τα σε καταστάσεις βίας μέσα στις δικές τους σχέσεις ή μέσα στη δική τους οικογένεια μελλοντικά.

Ημερίδα: «Η προστασία του παιδιού κατά την παραμονή του σε ιδρύματα-κέντρα παιδικής προστασίας»

Την αύξηση των καταγγελιών κακοποίησης παιδιών στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά και η κακοποίηση των παιδιών που φιλοξενούν ιδρύματα, ήταν τα ζητήματα που επισημάνθηκαν στη διάρκεια ημερίδας με θέμα «Η προστασία του παιδιού κατά την παραμονή του σε ιδρύματα-κέντρα παιδικής προστασίας» που διοργάνωσε η Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων «Άρσις». Όπως επισήμανε το ιδρυτικό μέλος της ΜΚΟ «Άρσις», κ.Νίκος Γαβαλάς, τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες για κακοποίηση παιδιών λόγω της οικονομικής κρίσης, ενώ τα ιδρύματα φιλοξενίας κακοποιημένων παιδιών έχουν ανάγκες για σύγχρονες δομές ώστε να καλύψουν τις ανάγκες. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 14.000 παιδιά που διαμένουν σε ιδρύματα, τα οποία όμως, δεν επαρκούν, καθώς οι θέσεις είναι περιορισμένες με αποτέλεσμα, οι ειδικοί να συνιστούν ενίσχυση του θεσμού της ανάδοχης οικογένειας. «Κάθε χρόνο φτάνουν στο Συνήγορο του Παιδιού 500-550 αναφορές για παραβιάσεις δικαιωμάτων των παιδιών, αλλά ο αριθμός αυτός είναι πολύ μικρός σε σχέση με τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος. Μόνο το 6% των αναφορών γίνεται από παιδιά, ενώ οι υπόλοιπες από ενήλικους.

Στη διάρκεια της ημερίδας επισημάνθηκε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη της ανάδειξης του φαινομένου της κακοποίησης και ιδιαίτερα της σεξουαλικής κακοποίησης, προκειμένου να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος, ώστε στη συνέχεια να καταστεί δυνατή η επίλυσή του. Οι ομιλητές τόνισαν ότι είναι αναγκαία η μεταρρύθμιση του υπάρχοντος συστήματος με το οποίο λειτουργούν τα ιδρύματα και η έμφαση στη διαδικασία επιλογής και εκπαίδευσης του προσωπικού που τα απαρτίζουν, καθώς και της όλης φιλοσοφίας με την οποία λειτουργούν τα ιδρύματα στην Ελλάδα.

Η γλώσσα των αριθμών σε παγκόσμια κλίμακα

Σύμφωνα με τη Unicef:
-100 εκατομμύρια παιδιά, κυρίως γένους θηλυκού, στερούνται βασική εκπαίδευση
– 22 εκατομμύρια βρέφη στερούνται εμβολιασμό.
– 4 εκατομμύρια νεογέννητα σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν κατά τον πρώτο μήνα της ζωής τους.
-9 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν πριν το πέμπτο έτος της ηλικίας τους.
– 4 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από διάρροια, ελονοσία ή πνευμονία.
– Πάνω από 22.500 παιδιά την ημέρα χάνουν τη ζωή τους από αιτίες που μπορούν να προληφθούν, όπως έλλειψη εμβολίων, χρήση ακάθαρτου νερού, έλλειψη τροφής ή κακή διατροφή.
– 2 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 15 ετών είναι φορείς του AIDS.
– 500 εκατομμύρια παιδιά είναι άμεσα ή έμμεσα θύματα βίας.
– 140 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών είναι υποσσιτισμένα.
– 27 εκατομμύρια παιδιά αναγκάζονται να μεταναστεύσουν, ακολουθώντας τους γονείς τους.
-1,2 εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο πέφτουν θύματα παράνομης στρατολόγησης, εμπορίου,απαγωγής για πορνεία ή αφαίρεση οργάνων.
– Ακόμη και στον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο, το 19% των παιδιών ζουν σε συνθήκες κοντά στα όρια της φτώχειας.
– 3.500 παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο στην Ευρώπη από κακοποίηση.
-158 εκατομμύρια παιδιά, ηλικίας 5-14 ετών, εργάζονται συχνά σε σκληρές και απαράδεκτες συνθήκες.

Τα παραπάνω νούμερα αυξάνονται κατακόρυφα σε ετήσια βάση, τη στιγμή που η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού έχει επικυρωθεί από το σύνολο σχεδόν των χωρών της ανθρωπότητας και θέτει τα ελάχιστα επίπεδα κάτω από τα οποία καμιά χώρα δεν πρέπει να πέφτει. Έκθεση του Κέντρου Ερευνών της Unicef έρχεται να σπάσει τη σιωπή που συναινεί στην καταστρατήγηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού από τον αποκαλούμενο ως εξανθρωπισμένο και πολιτισμένο δυτικό κόσμο και να ακυρώνει την οικονομική κρίση ως πρωταρχική αιτία της καταπάτησης των δικαιωμάτων του παιδιού.

«Τα παιδιά που μένουν πίσω»

Μια έκθεση σταθμός από το Κέντρο Ερευνών Innocenti της UNICEF διαπίστωσε ότι τα παιδιά σε πολλές πλούσιες Ευρωπαϊκές χώρες και στις Ηνωμένες Πολιτείες υποφέρουν από μεγαλύτερες ανισότητες σε σχέση με τα παιδιά σε πολλές άλλες βιομηχανικές χώρες.

Για πρώτη φορά, η έκθεση «Τα παιδιά που μένουν πίσω» κατατάσσει 24 χώρες-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) με βάση την ισότητα στην υγεία, την εκπαίδευση και την υλική ευημερία των παιδιών τους. Η έκθεση εξετάζοντας την ανισότητα στις χαμηλότερες βαθμίδες της κατάταξης θέτει το ερώτημα, πόσο πίσω επιτρέπουν τα πλούσια κράτη να μένουν τα λιγότερο προνομιούχα παιδιά. Η Ιταλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελλάδα, το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, φαίνεται πως αφήνουν τα πιο ευάλωτα παιδιά τους πίσω σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι χώρες όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, η Ελβετία και η Ολλανδία. Με πολλά από τα στοιχεία στην έκθεση να προέρχονται πριν από την οικονομική κρίση, η έκθεση «Τα παιδιά που μένουν πίσω» περιγράφει τα ευρήματά της ως ένα «στιγμιότυπο από καλές εποχές» και προειδοποιεί πως οι βαρύτερες συνέπειες της οικονομικής επιδείνωσης τείνουν να πέφτουν στις πλάτες των πιο ευάλωτων οικογενειών και των παιδιών τους. «Σε δύσκολες εποχές,» αναφέρει η έκθεση, «τα φτωχότερα παιδιά πρέπει να είναι εκείνα που θα προστατευτούν πρώτα, και όχι τα τελευταία που θα λαμβάνουμε υπόψη μας. Ένα παιδί έχει μόνο μια ευκαιρία να αναπτυχθεί ομαλά στο μυαλό και το σώμα. Είναι η πρωταρχική ευθύνη των κυβερνήσεων να προστατευθεί αυτή η ευκαιρία – σε καλές και σε κακές εποχές.»