Η ελεύθερη αγορά και οι νόμοι της φαίνεται πως δεν άφησαν έξω από το πλαίσιο δράσης τους την ίδια τη ζωή στην πρωταρχική της μορφή. Η παραμικρή παραγωγική δυνατότητα του ανθρώπινου οργανισμού μετατρέπεται σε επικερδής μηχανή που υποχρεώνει την ελπίδα να υπάρχει μόνο υπό τη μορφή εμπορίου. Το εμπόριο ωαρίων που έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στις μέρες μας χρήζει άμεση αντιμετώπιση από ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους και του τομέα της υγείας κατ’ επέκταση.

Η αδυναμία κάποιων γυναικών να τεκνοποιήσουν και η ανάγκη τους να ανατρέψουν αυτό το γεγονός μέσα από τις δυνατότητες που τους δίνει η επιστήμη και η τεχνολογία, έχει επιτρέψει σε “επιχειρηματίες” του τομέα της υγείας αλλά και σε ανθρώπους υπόγειων κυκλωμάτων να κερδοσκοπούν σε βάρος της επιθυμίας τους, εκμεταλλευόμενοι γυναίκες σε παραγωγική ηλικία που πουλούν τα ωάριά τους για βιοποριστικούς λόγους. Ενδεικτικό είναι το ότι η εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης τα τελευταία 30 χρόνια γεννά 250.000 παιδιά ετησίως με τζίρο δισεκατομμύρια ευρώ. Η «επιχείρηση γονιμότητας» εκτείνεται από την Ασία ως την Αμερική έχοντας ως εργατικό δυναμικό γυναίκες από τις Βαλκανικές χώρες, τη Ρωσία και τη Λατινική Αμερική και ως “καταναλωτές” υποψήφιες μητέρες, συνήθως μετεμμηνοπαυσικές, από τα πλουσιότερα και υψηλότερα κοινωνικά στρώματα της Ευρώπης και της Αμερικής.

Το ζήτημα επεκτείνεται πέρα από τα όρια της βιοηθικής ή των ιατρικών διλημμάτων παίρνοντας τη μορφή καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων και προσβολής της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης. Κι αυτό γιατί το ζήτημα της αναπαραγωγής έχει περάσει στη φάση του «τράφικινγκ». Σύμφωνα με την εφημερίδα Ελευθεροτυπία, κυκλώματα εμπορίας ωαρίων, εκμεταλλευόμενα την άσχημη οικονομική κατάσταση αλλοδαπών γυναικών που έρχονται στην Ελλάδα, τις πείθουν να δώσουν τα ωάρια τους για 500-600 ευρώ. Η διαδικασία όμως στην οποία τις υποβάλλουν δεν είναι τόσο ακίνδυνη όσο την περιγράφουν. Η χορήγηση ενέσεων με αυξημένες ποσότητες ορμονών και η υποβολή των γυναικών αυτών σε επαναληπτικές κολπικές και αιματολογικές εξετάσεις έχουν παρενέργειες που μπορεί να βλάψουν ανεπανόρθωτα την υγεία του οργανισμού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης αποτελεί το περιστατικό που έλαβε χώρα στις αρχές Νοεμβρίου του 2009 και διηγείται η Ελευθεροτυπία. Μέλη κυκλώματος σωματεμπορίας και ωαρίων προσέγγισαν 23χρονη Βουλγάρα, την έπεισαν να έρθει στην Ελλάδα για να εργαστεί, τη μετέφεραν οδικώς και αφού της αφαίρεσαν τα ταξιδιωτικά της έγγραφα την «πούλησαν» σε 26χρονο Βούλγαρο έναντι 1.800 ευρώ. Εκείνος, μαζί με μια άλλη 20χρονη, ασκώντας σωματική και ψυχολογική βία την ανάγκασαν να εκδίδεται σε ξενοδοχεία και στο δρόμο, παρακρατώντας όλα τα χρήματά της, και στη συνέχεια τη μετέφεραν σε κλινική-μονάδα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής των βορείων προαστίων. Εκεί, την υποχρέωσαν να υπογράψει έγγραφα στα ελληνικά (χωρίς η ίδια να γνωρίζει τη γλώσσα) και επί 12 ημέρες της έκαναν ενέσεις, ενώ στο μεσοδιάστημα την είχαν υποβάλει ακόμη τρεις φορές σε εξετάσεις. Οι αφόρητοι πόνοι, τα επιπλέον κιλά, λόγω κατακράτησης υγρών και η ψυχοσυναισθηματική διαδικασία στην οποία υποβλήθηκε η παραπάνω γυναίκα είναι μερικές από τις συνέπειες που κάθε «γυναίκα-δότρια» υφίσταται.

Το εμπόριο της μητρότητας επεκτείνεται χάρη στα νομοθετικά κενά που αφήνουν περιθώρια εκμετάλλευσης. Σε μερικά κράτη, όπως το Ισραήλ, απαγορεύεται η συγκομιδή ωαρίων στην επικράτειά τους αλλά προβλέπεται αποζημίωση στους πολίτες σε περίπτωση που υποβληθούν σε εξωσωματική, ακόμα και όταν γίνεται με δωρεά ωαρίου, φτάνει η απόκτηση του ωαρίου να έχει γίνει σε άλλη χώρα. Ωστόσο, στις ΗΠΑ οι κανονιστικές ρυθμίσεις δεν προβλέπουν τη δωρεά ωαρίων, παρ’ όλο που μια μη δεσμευτική οδηγία της Αμερικανικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής θεωρεί «ανήθικη όποια πληρωμή πέραν της αποζημίωσης για χαμένες εργατοώρες και μεταφορικά». Όσον αφορά στην Ε.Ε., επιτρέπεται η αποζημίωση αλλά όχι η πληρωμή, σύμφωνα με το χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ένωσης, ιδίως με το άρθρο 3, που θεσπίζει «την απαγόρευση της μετατροπής του ανθρωπίνου σώματος και των μερών του καθ’ αυτών σε πηγή κέρδους» και με την παράγραφο 1 της οδηγίας 2004/23/ΕΚ που διευκρινίζει ότι «τα κράτη μέλη προσπαθούν να εγγυηθούν ότι η δωρεά ιστών και κυττάρων θα πραγματοποιείται εθελοντικά και δωρεάν».

Στην Ελλάδα, παρότι υπάρχει νόμος για το θέμα των εξωσωματικών γονιμοποιήσεων, δεν έχουν εκδοθεί εδώ και χρόνια οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που να οριοθετούν ακριβώς τα κριτήρια κάτω από τα οποία θα πρέπει να λειτουργούν τα εργαστήρια διατήρησης ωαρίων, οι τράπεζες σπέρματος και τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ταυτόχρονα δεν υπάρχει κανένας ελεγκτικός μηχανισμός του υπουργείου Υγείας που να ελέγχει τον τρόπο λειτουργίας αυτών των κέντρων, ενώ δεν υπάρχει κανένας φορέας πιστοποίησης για τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης αφού η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής απλώς ιδρύθηκε το 2005. Ο μόνος τρόπος, λοιπόν, να περιοριστεί το φαινόμενο που έχει πάρει ανεξέλεγκτες πια διαστάσεις και να προστατευθούν οι ευάλωτες κοινωνικά μετανάστριες, που εκτίθενται ανεπανόρθωτα στη δράση εγκληματικών κυκλωμάτων, είναι η άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων ελεγκτικών μηχανισμών και οι ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις που θα καλύψουν τα νομοθετικά «παράθυρα».