Το πρωτόγνωρο της διαδικασίας ανάμειξης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην πολιτική της Ευρωζώνης επισημαίνει στο tvxs.gr o καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ, Παναγιώτης Ιωακειμίδης, ο οποίος εκτιμά ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη αφενός λειτουργεί ως «μομφή» απέναντι στην Κομισιόν, αφετέρου εκφράζει ενδεχομένως την πρόθεση να ανατεθεί… «πολύ πιο μακριά» ο ρόλος του «κακού» για τα κοινωνικά στρώματα.

Ανάμεσα σε άλλα, χαρακτηρίζει την ανακοίνωση ευρωπαϊκής στήριξης της ελληνικής οικονομίας «ουσιαστική κίνηση αλλά σε πολιτικό επίπεδο», υπογραμμίζει την «αβεβαιότητα» που εξακολουθεί να διέπει τις «αγορές» αναφορικά με τις ελληνικές δυνατότητες, και δίνει έμφαση στην έλλειψη αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών θεσμών σε σχέση με τις -πολύ συχνά- κακές προθέσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Παράλληλα, τονίζει ότι δεν προβλέπεται μηχανισμός αποβολής μιας χώρας – μέλους από την Ευρωζώνη και θέτει ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης ως προς τα ενδεχόμενα πρόσθετα οικονομικά μέτρα.

Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη:

-Τι αποκομίσατε από τις χθεσινές αποφάσεις των «27»; Οι Βρυξέλλες στηρίζουν επί της ουσίας την ελληνική οικονομία ή πρόκειται για μία κίνηση εντυπώσεων;

Νομίζω ότι ήταν μία ουσιαστική κίνηση αλλά σε πολιτικό επίπεδο. Η ΕΕ εμφανίζεται να στηρίζει ένα μέλος της Ευρωζώνης, την Ελλάδα, και νομίζω ότι αυτή η πολιτική στήριξη θα πρέπει κάποια στιγμή να μεταφραστεί σε πιο ουσιαστική- δηλαδή ενδεχομένως σε οικονομική- στήριξη, εφόσον οι συνθήκες οδηγήσουν σε αυτή την ανάγκη. Έχουμε ένα πρώτο βήμα, την εκδήλωση της αλληλεγγύης, αλλά ενδεχομένως αυτό να πρέπει να λάβει συγκεκριμένη μορφή, με οικονομικά μέτρα. Εδώ η ΕΕ μπορεί να έχει προβλήματα με τη συνθήκη η οποία, τυπικώς τουλάχιστον, δεν προβλέπει τη λεγόμενη διάσωση ενός κράτους – μέλους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν άλλες διατάξεις που μπορούν να επιτρέψουν την ουσιαστική συνδρομή προς μία χώρα – μέλος, όπως η Ελλάδα, που αντιμετωπίζει προβλήματα.

-Όταν μιλάτε για οικονομικά μέτρα, εννοείτε οικονομικό «πακέτο» στήριξης ή γενικότερες πρωτοβουλίες;

Εννοώ και τα δύο. Το οικονομικό «πακέτο» στήριξης μπορεί να έχει διάφορες μορφές, για παράδειγμα τη μορφή δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων -όχι από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, διότι αυτό δεν μπορεί να γίνει. Μπορεί να λάβει τη μορφή της έκδοσης ευρωομολόγου, μολονότι πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα το καθιστούν δύσκολο, αλλά πάντως θεωρητικώς υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Μπορεί να λάβει τη μορφή δανείου από κάποιες χώρες – μέλη σε, κατά κάποιο τρόπο, διμερή βάση, μπορεί να λάβει τη μορφή εγγυήσεων για τα ελληνικά ομόλογα ή να επισπευθούν οι χορηγήσεις από τα διαρθρωτικά ταμεία τα οποία ούτως ή άλλως έχουν –κατά κάποιο τρόπο- καταγραφεί για την Ελλάδα στον προϋπολογισμό της ΕΕ, για την περίοδο έως το 2013.

-Θεωρείτε ότι απαιτείται ήδη μία ανάλογη οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα;

Αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς θα αντιδράσουν οι αγορές, κυρίως από την αρχή της εβδομάδας και μετά από την πραγματοποίηση του Συμβουλίου Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών υποθέσεων, δηλαδή του Ecofin και της Ευρωομάδας που συγκαλείται τη Δευτέρα και την Τρίτη. Αν οι αγορές αντιδράσουν με έναν ήπιο τρόπο, τότε τα πράγματα ενδεχομένως να μπουν σε μια διαδικασία εξομάλυνσης και -με την προϋπόθεση βεβαίως ότι η Ελλάδα εφαρμόζει το Πρόγραμμα Σταθερότητας- να μην χρειαστούν πρόσθετα μέτρα. Αν, ωστόσο, οι αγορές δεν πειστούν και αντιδράσουν έντονα, τότε ίσως θα καταστεί αναπόφευκτη η παροχή πιο συγκεκριμένης οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα.

-Ποια είναι η δική σας εκτίμηση για την αντίδραση των αγορών;

Έχω την αίσθηση ότι υπάρχει ένα στοιχείο αβεβαιότητας, δηλαδή δεν έχουν πλήρως πειστεί, τουλάχιστον σύμφωνα με τα πρώτα σημάδια…

-Θέλουν να πειστούν;

…κοιτάξτε, προφανώς οι αγορές και ενδεχομένως τα διάφορα funds, όπως τα hedge funds και οι διάφοροι speculators παίζουν το ρόλο τους αναμφίβολα. Αλλά το κάνουν διότι παρέχεται έδαφος, διότι κάποιες χώρες είναι ευάλωτες, χωρίς να σημαίνει ότι θέλω να απαλλάξω το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα από τον αρνητικό ρόλο που παίζει σε πάρα πολλές περιπτώσεις, κάτι που έχει επισημανθεί και στις συναντήσεις του G20 τον τελευταίο καιρό. Αλλά είναι γεγονός ότι χώρες όπως η Ελλάδα έχουν προσφέρει το πρόσφορο έδαφος, είναι ευάλωτες, ανοιχτές, ώστε τα διάφορα funds κλπ να μπορούν να παίζουν έναν αρνητικό και ζημιογόνο ρόλο.

-Από την άλλη πλευρά, θεωρείτε ότι η ΕΕ διαθέτει τα μέσα να αντιμετωπίζει ανάλογες τακτικές κερδοσκοπικού χαρακτήρα με «όχημα» το επιτόκιο δανεισμού;

Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή η ΕΕ δεν έχει τα πολύ αποτελεσματικά μέσα. Υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα σε 2 επίπεδα: Το ένα είναι η αποτελεσματική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη, δηλαδή ο τρόπος διαχείρισης του ενιαίου νομίσματος (εδώ έχουμε τεράστιες ανισορροπίες ανάμεσα στην νομισματική Ένωση, στην οικονομική και στην πολιτική Ένωση, έχουμε δημοσιονομική πολιτική η οποία έχει αφεθεί στα κράτη – μέλη). Ένα θέμα το οποίο θέτει η Γαλλία επιμόνως, προσφάτως το έθεσε και η Ισπανία, ωστόσο, άλλες χώρες τηρούν επιφυλάξεις ως προς την αντιμετώπισή του, κυρίως η Γερμανία. Το άλλο είναι, αν θέλετε, το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα διάφορα hedge funds. Η ΕΕ προσπαθεί σήμερα να το αντιμετωπίσει, υπάρχει ένα πακέτο οδηγιών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς έγκριση, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ακόμη τα αποτελεσματικά μέσα. Και, αν θέλετε, η κρίση με την Ελλάδα και τις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες έχει αναδείξει ακριβώς αυτό το τεράστιο πρόβλημα, δηλαδή πώς η ΕΕ θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του ευρώ και πως θα αντιμετωπίσει την όποια ζημιογόνο συμπεριφορά από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

-Σε ποιο βαθμό, κατά τη γνώμη σας, απειλείται η ευρωζώνη από τον ελληνικό «αδύναμο κρίκο»;

Θεωρώ ότι δεν απειλείται, τουλάχιστον στο μέτρο που ορισμένοι, κυρίως από τον αγγλοσαξονικό χώρο, επιχειρούν να παρουσιάσουν. Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 2,7% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Επομένως, δεν θα πρέπει κανείς να δραματοποιεί με αυτόν τον τρόπο το θέμα της απειλής. Από την άλλη μεριά, όμως, πράγματι η Ελλάδα θέτει ένα πρόβλημα αξιοπιστίας, αποτελεσματικότητας της Ευρωζώνης. Σε αυτό το μέτρο το ελληνικό πρόβλημα καθίσταται και ευρωπαϊκό πρόβλημα. Και βεβαίως οι ευθύνες της ελληνικής πλευράς δεν κινούνται μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά βρίσκονται και έναντι της ΕΕ και της Ευρωζώνης.

-Άρα, με αυτόν τον τρόπο απαντάτε και στο ερώτημα: που θα μπορούσε να καταλήξει η κρίση στις σχέσεις Ελλάδας – ΕΕ;

Κοιτάξτε, αυτή τη στιγμή υπάρχει μια κρίση που προκύπτει, κυρίως, από το έλλειμμα αξιοπιστίας. Με άλλα λόγια, η ίδια η Ελλάδα έχει υπονομεύσει με τις πράξεις της την αξιοπιστία της. Σκεφτείτε πού βρίσκονταν η χώρα στην ΕΕ πριν από 10 χρόνια, στην καλύτερη στιγμή της, με υψηλό κύρος και υψηλή παρουσία. Έχουμε σπαταλήσει αυτό το τεράστιο άυλο κεφάλαιο της αξιοπιστίας. Η άλλη πτυχή είναι ότι δεν τίθεται θέμα -επειδή αναφέρεται συχνά από τα διάφορα ευρωπαϊκά ΜΜΕ- ούτε εξόδου, ούτε αποβολής της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Πρώτα απ’ όλα δεν υπάρχει μηχανισμός αποβολής μιας χώρας – μέλους. Από την άλλη πλευρά, καμία χώρα δεν θα ήθελε οικειοθελώς να αποχωρήσει. Η Ελλάδα ούτε το διανοείται κάτι τέτοιο. Ίσως αυτοί να είναι ευσεβείς πόθοι ορισμένων -θα έλεγα- αντιπάλων και εχθρών της ΕΕ, διότι η αποχώρηση μιας χώρας – μέλους θα σήμαινε την έναρξη μιας διαδικασίας αποσύνθεσης της νομισματικής Ένωσης και ενδεχομένως της ΕΕ.

-Ως απόρροια της παροχής πολιτικής στήριξης από την ΕΕ, να περιμένουμε μία στενότερη επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται;

Αυτό είναι κάτι αναπόφευκτο και ίσως και κάτι θετικό. Είναι ανάγκη για περισσότερη πειθαρχία. Το οικονομικό επιτελείο κάνει εξαιρετική δουλειά, αλλά η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η Ελλάδα δεν σεβάστηκε δεσμεύσεις, κανόνες, και προγράμματα που ανέλαβε να υλοποιήσει. Πολλές φορές η πειθαρχία είναι εισαγόμενη στην Ελλάδα. Και ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, θα είναι πολύ πιο αυστηρή. Οι εκθέσεις για την εφαρμογή του Προγράμματος Σταθερότητας θα είναι μηνιαίες -η πρώτη θα εξεταστεί το Μάρτιο από τον νέο Επίτροπο, Όλι Ρεν, ο οποίος θα κρίνει αν χρειάζονται πρόσθετα μέτρα.

-«Βλέπετε» νέα δυσάρεστα οικονομικά μέτρα; Ποια έχουν «σειρά»;

Δεν θα απέκλεια το ενδεχόμενο να ληφθούν πρόσθετα μέτρα. Πάντως, θα πρέπει να υπάρχει ένα αίσθημα κοινωνική δικαιοσύνης. Δηλαδή δεν θα πρέπει να επιβαρύνονται οι ίδιες κοινωνικές τάξεις με το κόστος της προσαρμογής της χώρας. Εδώ υπάρχουν κοινωνικά στρώματα τα οποία, με τρόπο ανερυθρίαστο, αν θέλετε, δεν καταβάλλουν τη συμβολή τους στην κοινή προσπάθεια. Αναφέρομαι σε ελεύθερους επαγγελματίες οι οποίοι δεν πληρώνουν τους φόρους κατά τρόπο σκανδαλώδη, και αυτό θα πρέπει κάποια στιγμή να αντιμετωπιστεί. Αυτή είναι απλώς μία πτυχή, πρόσθετα μέτρα ενδεχομένως να καταστούν αναγκαία.

-Πώς λειτουργεί και τι συνεπάγεται πρακτικά η στενή εποπτεία της ελληνικής οικονομίας από τις Βρυξέλλες;

Αυτή είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Είναι η πρώτη φορά που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμμετέχει σε διαδικασία της Ευρωζώνης, η οποία ήταν επιφυλακτική -έως αντίθετη- να του επιτρέψει να παρέμβει στα «του οίκου» της.

-Αυτό αποδεικνύει και το γεγονός ότι η Ευρωζώνη δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει μια ανάλογη κατάσταση;

Δεν ήταν έτοιμη. Το γεγονός ότι καλείται το ΔΝΤ να προσφέρει την τεχνογνωσία εκφράζει μία -κατά κάποιο τρόπο- μομφή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία, για παράδειγμα, δεν έλεγξε αποτελεσματικά τα στατιστικά στοιχεία που προσκόμιζε τόσα χρόνια η Ελλάδα. Επιπλέον, κάποιοι στην ΕΕ θα ήθελαν ο δυσάρεστος ρόλος να αναληφθεί από το ΔΝΤ, το οποίο είναι συνηθισμένο να παρεμβαίνει και να προκαλεί τη δυσαρέσκεια κοινωνικών στρωμάτων με τις πολιτικές που εφαρμόζει. Το ΔΝΤ είναι πολύ πιο μακριά… εδρεύει στην Ουάσιγκτον, έχει μια άλλη φιλοσοφία και ταυτότητα, και ενδεχομένως ο ρόλος του «κακού» να ανατίθεται στο συγκεκριμένο οργανισμό. Αλλά αυτό, επιτρέψτε μου να πω, δεν το βρίσκω πάρα πολύ ευπρόσδεκτο σε ό,τι αφορά την ΕΕ.

-Θα συνέφερε το ΔΝΤ μία ενδεχόμενη προσφυγή της Ελλάδας;

Γενικώς, όπως κάθε διεθνής θεσμός, θέλει να επιβεβαιώνει καθημερινά το ρόλο του, και κατά συνέπεια έχει κάποιο «συμφέρον» να παρεμβαίνει στις οποιεσδήποτε διαδικασίες. Αλλά, επίσης, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι εδώ ενδεχομένως να υπάρχουν και κάποια πολιτικά «παιχνίδια». Είναι γνωστό ότι ο επικεφαλής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος Καν, επιδιώκει να επανέλθει στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Γαλλίας ως αντίπαλος του Νικολά Σαρκοζί στις προεδρικές εκλογές.

-Ποιος είναι ο ρόλος Γαλλίας – Γερμανίας σε αυτή την «περιπέτεια»;

Η Γαλλία και η Γερμανία είναι οι κεντρικές χώρες στο σύστημα. Η Γαλλία παραδοσιακά είναι πολύ πλησιέστερη στην ελληνική αντίληψη, και όχι μόνο στα οικονομικά θέματα, αλλά και σε πτυχές όπως η αγροτική πολιτική. Επομένως, δείχνει μεγαλύτερη κατανόηση στην ελληνική «τραγωδία», όπως αυτή περιγράφεται. Από την άλλη μεριά, όμως, και για λόγους ιδεολογικούς, η Γαλλία θα ήθελε να δει μια αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση, θα ήθελε η ΕΕ να έχει δυνατότητες πιο αποτελεσματικής παρέμβασης για αυτά που συμβαίνουν. Ενδεχομένως η Γαλλία να βρεθεί σε μία παρεμφερή δύσκολη κατάσταση, μικρότερης έντασης, όχι στο πολύ μακρινό μέλλον. Κατά συνέπεια, υπογράφει μια «υποθήκη» για το τι πρέπει να συμβεί. Η Γερμανία, από την πλευρά της, ακολουθεί μια πολύ πιο αυστηρή πολιτική, βασιζόμενη στην οικονομική ορθοδοξία. H καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έχει εσωτερικά προβλήματα, επομένως δεν θα ήταν εύκολο να χορηγήσει οικονομική βοήθεια, επιβαρύνοντας τους ψηφοφόρους ως φορολογούμενους. Αυτά, λίγο – πολύ, εξηγούν τις συμπεριφορές των δύο χωρών.

*Στη φωτογραφία απεικονίζεται ο Γενικός Διευθυντής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος Καν.