Το νέο μεταναστευτικό κύμα Ελλήνων αποτελείται από νέους και πτυχιούχους με ειδικευμένα προσόντα. Γιατί φεύγουν στο εξωτερικό; Για να βρουν τις θέσεις εργασίας εκείνες στις οποίες τα προσόντα τους, τους επιτρέπουν να εργαστούν. Το φαινόμενο μετράει ήδη κάποια χρόνια πριν από την έναρξη της οικονομικής κρίσης αναμένεται ωστόσο να κορυφωθεί το επόμενο διάστημα, παρά τις κατά καιρούς προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας. Ποιοι είναι οι φόβοι που εγείρονται μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο; Η ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση αυτού που η Ελλάδα έχει πραγματικά ανάγκη. Της ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από την Ερευνητική Μονάδα Περιφερειακής Ανάπτυξης και Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με επιστημονικό υπεύθυνο τον οικονομικό γεωγράφο, Λόη Λαμπριανίδη, προκύπτει ότι από τους Έλληνες πτυχιούχους ΑΕΙ που εργάστηκαν στο εξωτερικό, τα τελευταία χρόνια, το 15,9% επέστρεψε στην Ελλάδα, ενώ το 84,1% προτίμησε να μείνει στο εξωτερικό.

«Διαρροή» εγκεφάλων

«Είναι από τα πολύ δύσκολα προβλήματα της χώρας και δεν αφορά μόνο την παιδεία, αλλά επηρεάζει άμεσα και την ανάπτυξη. Η Ελλάδα κάνει μια μεγάλη επένδυση με τη δωρεάν παιδεία και δεν παίρνει τίποτα πίσω. Στη χώρα υπάρχει πολλαπλή έκφραση του φαινόμενου brain drain (διαρροή εγκεφάλων). Μέχρι τώρα είχαμε φοιτητές που σπούδαζαν στο εξωτερικό και στη συνέχεια έμεναν εκεί για να εργαστούν. Επίσης, είχαμε επιστήμονες που κάποια στιγμή έφευγαν. Σήμερα πέρα από αυτά που συνεχίζουν να συμβαίνουν, φεύγουν πλέον και απόφοιτοι ελληνικών πανεπιστημίων, με το που ολοκληρώνουν τον κύκλο σπουδών τους στην Ελλάδα» τονίζει ο υφυπουργός Παιδείας, Ι. Πανάρετος εξηγώντας ότι η κυβέρνηση είναι ενήμερη για την έκταση του προβλήματος.

Σύμφωνα με την έρευνα πάντως, η διαρροή δεν είναι αποτέλεσμα υπερπροσφοράς πτυχιούχων στην Ελλάδα, όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά «της χαμηλής ζήτησης για επιστημονικό προσωπικό στην ελληνική αγορά εργασίας». Αποτέλεσμα είναι αυτή τη στιγμή η Ελλάδα να διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό, περίπου 30%, άνεργων πτυχιούχων στην ΕΕ.

Ποιοι είναι αυτοί που φεύγουν;

Οι νέοι επιστήμονες που δοκιμάζουν την τύχη τους στο εξωτερικό ανήκουν συνήθως στην κατηγορία των αποφοίτων με τα περισσότερα προσόντα, καθώς κατέχουν πτυχία ξένων γλωσσών και μεταπτυχιακά. Το 73% έχει μεταπτυχιακό τίτλο, το 51,2% έχει διδακτορικό ενώ το 41% έχει σπουδάσει σε ένα από τα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο της έρευνας είναι ότι το 70% φεύγει στο εξωτερικό πριν καν αναζητήσει την τύχη του στην Ελλάδα.

Όσον αφορά τους τομείς επιστημονικού ενδιαφέροντος, το 81% των Ελλήνων επιστημόνων ασχολείται κυρίως με την οικονομία και τη διοίκηση επιχειρήσεων, το 33% με τις νομικές επιστήμες, το 25% με τη χημεία, τη φυσική και τον προγραμματισμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών ενώ στο 23% φτάνουν οι μηχανικοί. Το 31,7% από αυτούς επιλέγουν τη Βρετανία, το 28,7% τις ΗΠΑ ενώ τρίτη έρχεται η Γερμανία την οποία προτιμά το 6,6%. Την ίδια ώρα το πρώτο σε ελληνικό επιστημονικό πληθυσμό είναι το Λονδίνο και ακολουθούν, κατά σειρά, η Νέα Υόρκη, οι Βρυξέλλες, η Βοστόνη, το Παρίσι, η Γενεύη, το Μόναχο, η Ουάσιγκτον, η Ζυρίχη και το Σικάγο.

Όσο για τα εισοδήματα, το 68,4% των πτυχιούχων που εργάζονται στο εξωτερικό έχει ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο από 40.000 ευρώ. Στην Ελλάδα το ποσοστό των πτυχιούχων που κερδίζουν περισσότερα από 40.000 ευρώ είναι σχεδόν το μισό, δηλαδή περίπου 34,4%.

Ποια είναι όμως η βασική αιτία για την ελληνική διαρροή εγκεφάλων; «Η βασική αιτία είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι, υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και συνεπώς η διαρροή εγκεφάλων δεν είναι απόρροια της υπερπροσφοράς πτυχιούχων. Παρ’ όλο ότι στη χώρα μας ο αριθμός των πτυχιούχων αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να είναι μικρότερος αναλογικά με τον πληθυσμό, σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες χώρες» εξηγεί στην «Ελευθεροτυπία» ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας Λόης Λαμπριανίδης.

«Καλύτερες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης» είναι την ίδια ώρα η απάντηση όσων Ελλήνων πτυχιούχων επιλέγουν να φύγουν στο εξωτερικό. Η αξιοκρατία στον εργασιακό χώρο, οι οικονομικές απολαβές, το ενδιαφέρον για την εργασία και η απόκτηση περισσότερων και εξειδικευμένων γνώσεων είναι οι λόγοι που ακολουθούν.

«Απαιτείται αξιοποίηση του ανθρώπινου προσωπικού»

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα στην οποία ενσωματώθηκαν και στοιχεία της Εurostat προκύπτει ότι ενώ στην ΕΕ όσο ανεβαίνει το μορφωτικό επίπεδο, ο μέσος όρος της ανεργία πέφτει. Στην Ελλάδα δεν παρατηρείται κάτι τέτοιο.

«Θα πρέπει να υπάρξει στροφή της οικονομίας στην παραγωγή πιο σύνθετων προϊόντων και υπηρεσιών, που θα βάλει τη χώρα σε καλύτερη θέση στο διεθνή ανταγωνισμό και θα αξιοποιήσει παραγωγικά το ανθρώπινο δυναμικό της. Μόνο μια τέτοια στροφή θα συντελέσει στην εξομάλυνση προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας των πτυχιούχων στην Ελλάδα και θα μειώσει τη διαρροή εγκεφάλων» επισημαίνει ο κ. Λόης Λαμπριανίδης.