Στο δείπνο παίρνουν μέρος εκτός από τον υπουργό Οικονομικών Κ.Μητσοτάκη,ο στενός σύμμαχος του εκδότης της εφημερίδας «Ελευθερία» Πάνος Κόκκας, ο βουλευτής Κρήτης της Ένωσης Κέντρου Γιάννης Τσουδερός και ο Νίκος Δεληπέτρος υποδιευθυντής του ΙΚΑ.

Η συνάντηση στην οποία πρευρίσκεται και ο Αμερικανός του οποίου το όνομα δεν αποκαλύπτεται από το έγγραφο, πραγματοποιείται στις 28η Ιουνίου του 1965, εν μέσω πολιτικής κρίσης και λίγες μέρες πριν η κυβέρνηση Παπανδρέου εξαναγκασθεί σε παραίτηση. Για την παρακολούθηση της ιστορίας είναι αναγκαίο να δούμε το κλίμα των ημερών.

Ιούνιος-Ιούλιος 1965. Η παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου

Στα τέλη Ιουνίου του 1965 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έρχεται σε ανοιχτή σύγκρουση με το παλάτι. Αφορμή αποτελεί η πρόθεση του, να αντικαταστήσει τον αρχηγό ΓΕΣ στρατηγό Γεννηματά αλλά και τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά. Όμως οι Γεννηματάς και Γαρουφαλιάς είναι άνθρωποι του Παλατιού. Ο Βασιλιάς δεν είναι διατεθεμένος να χάσει την επιρροή του στη κυβέρνηση και ιδίως το στράτευμα και αρνείται οποιαδήποτε αντικατάσταση.

Ο θριαμβευτής των εκλογών του 1964 Γεώργιος Παπανδρέου εμμένει στην απόφασή του. Στις 15 Ιουλίου πραγματοποιείται στα ανάκτορα η τελευταία συνάντηση του Παπανδρέου με τον Κωνσταντίνο που διαρκει μόλις 10 λεπτά. Στο τέλος της συνάντησης ο «Γέρος της Δημοκρατίας» δηλώνει ότι πρόκειται να υποβάλει εγγράφως την παραίτηση της κυβέρνησης. Οι Αποστάτες σχηματίζουν κυβέρνηση με εντολή του Βασιλιά Κωνσταντίνου.

Το πολιτικό σύστημα καταρρέει την ώρα που οι υποστηρικτές του Γεώργιου Παπανδρέου αντιδρούν με διαδηλώσεις. Είναι η περίοδος που θα μείνει στην Ιστορία ως «Ιουλιανά» ή «Αποστασία». Η πολιτική αστάθεια που θα επακαλουθήσει θα ανοίξει τον δρόμο στην χούντα του Παπαδόπουλου, τον Απριλιο του 1967.

Το μνημόνιο που συνέταξε ο Αμερικανός διπλωμάτης απευθύνεται και προς τον Ρίτσαρντ Μπάραμ, υπεύθυνο Ελληνικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα :

Κατά τη διάρκεια δείπνου στο σπίτι του υπουργού Οικονομικών κ. Μητσοτάκη, υπήρξα μάρτυς ορισμένων από τις πολιτικές απόψεις των ισχυρών Κόκκα- Μητσοτάκη, μερίδας της Ένωσης Κέντρου. Ο Κόκκας, το πιο δυναμικό μέλος της ομάδας, υπερίσχυσε στη συζήτηση. Ο Μητσοτάκης με ήρεμο αλλά σθεναρό τρόπο επίσης πήρε ενεργό ρόλο στην κουβέντα, με τον Τσουδερό και τον Δεληπέτρο να συμμετέχουν κατά διαστήματα. Τα κυριότερα θέματα που συζητήθηκαν ήταν ο επικεφαλής στρατηγός των χερσαίων δυνάμεων Γεννηματάς, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Πρωθυπουργός και η Κύπρος. Το θέμα του Ανδρέα Παπανδρέου φαινόταν να είναι εκείνο που το διέκρινε μεγαλύτερος συναισθηματισμός. Προσπάθησα να συνοψίσω παρακάτω τη συζήτηση σύμφωνα με τα θέματα.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Μέλη της ομάδας προχώρησαν στο θέμα Ανδρέας Παπανδρέου ειρωνευόμενοι το γεγονός ότι κουβαλούσε όπλο για αυτοπροστασία. Ο Κόκκας χαρακτήρισε τον Ανδρέα ως «κακό για την Ελλάδα» και δήλωσε ότι πρέπει να φύγει από τη χώρα. Κανένας δεν τον εμπιστεύεται. Όχι μόνο ασκεί κακή επιρροή προς τον πατέρα του, αλλά επίσης τον χρησιμοποιεί για τους δικούς του σκοπούς.

Ο Ανδρέας δεν ενδιαφέρεται για το κόμμα της Ένωσης Κέντρου· ελπίζει να σχηματίσει το δικό του κεντροαριστερό κόμμα. Αυτές οι απόψεις, ελέχθη ότι εκφράστηκαν σε έναν Γερμανό αξιωματούχο με τον οποίο είχε μια κουβέντα ο Ανδρέας κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Γερμανία τον προηγούμενο χειμώνα.

Ο Μητσοτάκης τόνισε επίσης τον καταστρεπτικό ρόλο του Ανδρέα στα ελληνικά πολιτικά πράγματα. Πρότεινε αστειευόμενος να ανατεθεί στον Ανδρέα μια πρεσβευτική αποστολή, ίσως στην Ουάσιγκτον, στη Νέα Υόρκη ή στο Παρίσι, ώστε να φύγει από την Ελλάδα.

Ο Μητσοτάκης για τον πρωθυπουργό Παπανδρέου

Ο Μητσοτάκης τόνισε ότι παρ΄ όλη την προχωρημένη ηλικία του, ο Πρωθυπουργός βλέπει τα πράγματα καθαρά και ενεργεί προσεκτικά. Εν τούτοις έχει δύο σοβαρά ελαττώματα: (1) είναι ηθικά ελαστικός· γεννήθηκε έτσι και (2) είναι δειλός, με παντελή έλλειψη θάρρους. Ο Μητσοτάκης υπαινίχθηκε επίσης ότι ο Παπανδρέου είναι διπρόσωπος και έχει έλλειψη αποφασιστικότητας. Κανένας δεν μπορεί να τον εμπιστευθεί· άλλα λέει στο Υπουργικό Συμβούλιο και άλλα μάλλον λέει στον Βασιλέα.

“Να γίνει πραξικόπημα στην Κύπρο, αν χρειασθεί”

Υποστηριζόμενος από τον Κόκκα, ο Μητσοτάκης εξέφρασε τις απόψεις του σχετικά με το θέμα της Κύπρου: έδωσε έμφαση στη σημασία τής ελληνοτουρκικής συμβιβαστικής λύσης. Μια τέτοια λύση ήταν κοντά το περασμένο καλοκαίρι, όταν το ελληνικό Υπουργικό Συμβούλιο συμφώνησε ομόφωνα σχετικά με το Σχέδιο Αcheson. Ωστόσο, ο Ανδρέας πήγε ο ίδιος στον Πρωθυπουργό και «σαμποτάρισε» την απόφαση, χωρίς ουσιαστικά να δώσει έναν σαφή λόγο. Ο Ανδρέας συνεργάζεται με τον Μακάριο και τους αριστερούς.

Το Σχέδιο Αcheson είναι η καλύτερη λύση· είναι πολύ καλύτερη από την παραχώρηση ελληνικού εδάφους, που καμία ελληνική κυβέρνηση θα ήταν έτοιμη να προτείνει. Όταν ρωτήθηκε σχετικά με την αποδοχή του Μακάριου για τη λύση τύπου Αcheson, ο Μητσοτάκης ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε και θα έπρεπε να επιβληθεί επί του Μακαρίου, με πραξικόπημα, αν χρειαστεί.

Το σχόλιο του Αμερικανού με το οποίο ολοκληρώνει το υπόμνημα είναι και το σημαντικότερο. Οπως τονίζει τα δείπνα γίνονται για να γίνει σαφής η θέση των Μητσοτάκη-Κόκκα στον αμερικανικό παράγοντα ενώ προτείνεται κιόλας ως πρωθυπουργός ο Στεφανόπουλος, με ισχυρό άνδρα της κυβέρνησης τον Κ.Μητσοτάκη. Πράγματι η κυβέρνηση Στεφανόπουλου ήταν η περιβότητη κυβέρνηση των αποστατών που ανέλαβε την εξουσία μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου.

Αυτή ήταν η δεύτερη επίσκεψή μου στο σπίτι του Μητσοτάκη μέσα σε μία εβδομάδα. Ήταν ολοφάνερο ότι η κλίκα των Κόκκα- Μητσοτάκη προσπαθούσε να κάνει σαφή τη θέση της στον «αμερικανικό παράγοντα», ίσως με έναν υπαινιγμό ότι ο Μητσοτάκης προσέφερε την καλύτερη εναλλακτική λύση για τη θέση του Πρωθυπουργού Παπανδρέου, η διακυβέρνηση του οποίου οδηγούσε την Ελλάδα σε οικονομικό και πολιτικό χάος.

Στη συνέχεια, ο Δεληπέτρος μού είπε κατ΄ ιδίαν ότι θεωρούσε τον Μητσοτάκη ως τον καλύτερο στο Υπουργικό Συμβούλιο. Υπεστήριξε ότι η ομάδα των Στεφανόπουλου- Μητσοτάκη είναι καλύτερη για τον σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης της Ενώσεως Κέντρου- ο Στεφανόπουλος γιατί είχε πολύ λίγους εχθρούς και είναι ευρέως αποδεκτός και ο Μητσοτάκης λόγω δυναμικότητας και της γενικής ικανότητάς του.