Τα φίλτρα στο διαδίκτυο είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται, περισσότερο από μία δεκαετία, για την καταπολέμηση του ανεπιθύμητου περιεχομένου. Ωστόσο, η συζήτηση σχετικά με τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητα συνεχίζει να προκαλεί αντιδράσεις, θέτοντας συχνά τις κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές απέναντι στους υποστηρικτές της τεχνολογίας και του ελεύθερου λόγου. Των Jillian York and Robert Faris από το Aljazeera.

Από την Κίνα, όπου οι ακτιβιστές βρίσκονται αντιμέτωποι με την κυβέρνηση για το θέμα έως και τις ΗΠΑ, όπου η Χίλαρι Κλίντον, υποσχέθηκε να φέρει σύντομα μία ατζέντα για την ελευθερία στο διαδίκτυο στην πρώτη γραμμή, ο λόγος γύρω από το φιλτράρισμα είναι πυρετώδης.

Με την άφιξη καταπιεστικών καθεστώτων, το φιλτράρισμα έχει αρχίσει να αυξάνεται στη Δύση, με αρκετές χώρες να δημιουργούν «μαύρες λίστες» και άλλες να ζυγιάζουν τις πρακτικές και τους νομικούς περιορισμούς του φιλτραρίσματος. {…}

Χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που έχει τάση… προς το φιλτράρισμα είναι η Αυστραλία, ιδιαίτερα μετά την νίκη των Εργατικών στις εκλογές του Νοέμβρη του 2007. Τα σχέδια που ανακοίνωσε η υπουργός επικοινωνιών περιλαμβάνουν υποχρεωτική μαύρη λίστα.

Υποχρεωτικές μαύρες λίστες

Η υποχρεωτική μαύρη λίστα θα περιλαμβάνει όχι μόνο την παιδική πορνογραφία, αλλά και οποιοδήποτε περιεχόμενο μπορεί δυνητικά να θεωρηθεί ότι δημιουργεί ροπή προς την εγκληματικότητα, τη χρήση ναρκωτικών ή να θίγει το ζήτημα της ευθανασίας. Αυτά βέβαια είναι μόνο μερικά από τα θέματα που θα περιλαμβάνει η λίστα.

Το φίλτρο ουσιαστικά θα οριοθετηθεί από την Αυστραλιανή Αρχή Επικοινωνιών και Μέσων Ενημέρωσης, ενός κρατικού φορέα που συστάθηκε το 2005 με σκοπό την εποπτεία των ΜΜΕ της χώρας. Η ACMA λοιπόν θα είναι αρμόδια για τον προσδιορισμό του τι συνιστά ή όχι παράνομο περιεχόμενο.

Το καθεστώς των φίλτρων συναντά τις αντιδράσεις μιας σειράς ομάδων στην Αυστραλία που ξεκινούν μέσω του διαδικτύου εκστρατεία επιδιώκοντας να πείσουν το κοινό αίσθημα για τα μειονεκτήματα που δημιουργούν τέτοιου είδους ρυθμίσεις.

Υποστηρίζουν δε, ότι οι περιορισμοί που θέτουν τα φίλτρα, δημιουργούν έλλειψη διαφάνειας και κάνουν λόγο για εξαρτημένη εποπτεία και έλλειψη νόμιμων διαδικασιών προκειμένου να αποφασιστεί τι ανήκει και τι δεν ανήκει στη λίστα. Τονίζουν επιπλέον την υπεργολαβική ανάθεση των ρυθμιστικών αποφάσεων σε κατασκευαστές λογισμικού και αυτοματοποιημένα εργαλεία.

Πρόσφατη διαρροή αρχείων από τη «μαύρη λίστα» της ACMA έδειξε ότι μεταξύ των δεδομένων παράνομου περιεχομένου συγκαταλέγονται sites για τυχερά παιχνίδια αλλά και εκατοντάδες νόμιμα αλλά ανατρεπτικά sites. Τέλος υπάρχουν και ανησυχίες που συνίστανται στο γεγονός ότι το φίλτρο παρακάμπτεται πολύ εύκολα θέτοντας υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητά του όσον αφορά στην προστασία των παιδιών από παράνομο περιεχόμενο.

Παρά το γεγονός ότι το προτεινόμενο σύστημα φιλτραρίσματος της Αυστραλίας είναι το πιο ολοκληρωμένο στη Δύση, δεν είναι το μόνο.

Η Νορβηγία, η Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και οι Κάτω Χώρες, μπλοκάρουν συγκεκριμένες τοποθεσίες που φιλοξενούν παιδική πορνογραφία. Το κόστος και το πεδίο εφαρμογής αυτών των φίλτρων είναι ελάχιστο. Το ίδιο μικρές είναι και οι επιδόσεις τους στην καταπολέμηση του προβλήματος της παιδικής πορνογραφίας, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει εκτός των συνόρων της χώρας αλλά και με διάφορους τρόπους καταστρατήγησης του λογισμικού.

Υπάρχουν, ωστόσο, ευρωπαϊκές χώρες που έχουν πιο παρεμβατικά συστήματα φιλτραρίσματος.

Τον Φεβρουάριο, το γαλλικό κοινοβούλιο ψήφισε νομοσχέδιο γνωστό ως LOPPSI 2, το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διάταξη που αναφέρει ότι οι ιστοσελίδες πρέπει να λογοκρίνονται και εφόσον χρειάζεται να καταλήγουν σε μία μαύρη λίστα της κυβέρνησης.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, στη Βρετανία, πέρασε νομοσχέδιο που επιτρέπει στα βρετανικά δικαστήρια να «μπλοκάρουν» ιστοσελίδες βασιζόμενα στην παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων καθώς και να προβούν σε αποσύνδεση χρηστών του διαδικτύου για επαναλαμβανόμενες παραβάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας. Όπως και την Αυστραλία οι αντιδράσεις είναι πολλές.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπήρξε έντονη πολιτική διάθεση για να τεθεί το ζήτημα του φιλτραρίσματος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε δύο φορές σχετικό νόμο που επιχειρούσε να επιβάλει φίλτρα για την προστασία των παιδιών από το επιβλαβές περιεχόμενο του διαδικτύου. Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, τα δικαστήρια των ΗΠΑ ακύρωσαν τη νομοθεσία κρίνοντας ότι παραβιάζει αδικαιολόγητα την ελευθερία του λόγου. Η τρίτη απόπειρα υπήρξε λιγότερο επεμβατική και κατάφερε να επιβιώσει του δικαστικού ελέγχου. Στις ΗΠΑ τα σχολεία και οι βιβλιοθήκες που λαμβάνουν ομοσπονδιακή χρηματοδότηση οφείλουν να χρησιμοποιούν φίλτρα.

Στην Κίνα και το Ιράν τα φίλτρα χρησιμοποιούνται ευρέως για να λογοκρίνουν όχι μόνο σελίδες με κοινωνικό περιεχόμενο (όπως οι ιστοσελίδες που περιέχουν πορνογραφία, ή πληροφορίες σχετικά με τα τυχερά παιχνίδια ή τη σεξουαλικότητα), αλλά και πολιτικό περιεχόμενο.

Στις δυτικές χώρες τα φίλτρα που υιοθετούνται στοχεύουν σε ακραίες ιστοσελίδες και σε αυτές που περιέχουν παιδική πορνογραφία ή σε αυτές που παραβιάζουν πνευματικά δικαιώματα. Την ίδια ώρα κι ενώ μία άμεση πολιτική επίθεση στις εν λόγω χώρες φαίνεται απίθανη, το φιλτράρισμα συχνά καταλήγει να χρησιμοποιείται καταχρηστικά ειδικά όταν υπάρχει έλλειψη εποπτείας.

Το μέλλον του φιλτραρίσματος

Όσοι γιορτάζουν το διαδίκτυο ως προμαχώνα της ελεύθερης έκφρασης δεν θα χαρούν αν ρίξουν μία ματιά στις πρόσφατες εξελίξεις σε Αυστραλία, Γαλλία και Βρετανία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ποτέ πριν μία τέτοια εθνική εκστρατεία φιλτραρίσματος του διαδικτύου δεν επιβίωσε και από την πολιτική διαβούλευση και από τον δικαστικό έλεγχο σε μία δυτική χώρα. Η στάση αυτή των Δυτικών χωρών δίνει στην πρακτική της επιβολής φίλτρων στο διαδίκτυο νομιμοποιεί εξασφαλίζοντας πολιτική κάλυψη σε λογοκριτές σε όλο τον κόσμο, όπως για παράδειγμα, στην Τεχεράνη ή στο Πεκίνο.