Τ

ο πώς η Αθήνα πήρε με απάτες το ευρώ «αποκαλύπτει» η γερμανική εφημερίδα Bild, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Την άνοιξη του 2010 η δημοσιονομική καταστροφή των Ελλήνων απείλησε να τινάξει στον αέρα το ευρώ και κατέστησε αναγκαία μια τεράστια δανειακή βοήθεια. Όμως, πώς έφτασαν οι Έλληνες στο ευρώ; Η Bild έκανε έρευνες στην Αθήνα, στο Βερολίνο, στις Βρυξέλλες, μίλησε με εμπλεκόμενους, βρήκε μυστικά έγγραφα: Οι Έλληνες είπαν ψέματα – και όλοι οι άλλοι τα δέχτηκαν».

Βρυξέλλες, κτιριακό συγκρότημα της ΕΕ, μέσα της δεκαετίας του 90: Οι ευρωπαίοι υπουργοί οικονομικών, σε μια από τις συνόδους τους, συζητούν για τη μορφή των μελλοντικών νομισμάτων του ευρώ.

Ο Γερμανός Theo Waigel και ο Έλληνας ομόλογός του Γιάννος Παπαντωνίου φωνάζουν ο ένας στον άλλο. Όσοι συμμετείχαν περιγράφουν στην Bild τη στιχομυθία ως εξής:

Παπαντωνίου: «Απαιτώ το ευρώ να γραφτεί στα χαρτονομίσματα και στα ελληνικά!»

Waigel: «Αυτό αποκλείεται! Δεν μπορείτε να ενταχθείτε και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα ενταχθείτε ποτέ!»

Αλλά ο Theo Waigel επλανάτο.

Αυτή είναι η ιστορία για το πώς η Ελλάδα πήρε το ευρώ. Είναι μια ιστορία κόλπων και απάτης, συνεχούς τακτικής «κάνουμε τα στραβά μάτια» και σκανδαλώδους αδιαφορίας. Μυστικά έως τώρα έγγραφα και νέες ενδείξεις αποδεικνύουν ότι: πρόκειται για την ιστορία ενός εξ αρχής στημένου παιχνιδιού. Ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών του SPD Hans Eichel θα επιβάλει σιωπή στη μοναδική αξιόλογη φωνή, που προειδοποιούσε δημόσια.

Είναι επίσης η ιστορία μιας σοβαρής πλάνης: Ότι μια τόσο μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, άσχετα με το τι κάνει, ουδέποτε θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το ευρώ.

Όμως σχεδόν δέκα ακριβώς χρόνια μετά την ένταξη της Ελλάδας, την άνοιξη του 2010 το ευρώ βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αιτία: Η Ελλάδα.

Δισεκατομμύρια έρευσαν για να σωθεί η Ελλάδα, για να σωθεί το ευρώ. Σήμερα ένας από τους καλύτερους γνώστες της ΕΕ στη κορυφή της ιεραρχίας του γερμανικού ΥΠΕΞ δηλώνει ως εκπρόσωπος πολλών πολιτικών του Βερολίνου και των Βρυξελλών: «Το μεγαλύτερο λάθος μας ήταν να εντάξουμε την Ελλάδα στο ευρώ».

Αλλά πώς μπορέσαμε να φτάσουμε εκεί; Ποιος ευθύνεται;

Η Bild αναζητεί τα πειστήρια – στην Αθήνα, στις Βρυξέλλες, στη Βιέννη, στη Βόννη και στο Βερολίνο. Παντού το μοτίβο ενός θρίλερ: Υπήρχε κίνητρο, υπήρχε η ευκαιρία, υπήρχαν τα μέσα.

Όσον αφορά την ένταξη των Ελλήνων «πρόκειται για πολιτική απόφαση», γράφουν τα εμπιστευτικά έγγραφα του γερμανικού υπουργείου οικονομικών, που έχει στη διάθεσή της η Bild. «Πολιτική απόφαση» – αυτός είναι ο υπηρεσιακή κωδική έκφραση για το: «Η ηγεσία θέλει έτσι, η σκληρή πραγματικότητα δεν μετράει».

Αυτό σημαίνει ότι ούτε για ένα λεπτό δεν χωρούσε αμφισβήτηση πώς η Ελλάδα θα πάρει το ευρώ. Και για το πώς όλοι έκλειναν τα μάτια. Άλλοι μεν ‘μαγείρευαν’ τα στοιχεία, και άλλοι το επέτρεπαν να γίνεται. Σήμερα όλοι προτιμούν να σιωπούν.

Γιατί η περίπτωση της Ελλάδας αποκαλύπτει ένα διαχρονικό ψέμα της Ευρώπης, που λέει: «Όσο περισσότεροι τόσο το καλύτερο». Καλύτερα περισσότερα μέλη στην Ευρωζώνη παρά λίγα, αδιάφορο αν μια χώρα μπορεί. Αρκεί να το θέλει. Και οι Έλληνες ήθελαν.

Ωστόσο, η ιστορία ξεκινά με ένα ξερό «όχι»- κατά της Ελλάδας. Το Σάββατο 2 Μαΐου 1998 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συνεδριάζουν σε έκτακτη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.

Προεδρεύει ο νέος Βρετανός πρωθυπουργός Tony Blair.

Οι τότε 15 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αποφασίζουν ότι 11 κράτη θα πάρουν από το 1999 το ευρώ. Αρχικά ως «λογιστική μονάδα» για τις συναλλαγές , π.χ. τις διατραπεζικές, από 1.1.2002 και ως νόμισμα. Η Δανία και η Μεγάλη Βρετανία αρνούνται να συμμετάσχουν. Αυτό διαρκεί περίπου ένα τέταρτο της ώρας.

Η Ελλάδα δεν ανήκει στον κύκλο των εκλεκτών. Ελάχιστα διπλωματικά το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου διαπιστώνει: «Η Ελλάδα δεν πληροί ούτε ένα από τα ενταξιακά κριτήρια». Ως προς τον πληθωρισμό, το έλλειμμα, το συνολικό χρέος και το ύψος των επιτοκίων, η μικρή χώρα απέχει παρασάγγες από τα προδιαδεγραμμένα πρότυπα.

Μέχρι τα μεσάνυχτα της 2ας Μαΐου η πρωθυπουργοί συνομιλούν για να καταλήξουν στην επιλογή του πρώτου προέδρου της ΕΚΤ. «Ήταν μια ασυνήθιστα σκληρή διαπραγμάτευση», θα δηλώσει στη συνέχεια ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ. Για την Ελλάδα δεν μιλάει κανείς.

Ένας από το τραπέζι δεν προσέχει πια τι συζητείται για τον πρόεδρο της ΕΚΤ: Ο Κωνσταντίνος Σημίτης («Κώστας»), από το 1996 πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Για τη χώρα του είναι μια μέρα ταπείνωσης: Δεν πέρασε τις ευρωεξετάσεις. Όταν όμως οι αρχηγοί των κρατών και κυβερνήσεων παίρνουν θέση για την καθιερωμένη φωτογραφία της Συνόδου, ο Σημίτης που μιλά άπταιστα γερμανικά έχει το μεγαλύτερο χαμόγελο απ’ όλους τους άλλους. Σαν να είχε περάσει με άριστα η χώρα του.

Τι ήθελε εκείνη τη στιγμή;

Για παράδειγμα θυμάται τις αυστηρά εμπιστευτικές διαπραγματεύσεις που αφορούσαν τα σχέδια των μελλοντικών ευρωνομισμάτων. Παρ’ όλες τις αντιδράσεις των ευρωπαίων υπουργών οικονομικών, οι Έλληνες κατόρθωσαν στο τέλος να επιβάλλουν να γραφεί η λέξη «ευρώ» και στα ελληνικά πάνω στα χαρτονομίσματα. Ο κατοπινός νικητής του διεθνούς διαγωνισμού, ο βιεννέζος γραφίστας χαρτονομισμάτων Robert Kalina, τηρεί αυτές τις προδιαγραφές, μολονότι η Ελλάδα καταρχήν δεν συμπεριλαμβάνεται στα κράτη του ευρώ. Ο Σημίτης γνωρίζει πόσο σημαντικό πολιτικό μήνυμα είναι αυτό.

Και μάλιστα γνωρίζει περισσότερα: το ευρώ δημιουργείται για τη συμμετοχή όσο το δυνατό περισσότερων κρατών. Χαρακτηριστικό αυτής της καθαρά πολιτικής κατεύθυνσης είναι: όποιος δεν συμμετέχει, του χορηγείται επισήμως μια «εξαίρεση» από τον κανόνα του να συμμετάσχει.

Εκτός αυτού, οι υπουργοί οικονομικών προτίθενται να επανεξετάσουν την πρόοδο της Ελλάδας – εγκαίρως, πριν καθιερωθεί το νόμισμα του ευρώ. Οι Έλληνες μάλιστα μπορούν να υπολογίζουν ακόμα και στον Theo Waigel.

Εν συντομία: Με την κάλυψη των άλλων κρατών, από το Μάιο του 1998 η Ελλάδα μπορεί να αρχίσει να καλύπτει το χαμένο έδαφος και να ελπίζει ότι θα φτάσει εγκαίρως στο στόχο της.

Δεν είναι να απορεί κανείς λοιπόν: Το «άδειασμα» της 2ας Μαΐου δεν προκαλεί στην περήφανη Ελλάδα καμιά διαμαρτυρία. Αντιθέτως, οι δύο σημαντικότερες εφημερίδες Καθημερινή και Ελευθεροτυπία κυκλοφορούν με τίτλο «Πράσινο φως για το ευρώ 2001».

Έτσι αρχίζει η εφαρμογή του ελληνικού σχεδίου Β για το ευρώ: Έγκαιρη ένταξη πριν την προγραμματισμένη για τις αρχές του 2002 έκδοση των νομισμάτων του ευρώ. Προς τούτο πρέπει να βελτιωθούν ριζικά τα ελληνικά στοιχεία για τον πληθωρισμό, το έλλειμμα και το χρέος – και μάλιστα μόνο μέσα σε 18 μήνες.

Στην πραγματικότητα αυτό είναι αδύνατο. Στην πραγματικότητα τα μέλη της Ευρωζώνης πρέπει να έχουν μακροπρόθεσμα εντάξει την οικονομική και δημοσιονομική τους κατάσταση, και όχι να επιχειρούν προσγείωση της τελευταίας στιγμής και μάλιστα πριν από την ένταξη.

Αλλά οι Έλληνες έχουν πρόσβαση στα στοιχεία τους – ελεύθερα: Εκατοντάδες εκατομμύρια ελλείμματος των κρατικών νοσοκομείων για παράδειγμα συρρικνώνονται έτσι απλά από το τηλέφωνο. Τεράστιες εξοπλιστικές δαπάνες μεταφέρονται με «δημιουργική» λογιστική. Χειρόγραφοι λογαριασμοί διορθώνονται ή εξαφανίζονται εντελώς.