Ξεκινώ με ένα  αποκαλυπτικό,  πλην όμως παραδόξως κοινότοπο, απόσπασμα ομιλίας ευρωπαίου αξιωματούχου: «Reforms must be made, hard decisions must be taken, and commitments must be honoured. But ultimately these reforms are not needed to satisfy the European Union. They are needed for the benefit of your country and your own citizens. [Μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν, δύσκολες αποφάσεις να παρθούν και δεσμεύσεις πρέπει να τηρηθούν. Αλλά εν τέλει αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν χρειάζονται για να ικανοποιήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρειάζονται για να ωφεληθεί η χώρα σας και οι πολίτες της]. 

Ads

 
Τα παραπάνω είναι ένα copy paste από αυτά που θα μπορούσε να λέει ο οποιοσδήποτε αξιωματούχος του Ε.Ε., του Δ.Ν.Τ. ή της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας στην Ελλάδα ή την Πορτογαλία το 2013.  Στην Σλοβακία ή την Λεττονία λίγα χρόνια πιο πίσω. Στη Γαλλία, ίσως, σε μερικά χρόνια από σήμερα.  Οι συγκεκριμένες ανήκουν στον πρεσβευτή της Ε.Ε. στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη το 2007.
 
Οι συνειρμοί είναι δυσάρεστοι, ως και εφιαλτικοί, αλλά οι ομοιότητες τέτοιες ώστε «η εικόνα να μιλάει μόνη της». Η παράσταση στην – κατά τα λοιπά, όλο ιδιαιτερότητες – Ελλάδα των μνημονίων δεν είναι πρεμιέρα. Παίζεται διαρκώς, περιφερόμενη με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη μετά τον ψυχρό πόλεμο και πλέον η κατεξοχήν έδρα της είναι ο ευρωπαϊκός νότος.
 
Ο όρος «μεταρρυθμίσεις» είναι κομβικός στο νεοφιλελεύθερο πείραμα. Το ίδιο και ένας συγκεκριμένος λόγος νουθεσίας που αντλεί τη νομιμοποίησή του μέσω των μεταρρυθμίσεων, το περιεχόμενο των οποίων ποτέ δεν αναφέρεται. Απλώς επισημαίνεται πάντα «πως ο χρόνος πιέζει» και πως «η χώρα καθυστερεί». Σε όλες τις χώρες το αντικείμενο των μεταρρυθμίσεων δεν είναι σταθερό, καθώς προστίθενται συνεχώς νέα σημεία, τα κριτήρια αλλάζουν διαρκώς και ο πήχης τοποθετείται συνεχώς ψηλότερα.
 
Όλες οι χώρες βρίσκονται μονίμως σε καθυστέρηση. Η «αποτυχία» τους οδηγεί σε «έλλειψη προόδου» μπορεί να προκαλέσει «καθυστέρηση» ή «αναστολή» των διαπραγματεύσεων ενώ η «εφαρμογή» των συμφωνηθέντων «δεν πρέπει να μένει πίσω». Το αμέσως επόμενο πιο συχνό μοτίβο είναι αυτό όπου η ευθύνη για την «ταχύτητα» και την, πανταχού παρούσα, «πρόοδο» της οποιασδήποτε συμφωνίας ανήκει στην ίδια τη χώρα.
 
Θα νομίσει πάλι κανείς πως μιλάμε για την Ελλάδα σήμερα. Όχι.  Συνεχίζουμε να αναφερόμαστε στη Βοσνία, σταχυολογώντας λέξεις από τα Newsletters της Αντιπροσωπείας της Ε.Ε. στη χώρα αυτή κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. (1)
 
Το ερώτημα είναι λοιπόν αναπόδραστο: απέναντι στον τιμωρητική ηθικολογία του νεοφιλελεύθερου λόγου περί μεταρρυθμίσεων υπάρχει χώρος για άλλον λόγο; Λόγο για μεταρρυθμίσεις προς μια βιώσιμη κατεύθυνση κοινωνικής δικαιοσύνης; Απαντούμε απερίφραστα: και να μην υπήρχε τέτοιος χώρος, πρέπει να τον εφεύρουμε, να τον δημιουργήσουμε. «Δεν υπάρχει άλλος χρόνος», για να παραφράσουμε μια συνήθη κοινοτοπία των αξιωματούχων που κυβερνούν σήμερα.  Όντως σήμερα, ο όρος μεταρρύθμιση έχει κατασταθεί συνώνυμο της ανασφάλειας δικαίου. Οι κοινωνίες υπό το καθεστώς του πειράματος για το οποίο κάναμε λόγο, διαρκώς υφίστανται αλλαγές που έχουν επιφέρει απόλυτη αβεβαιότητα για το τι θα ισχύει στο άμεσο μέλλον.
 
 Όσο όμως και αν αυτή η ρητορική τροφοδοτεί την αγανάκτησή μας, η σφυρηλάτηση ενός άλλου περί μεταρρυθμίσεων λόγου είναι υπαρξιακά ζητούμενη.  Διότι αν η αριστερά αρκεστεί στην αντιπαραγωγική άμυνα, πέραν του ότι κινδυνεύει να χρεωθεί το «παλιό» σαν να είναι δικό της, δεν διαπαιδαγωγεί τον κόσμο της στην ανάγκη να βρεθούν λύσεις άμεσες στα προβλήματα που αντανακλούν τις οικείες σε όλους παθογένειες.
 
Και αν ποτέ κληθεί να κυβερνήσει, τότε θα είναι αργά να βρεθούν οι «λύσεις» που ο κόσμος περιμένει άμεσα, εύλογα αδημονώντας μέσα στην οδύνη. Και τότε πάλι, η διολίσθηση σε έναν κακώς νοούμενο πραγματισμό στη διαχείριση των πραγμάτων θα είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Αυτός είναι κίνδυνος. Από τον δωρεάν αριστερόστροφο βερμπαλισμό να βρεθούμε στον αδιέξοδο, απάνθρωπο και άδικο κυνισμό αυτών που κυβερνούνε σήμερα.
 
Ο πρέσβης της Ε.Ε. στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη – με αρμοδιότητες που προσιδιάζουν σχεδόν σε κυβερνήτη – κατέληγε έναν χαιρετισμό του για το νέο έτος το 2007:
 
«Let me conclude by congratulating you for this success today. I hope that you will soon have further successes to celebrate with us. This, however, will depend on you.» [Θα ολοκληρώσω συγχαίροντάς σας για αυτή την επιτυχία σήμερα. Ελπίζω σύντομα να έχετε κι άλλες επιτυχίες να γιορτάσετε μαζί μας. Αυτό, όμως, θα εξαρτηθεί από εσάς.]
 
Όντως λοιπόν από εμάς θα εξαρτηθεί: το αν θα υποστούμε τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις ως το διαρκώς μετατιθέμενο χρονικά προς το μέλλον τέλος τους ή θα συμβάλλουμε στην ανάσχεσή τους συγκροτώντας ένα πειστικό πρόγραμμα επανοηματοδότησης μιας τόσο ιστορικής για την αριστερή σκέψη έννοιας.
 
Φυσικά λοιπόν, ναι στις μεταρρυθμίσεις για να κλείσουμε και τους λογαριασμούς με ένα επικίνδυνα αθώο σύνθημα του γαλλικού Μάη: «REFORMES – CHLOROFORME».  Το ουσιωδώς πολιτικό θέμα είναι ποιες μεταρρυθμίσεις.  
Για την ιστορία, κλείνοντας: ο πρέσβης της Ε.Ε. στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, με τα αποσπάσματα λόγων του οποίου ξεκίνησε και έκλεισε αυτό το σύντομο κείμενο, ήταν την εποχή εκείνη ο κύριος Δημήτρης Κούρκουλας, ιδρυτικό στέλεχος της Πολιτικής Άνοιξης και νυν υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας.
 
* (1) Τα οποία μελέτησα μέσω της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας διδακτορικής διατριβής της Μαρίας Βαρελά που υποστηρίχθηκε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου τον Ιανουάριο 2013 με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ένωση, διεύρυνση και Βοσνία: μια ανάλυση του λόγου» (επιβλέπων καθηγητής: Προκόπης Παπαστράτης).
 
* Το κείμενο είναι η εισαγωγή του συντονιστή στο ΚΡΙΣΗ-ΜΟ σεμινάριο της Πρωτοβουλίας για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας :
« Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ» Εισηγήσεις: Διονύσης Γράβαρης (Πανεπιστήμιο Κρήτης),  Γιάννης ΔΡΑΓΑΣΑΚΗΣ  (βουλευτής),  Μαρία ΠΕΤΜΕΖΙΔΟΥ (ΔΠΘ) που θα γίνει την Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2013 στις 19.15 στο Αμφιθέατρο Αντ. Τρίτσης του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων.