Τα νέα του κλεισίματος της ΕΡΤ δίνουν την ευκαιρία στην αριστερά να απεγκλωβιστεί από το δίλημμα ‘δημόσια ή ιδιωτική τηλεόραση’ (και άλλα συναφή παρωχημένα διλήμματα). Ανάμεσα στον γκρεμό της οργανικής αποσκελέτωσης, και το ρέμα της κρατικής ιδιοκτησίας, ξεπροβάλλει λαμπρότερη μια τρίτη οδός: εργατική ιδιοκτησία και έλεγχος. Στην παρούσα συγκυρία η οδός αυτή δεν είναι απλά προαιρετική. Είναι ηθικά και στρατηγικά υποχρεωτική για την αριστερά. Εξηγούμαι. 

Ads

  
Η πρώτη τακτική που έχει υιοθετηθεί μέχρι στιγμής για να ανατραπεί το λουκέτο στην ΕΡΤ επενδύει στο δρόμο, και η δεύτερη στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με την πρώτη τακτική, αν η κυβέρνηση Σαμαρά δεν ανατραπεί άμεσα, ή δεν χάσει τη στήριξη των δύο μικρότερων κομμάτων που την απαρτίζουν (ΔΗΜΑΡ – ΠΑΣΟΚ), τότε μπορεί να εξαναγκαστεί να πάρει πίσω το λουκέτο από την πίεση του δρόμου. Σύμφωνα με τη δεύτερη τακτική, κάποια κόμματα πάνε στη Βουλή και καταθέτουν νομοσχέδιο κατάργησης της συγκεκριμένης πράξης νομοθετικού περιεχομένου. Η υιοθέτηση αυτού του νομοσχεδίου, ή η αμηχανία που συνεπάγεται μια οριακή απόρριψή του, αποδυναμώνουν την κυβέρνηση.   

Το πρόβλημα είναι και πως και οι δύο τακτικές βασίζονται σε υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις για τη (σημερινή) δύναμη του δρόμου και του κοινοβουλίου αντίστοιχα, και χαρίζουν την πρωτοβουλία κινήσεων στην κυβέρνηση. Από τη μία ο δρόμος δεν έχει (ακόμα) αρκετή δύναμη να εξαναγκάσει την κυβέρνηση να πάρει πίσω το λουκέτο. Αλλά ακόμα κι αν το πάρει πίσω, θα βρεθούμε ξανά στο status quo ante του μνημονίου, το οποίο συνεπάγεται μαζικές απολύσεις, περικοπές μισθών, κ.ο.κ., στα πλαίσια μιας κρατικής ΕΡΤ. Αυτές οι δεσμεύσεις δεν μπορούν να ανατραπούν χωρίς να πέσει η κυβέρνηση και χωρίς να καταργηθούν τα μνημόνια.   

Η κοινοβουλευτική τακτική, από την άλλη, βασίζεται σε βαθιά ριζωμένες κοινοβουλευτικές πλάνες. Ένα νομοσχέδιο αντιστροφής του λουκέτου είναι απίθανο να περάσει, αφού συνεπάγεται διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού, πράγμα που ούτε η ΔΗΜΑΡ ούτε το ΠΑΣΟΚ έχουν την αξιοπρέπεια να δεχτούν. Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι αυτό που έρχεται μετά. Όταν η κοινοβουλευτική ταχτική αποτύχει, η τρικομματική κυβέρνηση θα αντιτάξει, όπως έχει κάνει συχνά μέχρι σήμερα, ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (συμπεριλαμβανομένων των κομμάτων που έφεραν το νομοσχέδιο) οφείλουν να αποσύρουν την ενεργό στήριξη στους καταληψίες, και να επιτρέψουν στην αστυνομία να αδειάσει το κτίριο της ΕΡΤ. Οποιαδήποτε άλλη πράξη θα συνιστούσε παραβίαση της ‘νομιμοποιημένης’ πλειοψηφίας του ελληνικού κοινοβουλίου. Τι απάντηση θα δώσουν οι υπέρμαχοι της ΕΡΤ;   

Στις παρούσες συνθήκες, οποιαδήποτε οπισθοχώρηση απέναντι στον ‘νόμο’ και την ‘τάξη’ της τρικομματικής κυβέρνησης συνεπάγεται προδοσία του ελληνικού Συντάγματος, της δημοκρατίας, και των εργαζομένων. Αλλά η κρατική-χωρίς-περικοπές-ή-απολύσεις-ΕΡΤ δεν είναι άμεσα στο τραπέζι, και οι υποσχέσεις για μελλοντικές κρατικοποιήσεις δεν αρκούν. Οι εργαζόμενοι στην ΕΡΤ πρέπει να υποστηριχθούν σήμερα στον χώρο εργασίας τους. Το αίτημα για εργατικό, de facto μη-κρατικό, έλεγχο αποκτά την επικαιρότητα του κατεπείγοντος. Η αριστερά οφείλει να το υπερασπιστεί ως τέτοιο.   

Αυτή η συζήτηση οδηγεί αναπόφευκτα σε μια πιο βασική διαπίστωση: ότι η ίδια η λογική της κρατικής τηλεόρασης, και γενικότερα της κρατικής ιδιοκτησίας και ελέγχου, την οποία υπερασπίστηκε για χρόνια η αριστερά στην Ελλάδα, έχει σαθρά ιδεολογικά θεμέλια. Η κρατική τηλεόραση είναι εξ’ορισμού μηχανισμός του (αστικού) κράτους. Οι τηλεπικοινωνίες είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα των ιδεολογικών του μηχανισμών, και κατά συνέπεια τεράστιας σημασίας για την αναπαραγωγή του αστικού συστήματος. 

Η κυβέρνηση Σαμαρά μπορεί να κλείνει την ΕΡΤ επειδή δεν λειτούργησε ως φερέφωνο της τρικομματικής κυβέρνησης, αλλά αυτό δεν αναιρεί την αλήθεια του κλισέ ότι η κρατική τηλεόραση είναι μηχανισμός του (αστικού) κράτους. Προφανώς το ίδιο ισχύει για τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου—καθώς και για όλα σχεδόν τα νοσοκομεία, σχολεία, και πανεπιστήμια στην Ελλάδα. Αυτός δεν είναι λόγος να μη προσπαθήσουμε να ανατρέψουμε το κλείσιμό ή την υποβάθμισή τους. Αλλά ο κύριος λόγος που η αριστερά οφείλει να υπερασπίζεται την κρατική ιδιοκτησία σε αυτές τις περιπτώσεις έχει να κάνει με την προοπτική μετατροπής τους σε εστίες εργατικής ιδιοκτησίας και ελέγχου. 

Η κρατική ιδιοκτησία, ακόμα και στην πιο δημοκρατική της μορφή, συνεπάγεται γραφειοκρατικές ιεραρχίες με αφέντες και υποτελείς. Οι ιεραρχίες αυτές δεν καταργούνται με υπουργική βούλα, ή την έγκριση του κοινοβουλίου, αλλά με εργατική ιδιοκτησία και άμεσο έλεγχο στην παραγωγή. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Τα κόμματα της αριστεράς που ένωσαν τις φωνές τους έξω από την ΕΡΤ αντιτασσόμενα στον αυταρχισμό της τρικομματικής κυβέρνησης, έχουν τώρα την ευκαιρία να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την προστασία και υπεράσπιση μιας νέας, ελεύθερης ΕΡΤ, υπό τον έλεγχο και την ιδιοκτησία των εργαζομένων. 

Η ιστορία της ΕΡΤ, καθώς και οι δυνατότητες που παρέχουν οι υποδομές της, μπορούν να σηματοδοτήσουν μια γενικευμένη αντεπίθεση, με ‘δεσποτικές επεμβάσεις’ ενάντια στην ολέθρια επέλαση των μνημονίων, και να γίνουν βάση για την επέκταση, και τον συντονισμό, του εργατικού ελέγχου παντού στην ελληνική κοινωνία.

* Ο Νικόλας Βρούσαλης είναι Λέκτορας Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ 

Βήμα