Σε αυτή την παθιασμένη ομιλία στο TEDxSanMigueldeAllende, που έχει ήδη προκαλέσει αίσθηση στο Μεξικό, ο Εμιλιάνο Σαλίνας, γιος του τέως προέδρου Κάρλος Σαλίνας ντε Γκορτάρι, αντιμετωπίζει το κλίμα βίας που κυριαρχεί στο Μεξικό – ή καλύτερα, τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία του Μεξικού αντιμετωπίζει τη βία.

Ads

Σκιαγραφεί το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η κοινωνία για να περάσει από την άρνηση και το φόβο στην ειρηνική και συλλογική δράση, καλώντας τους συμπολίτες του να σηκώσουν το ανάστημά τους και να πάρουν στα χέρια τους τα ηνία του μέλλοντος της χώρας τους.

Την πρώτη αυτή διάλεξη που δημοσιεύτηκε στο TEDTalk σε γλώσσα διαφορετική από τα αγγλικά (Νοέμβρη 2010), μετέφρασε ο Λεωνίδας Αργυρός και επιμελήθηκε η Κάτια Δερμιτζόγλου.

Απομαγνητοφώνηση:

Ονομάζομαι Εμιλιάνο Σαλίνας και θα μιλήσω για το ρόλο που έχουμε ως μέλη της κοινωνίας πολιτών μπροστά στο κλίμα βίας που βιώνουμε στη χώρα αυτή τη στιγμή. Εγώ γεννήθηκα το 1976. Μεγάλωσα σε μία παραδοσιακή Μεξικανική οικογένεια. Η παιδική μου ηλικία ήταν αρκετά φυσιολογική: πήγαινα σχολείο, έπαιζα με τους φίλους μου και τα ξαδέρφια μου. Αλλά κάποια στιγμή ο πατέρας μου έγινε πρόεδρος του Μεξικού και η ζωή μου άλλαξε.

Ads

Αυτό που θα πω στη συνέχεια, κάποια από τα πράγματα που θα πω, θα προκαλέσουν αντιδράσεις. Θα προκαλέσουν αντιδράσεις, πρώτον γιατί θα τα πω εγώ. Και δεύτερον, διότι αυτό που θα πω είναι αλήθεια. Και θα κάνει πολλούς ανθρώπους νευρικούς διότι είναι πράγματα που δεν θέλουμε ν’ ακούμε. Είναι όμως σημαντικό ν’ ακούσουμε γιατί είναι αδιαμφισβήτητο και σίγουρο. Επίσης θα προκαλέσει εκνευρισμό σε πολλά μέλη του οργανωμένου εγκλήματος για τους ίδιους λόγους. Θα μιλήσω για το ρόλο που παίζουμε ως μέλη της κοινωνίας των πολιτών σε αυτό το φαινόμενο και για τέσσερα επίπεδα ανταπόκρισης που έχουμε ως πολίτες απέναντι στη βία. Γνωρίζω πως πολλοί θα δυσκολευτείτε να ξεχωρίσετε το γεγονός πως είμαι γιος του Κάρλος Σαλίνας ντε Γκορτάρι από το ότι είμαι ένας πολίτης που τον απασχολεί η σημερινή κατάσταση της χώρας. Μην ανησυχείτε. Δεν είναι απαραίτητο για να καταλάβετε τη σημασία αυτών θα ακολουθήσουν.

Πιστεύω πως έχουμε ένα πρόβλημα στο Μεξικό. Ένα μεγάλο πρόβλημα. Πιστεύω πως συμφωνούμε σ’ αυτό. Πιστεύω πως κανείς δεν το αμφισβητεί. Είμαστε όλοι σύμφωνοι. Αυτό για το οποίο δεν είμαστε σύμφωνοι είναι η φύση του προβλήματός μας. Είναι οι Σέτας, είναι τα ναρκωτικά, είναι η κυβέρνηση, είναι η διαφθορά, είναι η φτώχεια ή κάτι άλλο; Πιστεύω πως τίποτα από αυτά δεν είναι το πρόβλημα. Δεν λέω πως δεν είναι θέματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Αλλά δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε κανένα από αυτά τα ζητήματα αν δε λύσουμε πρώτα το πραγματικό πρόβλημα που έχουμε στο Μεξικό.

Το πραγματικό πρόβλημα που έχουμε στο Μεξικό είναι πως η πλειοψηφία των Μεξικανών νομίζουμε πως είμαστε θύματα των συνθηκών μας. Είμαστε μία χώρα θυμάτων. Ιστορικά, πάντα συμπεριφερόμαστε σα θύματα κάποιου ή κάποιας κατάστασης. Ήμασταν τα θύματα των Ισπανών. Έπειτα ήμασταν τα θύματα των Γάλλων. Μετά ήμασταν τα θύματα του Ντον Πορφίριο. Στη συνέχεια ήμασταν τα θύματα του PRI. Επίσης του Σαλίνας. Και του Πέχε. Και τώρα των Σέτας και των εμπόρων ναρκωτικών και των εγκληματιών και των απαγωγέων… Μια στιγμή, μια στιγμή, μια στιγμή! Και αν κανένα από αυτά τα πράγματα δεν είναι το πρόβλημα; Το πρόβλημα δεν είναι τα πράγματα των οποίων είμαστε θύματα. Το πρόβλημα είναι πως παίζουμε το ρόλο του θύματος. Πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε πως δεν είμαστε θύματα. Αν σταματούσαμε να νιώθουμε θύματα, αν σταματούσαμε να συμπεριφερόμαστε σα θύματα, πόσο θα άλλαζε η χώρα μας!

Θα μιλήσω για το πώς να περάσουμε από μία κοινωνία που νιώθει θύμα των περιστάσεων σε μία υπεύθυνη κοινωνία συμμετοχής που παίρνει το μέλλον της χώρας της στα δικά της χέρια. Θα μιλήσω για τέσσερα επίπεδα κοινωνικής ανταπόκρισης ενάντια στη βία. Το πρώτο επίπεδο, και θα μιλήσω με σειρά από το πιο αδύναμο στο πιο ισχυρό. Το πιο αδύναμο επίπεδο ανταπόκρισης ενάντια στη βία είναι η άρνηση και η απάθεια. Σήμερα, μεγάλο τμήμα της μεξικανικής κοινωνίας βρίσκεται σε μία κατάσταση άρνησης μπροστά σ’ αυτό που βιώνουμε. Θέλουμε να ζήσουμε την καθημερινή μας ζωή αν και δεν ζούμε σε συνηθισμένες συνθήκες. Βιώνουμε, το λιγότερο, μία ασυνήθιστη κατάσταση, μία μοναδική κατάσταση στην καθημερινή ζωή της χώρας μας. Σαν το άτομο που έχει μία σοβαρή αρρώστια αλλά θέλει να προσποιείται πως έχει γρίπη και πως θα γιατρευτεί μόνος του. Εμείς οι Μεξικανοί θέλουμε να προσποιούμαστε πως το Μεξικό έχει γρίπη. Αλλά το Μεξικό δεν έχει γρίπη. Έχει καρκίνο. Και αν δεν κάνουμε κάτι γι’ αυτό, ο καρκίνος θα καταλήξει να μας σκοτώσει.

Πρέπει να πάμε στην κοινωνία μας από αυτή την άρνηση και την απάθεια στο επόμενο επίπεδο κοινωνικής ανταπόκρισης που είναι, ουσιαστικά, αυτή η συνειδητοποίηση. Και αυτή η συνειδητοποίηση θα προκαλέσει φόβο σε πολλά άτομα. Η συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης. Χωρίς αμφιβολία, ο φόβος είναι καλύτερος από την απάθεια. Γιατί ο φόβος, τουλάχιστον, μας κάνει να αντιδρούμε. Μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο Μεξικό βιώνει πολύ φόβο σήμερα. Φοβόμαστε πολύ. Και αντιδρούμε στη βάση αυτού του φόβου. Και αφήστε με να σας πω ποιο είναι το πρόβλημα της δράσης με βάση το φόβο και αυτό είναι το δεύτερο επίπεδο της κοινωνικής ευθύνης ενάντια στη βία, ο φόβος.

Το πρόβλημα της δράσης με βάση το φόβο είναι ότιας σκεφτούμε, οι δρόμοι του Μεξικού είναι επισφαλείς εξαιτίας της βίας. Επομένως οι άνθρωποι μένουν σπίτια τους. Αυτό κάνει τους δρόμους περισσότερο ή λιγότερο ασφαλείς; Πολύ λιγότερο! Οι δρόμοι τώρα είναι πιο έρημοι, λιγότερο ασφαλείς, επομένως κλεινόμαστε περισσότερο στα σπίτια μας. Αυτό κάνει τους δρόμους πιο έρημους και πιο ανασφαλείς και εμείς καθόμαστε περισσότερο στα σπίτια μας. Αυτός ο φαύλος κύκλος καταλήγει με όλη την κοινωνία κλεισμένη σπίτι της, θανάσιμα φοβισμένη. [Με] περισσότερο φόβο απ’ όταν ήμασταν στους δρόμους. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτό το φόβο. Πρέπει να κινήσουμε τη μεξικανική κοινωνία, τα μέλη της μεξικανικής κοινωνίας που βρίσκονται σε αυτό το επίπεδο, στο επόμενο επίπεδο που είναι η δράση.

Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας και να ανακτήσουμε τους δρόμους μας, τις πόλεις μας, τις γειτονιές μας. Τώρα, για πολλούς ανθρώπους η δράση απαιτεί οργή. Από το φόβο περνάμε στην οργή. Λένε: “Δεν ανέχομαι πλέον αυτή την κατάσταση. Πάμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό.” Πρόσφατα, αυτό είναι ένα ευαίσθητο στοιχείο, μέχρι σήμερα το 2010 έχουν καταγραφεί 35 δημόσια λυντσαρίσματα στη χώρα. Συνήθως είχαμε ένα με δύο το χρόνο. Σήμερα έχουμε ένα ανά εβδομάδα. Είναι ένδειξη μιας απελπισμένης κοινωνίας. Παίρνει τη δικαιοσύνη στα χέρια της. Αλλά, δυστυχώς, η βίαιη δράση – μολονότι η δράση είναι καλύτερη από την απραξία – αλλά η βίαιη δράση και η συμμετοχή στη βία έχει το πρόβλημα ότι καλύπτει τη βία. Αν είμαι βίαιος μαζί σου και εσύ αντιδράς βίαια εσύ συμμετέχεις σε αυτή τη βία και βοηθάς στη συγκάλυψη της αηδιαστικής δικής μου βίας.

Είναι λοιπόν σημαντικό να υπάρχει δράση εκ μέρους της κοινωνίας αλλά είναι σημαντικό (για) όλα τα άτομα που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο κοινωνικής αντίδρασης που βασίζεται στην οργή και τη βίαιη δράση να περάσουν στο επόμενο επίπεδο που είναι η μη-βίαιη δράση. Είναι κοινωνική δράση συντονισμένη και ειρηνική και που δεν σημαίνει παθητική. Σημαίνει ότι είναι αποφασιστική και αποτελεσματική αλλά όχι βίαιη.Και υπάρχουν τέτοια παραδείγματα στο Μεξικό. Πριν από δύο χρόνια στη Γαλεάνα της Τσιουάουα απήγαγαν ένα μέλος της κοινότητας, τον Έρικ Λε Μπαρόν. Και τα αδέρφια του, ο Μπενχαμίν και ο Χουλιάν, συγκεντρώθηκαν με την υπόλοιπη κοινότητα για να δουν ποια θα ήταν η καλύτερη μορφή δράσης: να πληρώσουν τα λύτρα, ή να πάρουν τα όπλα και να αναζητήσουν τους απαγωγείς, ή να ζητήσουν βοήθεια από την κυβέρνηση.

Στο τέλος, ο Μπενχαμίν και ο Χουλιάν απόφασισαν πως το καλύτερο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να κινητοποιήσουν την κοινότητα και να δράσουν όλοι μαζί. Τι έκαναν λοιπόν; Κινητοποίησαν ολόκληρη την κοινότητα του Λε Μπαρόν και ολόκληρη η κοινότητα ανταποκρίθηκε, πήγαν στην Τσιουάουα και έκαναν μία καθιστική διαμαρτυρία στην κεντρική πλατεία της Τσιουάουα. Και έστειλαν ένα μήνυμα στους απαγωγείς: αν θέλετε τα λύτρα ελάτε να τα πάρετε, σας περιμένουμε εδώ. Και δεν κουνήθηκαν από εκεί. Ο Έρικ αφέθηκε ελεύθερος μετά από επτά μέρες και μπόρεσε να γυρίσει σπίτι του. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει μία οργανωμένη κοινωνία, μία κοινωνία που κινητοποιείται.

Οι εγκληματίες φυσικά μπορούν να αντιδράσουν. Και σε αυτή την περίπτωση αντέδρασαν. Στις 7 Ιουλίου 2009 ο Μπενχαμίν Λε Μπαρόν δολοφονήθηκε. Για πάνω από ένα χρόνο, χωρίς σταματημό, ο Χουλιάν Λε Μπαρόν εργάζεται και κινητοποιεί κοινότητες σε όλη την Τσιουάουα. Και για ένα χρόνο γνωρίζει πως υπάρχει αμοιβή για τη ζωή του. Αλλά δε σταματά να παλεύει. Και δε σταματά να οργανώνει. Και να κινητοποιεί. Αυτές είναι ηρωικές πράξεις που συμβαίνουν σε όλη τη χώρα. Αν χίλιοι Χουλιάν εργάζονταν ενωμένοι το Μεξικό θα ήταν μία πολύ διαφορετική χώρα. Και υπάρχουν! Αρκεί να σηκώσουν το χέρι τους. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Μεξικό, και στην πορεία έμαθα ν’ αγαπώ το Μεξικό. Πιστεύω πως όποιος έχει επισκευτεί αυτή τη χώρα – χωρίς καν να αναφέρω τους Μεξικανούς – θα συμφωνήσουν μαζί μου πως δεν είναι δύσκολο να αγαπάς το Μεξικό.

Έχω ταξιδεύσει πολύ και πουθενά δεν έχω δει το πάθος των Μεξικανών. Η αφοσίωση που νιώθουμε στην επιλογή της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου. Αλλά επίσης και η αφοσίωση που νιώθουμε για τα θύματα καταστροφών όπως ο σεισμός του 1985και οι φετινές πλημμύρες. Το πάθος με το οποίο τραγουδάμε τον εθνικό ύμνο από μικρά παιδιά. Όταν νομίζαμε πως o Μασιοσάρε ήταν ένας παράξενος εχθρός. Και τραγουδούσαμε με αθώες καρδιές, “ένας στρατιώτης σε κάθε γιο.” Νομίζω πως η χειρότερη βρισιά, η χειρότερη προσβολή που μπορείς να κάνεις σ’ ένα Μεξικανό είναι να προσβάλλεις τη μητέρα του. Είναι ό,τι πιο ιερό έχουμε στη ζωή. Το Μεξικό είναι η μητέρα μας που σήμερα καλεί τα παιδιά της. Ζούμε τη σκοτεινότερη στιγμή της πρόσφατης ιστορίας μας. Η μητέρα μας, το Μεξικό, βιάζεται μπροστά στα μάτια μας. Τι θα κάνουμε; Ο Μασιοσάρε, ο παράξενος εχθρός, είναι εδώ. Πού είναι ο στρατιώτης σε κάθε γιο;

Ο Μαχάτμα Γκάντι, ένας από τους σπουδαιότερους πολιτικούς αγωνιστές στην ιστορία είπε: “πρέπει να είσαι η αλλαγή που θες να δεις στον κόσμο.” Στο Μεξικό σήμερα αναζητούμε Γκάντις. Χρειαζόμαστε Γκάντις. Χρειαζόμαστε άνδρες και γυναίκες που αγαπούν το Μεξικό και είναι πρόθυμοι να αναλάβουν δράση. Αυτή είναι μία έκκληση σε όλους τους αληθινούς Μεξικανούς να συμμετάσχουν σ’ αυτή την πρωτοβουλία. Είναι μία έκκληση ώστε όλα όσα αγαπάμε στο Μεξικό – οι γιορτές, οι αγορές, τα εστιατόρια, οι καντίνες, η τεκίλα, το μαριάτσι, οι καντάδες, οι ποσάδας, το Ελ Γκρίτο, η Μέρα των Νεκρών, ο Σαν Μιγκέλ, η χαρά, το πάθος της ζωής,ο αγώνας και ό,τι σημαίνει να είσαι Μεξικανός – να μην εξαφανιστούν από αυτό τον κόσμο.

Αντιμετωπίζουμε ένα πολύ ισχυρό αντίπαλο. Αλλά είμαστε πολύ περισσότεροι. Μπορούν να αφαιρέσουν μία ζωή. Οποιοσδήποτε μπορεί να με σκοτώσει. Ή εσένα, ή εσένα. Αλλά κανείς δεν μπορεί να σκοτώσει το πνεύμα των αληθινών Μεξικανών. Η μάχη έχει κερδηθεί αλλά παρόλ’ αυτά πρέπει τη δώσουμε. Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, ο Ρωμαίος ποιητής Γιουβενάλης είπε κάτι που απηχεί σήμερα στην καρδιά όλων των αληθινών Μεξικανών. Είπε: “να θεωρείτε πως η μεγαλύτερη αμαρτία είναι να προτιμάτε την απλή ζωή από την έντιμη ζωή. Και προσοχή, για -να διατηρήσετε τη ζωή- να μη χάσετε όσα κάνουν τη ζωή να αξίζει.” Σας ευχαριστώ πολύ.(Χειροκρότημα)

Διαβάστε επίσης: «Καραβάνι κατά της βίας» διασχίζει το Μεξικό